Arkànsas
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
'L Arkànsas (da 'l 1881 a s lèś /ˈɑrkənsɔː/ in ingléś a 'l pòst 'd /ɑːrˈkænzəs/, scólta'l chè) 'l è 'n stat di Stat Unî ch'al s cata in dal sud dla nasiòṅ e ch'al s è unî a la federasiòṅ in dal 1836. Al mùcia sù dagnóra tri migliòṅ 'd abitànt (77.0% ad biànc e 15.4% ad négar, dat dal 2010) par na superfìsi ad 137.733 km².
La sò capitàl, e sità più granda, l'è Little Rock cun Fort Smith, Fayetteville e Springdale atri sità impurtànti. Al sò mòt in latìn 'l è „Regnat populus“ (A réggna 'l pòpul) mént'r i sò scutmàj i èṅ „The Natural State“ (Al stat dla natùra par via di sò sinquànta-dū parc statài e dal National Park Service) e „The Land of Opportunity“ (La tèra dgl'ucaśiòṅ).
Al cunfìna a nòrd c'n al Missouri, a nòrd-èst c'n al Tennessee, a sud-èst c'n al Missisìpi, a sud cun la Luiśiàna, a sud-òvest c'n al Tèxas e a òvèst cun 'l Oklahoma.
'L è divìś in stanta-sic cuntèi e in sincsènt-òṅ cumùn e, cum anc p'r al stat dal Kànsas, al ciàpa 'l sò nóm da na tribù 'd indiàṅ ciamâ Kaw o Kansa.
Dòp la secónda guèra mundiàla al presidènt di Stat Unî Dwight D. Eisenhower 'l è stâ custrét a far la vóś grôsa chè p'r impedìr ch'al guvernadōr Orval E. Faubus al druìs la Guàrdia Nasiunàla par tgnir fóra da 'l scōli i studènt ad culōr. 'L Arkànsas 'l è 'n stat ch'l à sèmpar vutâ a dèstra in dgl'elesiòṅ p'r al presidènt di Stat Unî, in sèrt pòst i republicàṅ i èṅ rivâ a ciapàr anc al 90% di vōt, a part i an ad Bill Clinton (1992 e 1996), candidâ dal pòst esénd nâ a Hope, e 'd Jimmy Carter (1976), sudìsta anc lò. Al sò guvernadōr, da 'l 2015, 'l è 'l republicàṅ Asa Hutchinson.
Al 40% dal teritòri d'l Arkànsas 'l è divìś in sit ad trénta-tri biólchi e mèś a 'l incìrca 'd grandésa mèdia in du a s cultìva 'l riś (cal stat chè 'l è 'l prim prudutōr di Stat Unî), cutòṅ (sèst pòst), sòja, graṅ e òrś. Anc 'l alevamènt ad pui, ad nàdar e 'd bucàci 'l è dimóndi śvilupâ chè ma a gh'è da dir che sōl al 3% dla pupulasiòṅ l'è impgnàda in agricultùra. L'indùstria dla carta e dal légn l'è la quàrta più impurtànta dal paéś. A far data da 'l 2014, 'l Arkànsas 'l à tacâ a ès'r al stat più a bòṅ marcâ in du vìvar. Al sò tas ad diśucupasiòṅ, in d'l Avrìl dal 2013, 'l éra dal 7,5%.
