Reaksionêr
In politieke wetenskap is 'n reaksionêr of 'n reaksionis 'n persoon wat politieke sienings huldig wat 'n terugkeer na die status quo ante bevoordeel, die vorige politieke toestand van die samelewing, wat daardie persoon glo positiewe eienskappe besit wat afwesig is van die hedendaagse samelewing. As 'n beskrywende term is reaksionêr afgelei van die ideologiese konteks van die links-regs politieke spektrum. As 'n byvoeglike naamwoord beskryf die woord reaksionêr standpunte en beleide wat bedoel is om 'n status quo ante te herstel.[1]
In ideologie is reaksionisme 'n tradisie in regsgesinde politiek;[1] die reaksionêre houding is teen beleid vir die sosiale transformasie van die samelewing, terwyl konserwatiewes poog om die sosio-ekonomiese struktuur en orde wat in die hede bestaan te bewaar.[2]
Reaksionêre ideologieë kan radikaal wees in die sin van politieke ekstremisme in diens van die herstel van vorige toestande. Vir sommige skrywers dra die term reaksionêr negatiewe konnotasies. Peter King het opgemerk dat dit "'n onwelkome etiket is, wat gebruik word as 'n kwelling eerder as 'n eerkenteken."[3] Ten spyte hiervan is die beskrywer "politiek reaksionêr" al aangeneem deur skrywers soos die Oostenrykse monargis Erik von Kuehnelt-Leddihn,[4] die Skotse joernalis Gerald Warner van Craigenmaddie,[5] die Colombiaanse politieke teoloog Nicolás Gómez Dávila, en die Amerikaanse historikus John Lukacs.[6]
Geskiedenis en gebruik
[wysig | wysig bron]Die Franse Rewolusie het aan die Engelse taal drie polities beskrywende woorde gegee wat anti-progressiewe politiek aandui: (i) "reaksionêr", (ii) "konserwatief", en (iii) "regs". "Reaksionêr" is afgelei van die Franse woord réactionnaire ('n laat 18de-eeuse muntstuk gebaseer op die woord réaction, "reaksie") en "konserwatief" van conservateur,, wat monargistiese parlementariërs identifiseer wat gekant was teen die rewolusie.[7] In hierdie Franse gebruik dui reaksionêr op "'n beweging na die omkeer van 'n bestaande neiging of toestand" en 'n "terugkeer na 'n vorige toestand van sake". Die Oxford English Dictionary haal die eerste Engelse taalgebruik in 1799 aan in 'n vertaling van Lazare Carnot se brief oor die Staatsgreep van 18 Fructidor.[8]
Verskeie rewolusies het in 1848 en vroeë 1849 plaasgevind, voordat reaksionêre magte beheer herwin het en die rewolusies ineengestort het.
Tydens die Franse Revolusie het konserwatiewe magte (veral binne die Katolieke Kerk) opposisie teen die progressiewe sosiopolitieke en ekonomiese veranderinge wat deur die Rewolusie gebring is, georganiseer; en so het konserwatiewes geveg om die tydelike gesag van die Kerk en Kroon te herstel. In die 19de eeuse Europese politiek het die reaksionêre klas die Katolieke Kerk se hiërargie en die aristokrasie, koninklike families en koninklikes ingesluit wat geglo het dat nasionale regering die enigste domein van die Kerk en die Staat is. In Frankryk is ondersteuners van tradisionele heerskappy deur direkte erfgename van die Huis van Bourbon-dinastie as die legitimistiese reaksie bestempel. In die Derde Republiek was die monargiste die reaksionêre faksie, later herdoop na Konserwatief.[7]
In die 19de eeu het reaksionêr mense aangedui wat feodalisme en die pre-moderne era geïdealiseer het – voor die Industriële Revolusie en die Franse Revolusie – toe ekonomieë meestal agraries was, 'n landaristokrasie die samelewing oorheers het, 'n erflike koning regeer het en die Katolieke Kerk die samelewing se morele sentrum. Diegene wat as "reaksionêr" bestempel is, het die aristokrasie bevoordeel in plaas van die middel- en werkersklas. Reaksionêres was gekant teen demokrasie en parlementarisme.
Thermidoriaanse reaksie
[wysig | wysig bron]Die Thermidoriaanse Reaksie was 'n beweging binne die Franse Revolusie teen die vermeende oordade van die Jakobyne. Maximilien Robespierre se skrikbewind het op 27 Julie 1794 geëindig (9 Thermidor jaar II in die Franse Republikeinse kalender). Die omverwerping van Robespierre dui op die herbevestiging van die Franse nasionale konvensie oor die Komitee vir Openbare Veiligheid. Die Jakobyne is onderdruk, die tronke is leeggemaak en die komitee is van sy magte ontneem. Ná die teregstelling van sowat 104 Robespierre-ondersteuners het die Thermidoriaanse Reaksie opgehou om die guillotine teen beweerde teenrevolusionêre te gebruik, ’n middelkoers tussen die monargiste en die radikale in te slaan en ’n tyd van relatiewe uitbundigheid en die gepaardgaande korrupsie ingelui.
Herstel van die Franse monargie
[wysig | wysig bron]Met die Kongres van Wene, geïnspireer deur tsaar Aleksander I van Rusland, het die monarge van Rusland, Pruise en Oostenryk die Heilige Alliansie gevorm, 'n vorm van kollektiewe veiligheid teen rewolusie en bonapartisme. Hierdie geval van reaksie is oortref deur 'n beweging wat in Frankryk ontwikkel het toe, na die tweede val van Napoleon, die Bourbon-herstel, of herinstelling van die Bourbon-dinastie, gevolg het. Hierdie keer sou dit 'n grondwetlike monargie wees, met 'n verkose laerhuis van die parlement, die Kamer van Afgevaardigdes. Die stemreg was beperk tot mans ouer as veertig, wat aangedui het dat hulle vir die eerste vyftien jaar van hul lewens onder die ancien régime geleef het. Koning Lodewyk XVIII van Frankryk was nietemin bekommerd dat hy steeds met'n onhanteerbare parlement gekonfronteer sou word. Hy was verheug oor die ultra-royaliste, of Ultras, wie na die verkiesing teruggekeer het, wat verklaar het dat hy 'n chambre ontroubaar gevind het, letterlik 'n "onvindbare huis".
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 The New Fontana Dictionary of Modern Thought Third Edition, (1999) p. 729.
- ↑ Lilla, Mark (2016). "Introduction". The Shipwrecked Mind. New York Review Books. pp. xii.
- ↑ King, Peter. Reaction: Against the modern world. Andrews UK Limited, 2012.
- ↑ Credo of a Reactionary by Erik von Kuehnelt-Leddihn – The American Mercury, under his alias Francis Stuart Campbell
- ↑ "Scrap the meaningless terms Left and Right and reclaim the honourable title 'reactionary'". The Daily Telegraph. 27 Julie 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Julie 2010.
- ↑ Lukacs, John (2000). Confessions of an Original Sinner. ISBN 9781890318123.
- ↑ 7,0 7,1 The Governments of Europe, Frederic Austin OGG, Rev. Ed., The MacMillan Co., 1922, bl. 485.
- ↑ Carnot, L. N. M. (1799). Reply of L. N. M. Carnot, citizen of France ... to the report made on the conspiracy of the 18th Fructidor (3rd uitg.). London: J. Wright. p. 149. Besoek op 11 Maart 2012 – via books.google.com.
