Geweld
Geweld word gedefinieer as die onregmatige gebruik van mag, die uitoefen van fisiese krag wat tot beserings of verwoesting lei.
Geweld kweek geweld en kan geslagte lank oorgedra word. Geweld teen vroue en kinders is ’n diepgewortelde maatskaplike probleem in die Suid-Afrikaanse samelewing. Die oorsake van geweld sluit faktore soos persoonlikheidsfaktore, strukturele faktore, geslagsrolle, kultuur en kulturele gebruike in. Hierdie faktore het egter almal een gemene deler, naamlik die rol wat mag speel.
Geslagsgebaseerde geweld
[wysig | wysig bron]Die Universiteit van Pretoria se #SpeakOutUP-webblad beskryf geslagsgebaseerde geweld (GGG) as dade van geweld teen vroue, mans, seuns of meisies as gevolg van sosiale norme oor rolle en gedrag wat van elke geslag verwag word. Dit gebeur dikwels in verhoudings. Hoewel mans en seuns ook aan mishandeling en geweld onderwerp word, word vroue en meisies meer dikwels daardeur geraak as gevolg van magswanbalanse en die lae sosiale status wat die samelewing aan hulle verleen. Hierdie faktore veroorsaak dikwels diskriminasie en dat hulle geleenthede in verskeie lewensfere ontsê word.
Groepe wat besonder kwesbaar is, sluit in:
- vroue en meisies,
- kinders,
- ouer mense,
- mense met gestremdhede, en
- lesbiese, gay, biseksuele, transgender-, queer/questioning, interseksuele, aseksuele (LGBTQIA+) mense.
Die vorms van geslagsgebaseerde geweld
[wysig | wysig bron]Geslagsgebaseerde geweld kan baie vorms aanneem, insluitende:
- seksuele teistering;
- verkragting en/of seksuele geweld;
- bekruipery (om iemand doelbewus en herhaaldelik te volg, dop te hou en/of te teister);
- fisiese, emosionele en ekonomiese mishandeling; en
- kindermishandeling.
Seksuele geweld word breedweg omskryf as enige seksuele daad, poging om 'n seksuele daad te verrig, of ander daad gerig teen iemand se seksualiteit, met gebruik van geweld, deur enige persoon ongeag sy of haar verhouding tot die slagoffer, in enige opset. Dit sluit in intiememaatgeweld, seksuele aanranding, gedwonge prostitusie, uitbuiting, mensehandel, verknegting, kindermoord en verwaarlosing.
Dwang is 'n sentrale element van seksuele geweld en kan verskillende grade van geweld insluit. Afgesien van fisiese geweld kan dit sielkundige intimidasie, afpersing of ander dreigemente behels – byvoorbeeld die dreigement van fisiese leed, of ontslag uit 'n pos, of om in 'n klas te druip.
Seksuele mishandeling word omskryf as enige handeling wat die klaer mishandel, verneder, aftakel of andersins die seksuele integriteit van die klaer skend. Die term dek ook enige seksueel stimulerende gedrag deur 'n volwassene teenoor 'n kinderslagoffer wat onder die ouderdom vir toestemming is, wat meer spesifiek as statutêre verkragting of seksuele kindermishandeling omskryf kan word.
Fisiese mishandeling word omskryf as enige daad of dreigende daad wat bedoel is om gevoelens van fisiese pyn, besering of ander fisiese lyding of liggaamlike leed teenoor 'n ander persoon te veroorsaak. Kinders en vroue word die meeste deur hierdie soort geweld geraak.
Emosionele, verbale en sielkundige mishandeling is enige patrone van aftakelende of vernederende gedrag teenoor iemand anders, insluitende herhaalde beledigings, bespotting of uitskellery, herhaalde dreigemente om emosionele pyn te veroorsaak, of die herhaalde vertoning van obsessiewe besitlikheid of jaloesie, sodat dit 'n ernstige inbreuk op privaatheid, vryheid, integriteit of sekuriteit uitmaak.
Ekonomiese mishandeling is die onredelike ontneming van ekonomiese of finansiële hulpbronne waarop 'n persoon regtens geregtig is, of wat die klaer nodig het om vir basiese huishoudelike behoeftes te betaal, verbandbetalings of betaling van huurgeld ten opsigte van 'n gedeelde woonplek. Dit dek ook die onredelike wegmaak van huishoudelike besittings of ander eiendom.
