Pavle Pap Šilja
| Pavle Pap Šilja | |
|---|---|
| |
| Datum rođenja: | 9. 1. 1914. |
| Mesto rođenja: | Perlez, Austro-Ugarska Monarhija |
| Datum smrti: | 15. 8. 1941. (dob: 27) |
| Mesto smrti: | Skradin, Kraljevina Jugoslavija |
| Profesija: | student medicine |
| Član KPJ od: | 1933 |
| Za narodnog heroja proglašen: | 5. jula 1951 |
Pavle Pap Šilja (rođen: Pavle Papp) (Perlez, 9. 1. 1914 — Skradin, 15. 8. 1941), jugoslavenski komunist, član Centralnog komiteta (CK) Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), učesnik Narodnooslobodilačke borbe (NOB) i narodni heroj Jugoslavije.
Pavle Pap je rođen 9. 1. 1914 godine selu Perlezu, kraj Velikog Bečkereka (danas Zrenjanin) u jevreskoj porodici Henrika i Teodore Pap.[1][2] Otac mu je bio sudija, a mati kučanica rodom iz bogate porodice jevrejskog trgovca Samuel Marberger. U jesen 1919 godine, odmah po preseljenju iz Perleza, Henrik Pap je upisao Pavla u prvi razred Jevrejske osnovne škole u Novom Sadu. Škola se nalazila u zgradi Jevrejske vjeroispovijedne općine, u krugu sinagoge. Nastava je u to vrijeme vođena na mađarskom jeziku, pošto se tada većina vojvođanskih Jevreja služila njime i njemačkim jezikom, a sam Pavle je sa svojom porodicom komunicirao na mađarskom. Pavle je školovanje završio u junu 1923 godine, u vrijeme kada mu je umro otac. Od septembra 1923 do kraja juna 1931 pohađao je Državnu mušku gimnaziju u Novom Sadu. U prva četiri razreda nije se nimalo isticao u učenju. Tako je u drugom razredu polagao popravni ispit iz matematike i pjevanja, a u trećem iz francuskog jezika. Treći razred mu je bio najkritičniji. Na kraju prvog polugodišta imao je čak četiri nedovoljne ocjene. Zbog toga je Pavle 27. 2. 1926 bio "opomenut sa Razrednog vijeća da će se po čl. 42. udaljiti iz škole ako se u roku od mjesec dana ne popravi". Opomena je očigledno povoljno djelovala na Pavla, jer je na kraju školske godine imao samo jednu nedovoljnu ocjenu. Primjedbe i ocjene iz vladanja svjedoče da nije spadao među mirnije đake. Za vrijeme školovanja mnogo je čitao, te tome može zahvaliti što je srpskohrvatski, poslije teškoća u početnim razredima, svladao tako da se kasnije uopće nije moglo primjetiti da to nije materinji jezik. Kao učenik šestog razreda je dobio 1.300 YUD pomoći iz prihoda Svetosavskog fonda, što potvrđuje da je penzija Pavlove majke doista bila skromna. U vremenu od 10. do 26. 6. 1931 polagao je viši tečajni ispit. Na osnovu ispitnih rezultata i godišnjih ocjena iz starijih razreda izdato mu je 26. 6. svjedočanstvo o višem tečajnom ispitu (ispit zrelosti). Na osnovu toga priznata mu je zrelost i spremnost za fakultetske studije. Stjecanje svjedočanstva o zrelosti je obilježio prvim samostalnim putovanjem po raznim krajevima Kraljevine Jugoslavije. Bio je to njegov prvi susret sa dijelovima Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Dalmacije. Sa svojim prijateljem, Tiborom Štajnićem, je mjesecima štedio i pripremao putovanje po unutrašnjosti domovine. Tokom boravka u Sarajevu, Pavle je čak iskoristio svoj slikarski dar. Za svoje zadovoljstvo nacrtao je u putnom bloku nekoliko akvarela s uobičajenim sarajevskim motivima. Tom prilikom su ga zapazili strani turisti, pa je sa nekoliko slučajno zarađenih dinara dopunio svoju skromnu putnu blagajnu. Pored toga, putovanja ga je navelo na razmišljanje o životu ljudi kroz krajeve koje su prolazili. Privrednu zaostalost i siromaštvo tih krajeva Kraljevine Jugoslavije nisu mu mogli promaknuti.[2]
Pavle je počeo razmišljati o politici pri kraju gimnazijskog školovanja. Te prve mladenačke misli su bile daleko od puta za koji će se kasnije opredijeliti, ali su ipak vodile postepeno orijentiranju ulijevo. Svoje prvo suočavanje sa politikom je doživio u okviru omladinskog pokreta "Hašomer hacair" (Mladi stražar) koji je djelovao kao ogranak Lige za hebrejsku radnu Palestinu. Pored cionističke literature, Pavla su sve više zanimala djela Marksa, Engelsa i Lenjina. Upisavši Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Pavle je došao u novu sredinu koja će presudno uticati na njegovo konačno formiranje i političko opredijeljenje. Upis na Medicinski fakultet je vjerovatno bio pod utjecajem njegove majke Teodore koja se držala iskustva da je za Jevreja najbolje da se posveti nekom slobodnijem pozivu, kao što je liječnički ili advokatski pošto je nekada bilo nemoguće da Jevrejin dobije državnu službu. Pavle je brzo našao svoje mjesto na Beogradskom univerzitetu koje je već tada bilo žarište revolucionarnog rada i borbe studenata protiv šestojanuarske dikature kralja Aleksandra I. [2]
Član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ) postao je 1932. godine. Bio je sekretar organizacije SKOJ-a na Medicinskom fakultetu, član Univerzitetskog veća studenata Beogradskog univerziteta i član uprave Udruženja jugoslovenskih medicinara. Decembra 1933. godine je učestvovao u organizovanju akcije studenata u Beogradu protiv suđenja Georgi Dimitrovu i drugim komunistima u Nemačkoj. Te godine primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).
