Αρχεγονισμός

Ο αρχεγονισμός (αγγλ. Primordialism ή perennialism) είναι θεωρία περί εθνικισμού και εθνογένεσης που υποστηρίζει ότι τα έθνη είναι αρχαία και φυσικά κοινωνικά φαινόμενα. Οι αρχεγονικές θεωρίες περί εθνικισμού πιστεύουν ότι σε όλες τις κοινωνίες υπάρχουν ορισμένες αρχέγονες, μη ορθολογικές διασυνδέσεις μεταξύ ανθρώπων βασιζόμενες στην καταγωγή, τη φυλή, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την εντοπιότητα κτλ. Οι αρχεγονιστές πιστεύουν ότι η εθνική ταυτότητα είναι βαθιά ριζωμένη στην ιστορική εμπειρία των ανθρώπων, σε βαθμό ώστε πρακτικά να θεωρείται δεδομένη. Συναφής είναι η κοινωνικοβιολογική (sociobiological) θεωρία , η οποία πιστεύει στον βιολογικό χαρακτήρα της εθνικότητας. Οι αρχεγονιστές (primordialists) πιστεύουν ότι οι εθνικοί δεσμοί είναι «φυσικοί», προσδιορισμένοι από τις βασικές εμπειρίες που ζουν οι άνθρωποι μέσα στις οικογένειες και άλλες πρωταρχικές ομάδες.

Ο αρχεγονισμός, σε σχέση με την εθνικότητα, υποστηρίζει ότι «οι εθνοτικές ομάδες και εθνικότητες υπάρχουν επειδή υπάρχουν παραδόσεις πίστης και δράσης έναντι αρχέγονων αντικειμένων, όπως βιολογικούς παράγοντες και εδαφική τοποθεσία. Αυτό το επιχείρημα βασίζεται σε μια έννοια της συγγένειας, όπου τα μέλη μιας εθνοτικής ομάδας αισθάνονται ότι μοιράζονται χαρακτηριστικά, προέλευση ή μερικές φορές και μια σχέση αίματος. "Ο αρχεγονισμός θεωρεί την εθνική ταυτότητα ως σταθερή αφού κατασκευαστεί". Σημαντικοί υποστηρικτές αυτών των θεωριών θεωρούνται οι C. Geertz (1973), Harold Isaacs με το βιβλίο του Idols of the Tribe (1975), οι Paul Shaw και Yuwa Wong με το βιβλίο τους Genetic Seeds of Warfare (1989) και στην κοινωνικοβιολογική θεωρία ο Pierre van den Berghe με το βιβλίο του The Ethnic Phenomenon (Elsevier, 1981). Σημαντικό έργο σ’ αυτόν τον τομέα θεωρείται και η συλλογή δημοσιεύσεων με τον τίτλο The Sociobiology of Ethnocentrism (Reynolds 1983).

Θεωρητικοί του αρχεγονισμού

Ο αρχεγονισμός μπορεί να ανιχνευθεί φιλοσοφικά στις ιδέες του Γερμανικού Ρομαντισμού, ιδιαίτερα στα έργα των Γιόχαν Γκότλιμπ Φίχτε και Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ . Κατά τον Χέρντερ, το έθνος είναι συνώνυμο με τη γλωσσική ομάδα. Κατά την άποψή του η γλώσσα είναι συνώνυμη με τη σκέψη, και καθώς κάθε γλώσσα μαθαίνεται μέσα στην κοινότητα, τότε κάθε κοινότητα θα πρέπει να σκέφτεται διαφορετικά. Αυτό υποδηλώνει επίσης ότι η κοινότητα έχει μια σταθερή φύση με την πάροδο του χρόνου.

Ο όρος "αρχεγονισμός" οφείλεται στον κοινωνιολόγο Anthony Smith (1998) o οποίος πιστεύει ότι η προέλευση και η εξέλιξη της εθνικής ταυτότητας βρίσκεται σε μια περίπλοκη ένωση της μοντερνιστικής ιδεολογίας και αρχαίων εθνικών και κοινωνικών δεσμών. O Smith, διακεκριμένος κοινωνιολόγος και υπέρμαχος του αρχεγονισμού, δείχνει τις αποτυχημένες προσπάθειες που έκαναν οι κομμουνιστικές ελίτ να κατασκευάσουν εθνικές ταυτότητες, σαν ένα παράδειγμα των περιορισμών που θέτει ο πολιτισμός και ο αρχεγονισμός στις εργαλειακές (instrumentalist) προσπάθειες κατασκευής νέων εθνικών αναφορών.