Die impak van hierdie vorms van geweld
[wysig | wysig bron]Die potensieel nadelige impak van hierdie tipes geweld sluit in:
- swak gesondheid;
- sielkundige, fisiese en emosionele trauma;
- ongewenste swangerskappe;
- seksueel oordraagbare infeksies, insluitende MIV-infeksie;
- selfmoord;
- depressie;
- lae selfbeeld;
- misbruik van dwelms en alkohol; en
- lae produktiwiteit tuis, in die gemeenskap, by die werk en op universiteit
Geweld teen vroue
[wysig | wysig bron]'n Episode van die radioprogram Gesondheid op RSG wat in Augustus 2018 uitgesaai is, het bevind dat vier vroue daagliks in Suid-Afrika sterf weens geweld deur ʼn lewensmaat. Dit is een vrou elke ses ure, en baie hoër as in ander lande wat met Suid-Afrika vergelyk kan word.
Geweldsterftes in Suid-Afrika is baie hoog. Die insidensie van interpersoonlike geweld as deel van dié syfer, is ook buitensporig hoog – 4 tot 10 keer hoër as in die meeste ander lande. Dit is die hoogste onder die bruin bevolking, en in sekere dele van die Kaapse Vlakte.
Prof Elmin Steyn, hoof van chirurgie van die Universiteit van Stellenbosch se Geneeskunde Fakulteit en die Tygerberg Hospitaal, het statistieke en syfers oor geweldsmisdade teen vroue aangebied:
- Die globale insidensie van femicide (female homicide) vir 2015 was 2,4 per 100 000 vroue. In Suid-Afrika was die insidensie in 2015 9,6 per 100 000 – dus 4x hoër as die globale gemiddeld – Africa Check.
- Elke ses uur word ‘n vrou in Suid-Afrika deur haar lewensmaat vermoor – MNR
- Die insidensie van interpersoonlike geweld teen bruin vroue is 18,3 per 100 000, dubbel die land se gemiddeld. Dit is dus 8x hoër onder bruin vroue en hul lewensmaats as die globale gemiddeld.
- 21 % van volwasse vroue in die land het reeds interpersoonlike geweld beleef – Stats SA
- Swart vroue in diep landelike gebiede, in lae-inkomste gesinne, is onderwerp aan die grootste risiko vir geweld deur hul lewensmaat – Stats SA
- Die hoë voorkoms van femicide en verkragting bly ‘n nasionale krisis – Stats SA
- Kaapstad is die moord-hoofstad van die land, en 15e op die wêreld-lys.
- Geweld teen vroue is baie nou verwant aan geweld in die gemeenskap
Die verskil tussen geslagsgebaseerde geweld en geweld teen vroue
[wysig | wysig bron]In baie besprekings van geweld gemik teen vroue word die terme GGG en geweld teen vroue (GTV) uitruilbaar gebruik. Volgens die #SpeakOutUP-webblad is GTV egter 'n vorm van GGG wat spesifiek teen vroue gemik is. Dit behels 'n verskeidenheid mishandelings gemik teen vroue en meisies dwarsdeur hul lewe en is in geslagsongelykheid gewortel.
Die VN se Verklaring oor die Uitskakeling van Geweld teen Vroue (1993) omskryf GTV as: 'enige daad van geslaggebaseerde geweld wat lei, of waarskynlik sal lei, tot fisiese, seksuele of sielkundige leed of lyding van vroue en meisies, insluitende dreigemente van sodanige dade, dwang of arbitrêre ontneming van vryheid, hetsy in die openbaar of in die privaat lewe'.
GTV is dus 'n spesifieke subkategorie van geslaggebaseerde geweld.
Mans en seuns kan ook slagoffers van GGG wees, maar vroue en meisies is die vernaamste slagoffers. Daar is egter sommige vorms van geweld wat mans buite verhouding affekteer; byvoorbeeld, oorlog, etniese suiwering, en bende- en staatgeweld is dikwels op mans gemik op grond van persepsies van hul rol as aggressors of verdedigers of, nog belangriker, as die vyand.
Bronne
[wysig | wysig bron]- https://www.up.ac.za/af/speakoutup/article/2390196/what-is-gender-based-violence (Op 1 November 2018 besigtig)
- https://www.litnet.co.za/wp-content/uploads/2018/06/LitNet_Akademies_15-1_Kloppers-VandenBerg_311-351.pdf (Op 1 November 2018 besigtig)
- https://www.netwerk24.com/Sarie/Myself/Verhoudings/sirkelgang-van-geweld-20170914(Op 1 November 2018 besigtig)
- http://www.rsgplus.org/gesondheid/skok-feite-oor-geweld-teen-vroue/ (Op 1 November 2018 besigtig)