Početkom 1934. godine, pokrenuo je i uređivao list „Medicinar“. Februara iste godine je postao član Mesnog komiteta SKOJ-a za Beograd, a u martu član Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Srbiju, koji je formirao Blagoje Parović. Po uputstvima Parovića, Šilja je organizovao štampanje i bio glavni urednik „Mladog komunista“, organa PK SKOJ-a za Srbiju.
U provali partijske i skojevske organizacije u Beogradu, 9. jula 1934. godine, uhapšen je i od Državnog suda za zaštitu države, 29. decembra 1934. godine osuđen na tri godine robije, koju je uzdržao u zatvoru u Sremskoj Mitrovici.
Posle izlaska s robije, 9. jula 1937. godine, nastavavio je partijsku delatnost u Vojvodini. U Bačkoj i Banatu je zajedno sa Žarkom Zrenjaninom radio na stvaranju i jačanju partijskih organizacija, a u je Beogradu okupljao i politički delovao među vojvođanskim studentima, kao član Pokrajinskog odbora naprednih studenata iz Vojvodine. Tada je postao član Centralnog komiteta SKOJ-a.
Kada je, 19. juna 1938. godine, policija raspisala za njim poternicu zbog „komunističke propagande“, prešao je u ilegalnost. Državni sud za zaštitu države osudio ga je, u odsustvu, 17. novembra 1938. godine, na petnaest godina robije. U leto i jesen 1938. godine skrivao se i aktivno politički delovao, pišući razne tekstove u nizu radničkih listova Srbije i Vojvodine. Po direktivi Centralnog komiteta KPJ, krajem novembra 1938. godine, prešao je u Zagreb.
U strogoj ilegalnosti radio je u Centralnoj partijskoj tehnici u Zagrebu. Iskustvo iz ranijeg rada i znanje stečeno na robiji tada je primenjivao na ovom vrlo odgovornom zadatku. Ilegalan pertijski materijal, partijska štampa i literatura u velikim količinama su sigurnim kanalima rasturani je po čitavoj zemlji. Na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ, oktobra 1940. godine u Zagrebu, izabran je za člana Centralnog komiteta KPJ. Pred rat je radio u Zagrebu kao instruktor CK KPJ u zagrebačkoj partijskoj organizaciji, i rukovodio Centralnom partijskom tehnikom. U leto 1940. godine bio je jedan od predavača na partijskom kursu u Makarskoj, a zatim i na višem partijskom kursu u Zagrebu.
Posle okupacije Kraljevine Jugoslavije, aprila 1941. godine, radio je na jačanju partijske organizacije i formiranju udarnih grupa u okupiranom Zagrebu. Sa zagrebačkim komunistima organizovao je prikupljanje oružja i sanitetskog materijala, organizovao sabotaže i diverzije, i ubistvo zloglasnog policijskog agenta Tiljka, početkom jula 1941. godine. Po direktivi CK KP Jugoslavije i CK KP Hrvatske, početkom avgusta 1941. godine, u svojstvu delegata Centralnog komitata, otišao je u Dalmaciju da pomogne Pokrajinskom komitetu KPJ za Dalmaciju u organizovanju partizanskih odreda i oružane borbe.
Posle obavljenog zadatka u Splitu i Šibeniku, Šilja je otišao na područje Zatona i Vodica, a zatim je krenuo u Bukovicu. Na put je krenuo 14. avgusta uveče. Međutim tokom noći ja sa svojim vodičem zalutao, pa je, u zoru 15. avgusta 1941. godine, na prepad uhvaćen dok se umivao na vrelu kod sela Vaćana. Italijani su zarobljenike sproveli u Skradin, gde su ih posle ispitivanja streljali, mada nisu znali da su streljali Pavla Papa, jer su kod njega našli isprave na ime Vjekoslava Magdalinića, a on im ništa nije priznao, pa čak ni svoje ime. Pred samo streljanje, Pavle Pap Šilja je, stisnute pesnice, rekao: „Idite svome Musoliniju, i recite mu kako umiru komunisti. Živela sloboda!“.
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 5. jula 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja.
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941-1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.
- Vojislav Milin, Pero Morača (1980). Istorija radničkog pokreta (zbornik radova): Pavle Pap - Šilja (1914-1941), Beograd: Institut za izučavanje radničkog pokreta.
- Narodni heroji Jugoslavije, „Mladost“ Beograd, 1975. godina