Αναγνωρίζοντας ότι «ο αρχεγονισμός δεν είναι βεβαίως χωρίς τα δικά του ελαττώματα και προβλήματα», όπως όλες οι εννοιολογικές και θεωρητικές παραδόσεις στις κοινωνικές επιστήμες, ο πολιτικός επιστήμονας Khalil F. Osman υποστηρίζει ότι «ο αρχεγονισμός, ως μια προσέγγιση που τονίζει τη λειτουργία υπο-εθνικών πίστεων και αλληλεγγύης που λειτουργούν στη συλλογική συνείδηση των κοινοτήτων, εξακολουθεί να μπορεί να παρέχει ένα επιστημολογικό και εννοιολογικό εργαλείο που πληροφορεί και ανοίγει έναν μοναδικό χώρο για έρευνα και κοινωνική και πολιτική δράση».

Η αρχεγονική άποψη για τη γενοκτονία της Ρουάντας

Η γενοκτονία της Ρουάντας το 1994 αφορούσε τη δολοφονία περίπου 800.000 πολιτών αυτής της χώρας. Αυτή η βία, όπως συνέβη και στον εμφύλιο πόλεμο της Νιγηρίας το 1967, υποστηρίχθηκε ότι οφείλεται στην εθνικότητα και στις αντιπαλότητες μεταξύ εθνοτικών ομάδων. Η κυρίαρχη εθνοτική ομάδα Χούτου στη Ρουάντα θεώρησε ότι πρέπει να σκοτώσει τους εθνοτικούς γείτονές τους, τους Τούτσι, λόγω των καθιερωμένων εθνοτικών διαφορών που τους χώριζαν. Όπως υποστηρίζει η ιστορικός Sandra Joireman, «αυτός ο τύπος εξήγησης της γενοκτονίας της Ρουάντας και της τρομαχτικής βίας της, με έμφαση στις αιτίες που οφείλονται στη διαφορά στη συγγένεια και τις πεποιθήσεις των δύο εθνοτικών ομάδων, είναι μια αρχεγονική άποψη».

Πηγές

• • Dominique Jacquin-Berdal (2002) Nationalism and Ethnicity in the Horn of Africa: A Critique of the Ethnic Interpretation, Edwin Mellen Press, (ISBN 0-7734-6954-0)
  • Bayar, Murat, "Reconsidering Primordialism: an Alternative Approach to the Study of Ethnicity", Ethnic and Racial Studies, 32.9, (2009), σσ. 1–20.
  • Gryosby, Steven, (1994) "The Verdict of History: the Inexpungeable Tie of Primordiality – a Response to Eller and Coughlan", Ethnic and Racial Studies 17(1), σσ. 164–171.
  • Harnischfeger, Johannes, "Secessionism in Nigeria", ECAS 4 Conference, Uppsala, (2011).
  • Joireman, Sandra Fullerton, "Primordialism", στο Nationalism and Political Identity, (Cornwall: MPG Books Ltd, 2003), σσ. 19–35 (σ. 19).
  • Sambanis, Nicholas, "Do Ethnic and Nonethnic Civil Wars have the Same Causes? A Theoretical and Empirical Inquiry (Part 1)", Journal of Conflict Resolution 45 (2001), σσ. 259-282.
  • Spencer, Steve, Race and Ethnicity: Culture, Identity and Representation (Abingdon: Routledge, 2006).
  • Uvin, Peter, "Ethnicity and Power in Burundi and Rwanda: Different Paths to Mass Violence", Comparative Politics 31 (1999), σσ. 253-271.
  • Jefremovas, Villia, "Acts of Human Kindness: Tutsi, Hutu and the Genocide", A Journal of Opinion 23 (1995), σσ. 28-31.

Περαιτέρω ανάγνωση

• • Barth, Fredrik 1969. Ethnic Groups and Boundaries.
  • Smith, Anthony D. 1998. Nationalism and Modernism: a Critical Survey of Recent Theories of Nations and Nationalism, London; New York: Routledge.
  • Özkırımlı, Umut 2000. Theories of Nationalism, London: Macmillan Press.
  • Espiritu, Yen Le. Asian-American Panethnicity: Bridging Institutions and Identities.
  • Appadurai, Arjun 1996. Modernity at Large
  • Ethnic conflict. Λήμμα στην Encyclop. Britannica

Βλέπε επίσης

• Εθνικισμός