Malpigiacoj
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| malpigio Malpighia L. | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
La malpigiacoj (latine Malpighiaceae) estas planta familio el la dukotiledonaj angiospermoj. Tiu familio apartenas al la ordo malpigialoj (Malpighiales). Ĝi enhavas ĉirkaŭ 80 genrojn kaj pli ol 1300 speciojn[1],[2]. Ĝia tipa genro estas malpigio.
Tiuj plantoj hejmiĝas ĉefe en la tropikoj de Sudameriko. La familio verŝajne ekiĝis en la kretaceo antaŭ ĉirkaŭ 68 milionoj da jaroj en Sudameriko.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]Plej ofte la specioj el tiu familio estas lignaj plantoj: arbustoj, arboj kaj lianoj, sed ankaŭ multjaraj herbaj plantoj. La simpla folioj estas plej ofte kontraŭsidantaj. Stipuloj ekzistas.
Ekzistas kvar sepaloj kaj kvin petaloj, kiu estas kun tigetoj (t. n. „najlitaj petaloj“). La floroj entenas du ĝis 15, plej ofte kvin ĝis dek stamenoj. Du ĝis kvin, plej ofte tri karpeloj estas kunkreskinta al hipoginaj ovarioj. Ofte la fruktoj havas ankoraŭ sepalojn kaj stamenojn.
Enhavosubstancoj
[redakti | redakti fonton]- La oleglandoj montras la specialiĝon. Plantoj, kiu ofertas polenojn al siaj polenigantoj, estas rigardatataj el praa evoluŝtupo. La oleo estas kolektata de inaj oleabeloj, kiuj kolektas ĝin kune kun polenoj por nutri iliajn idojn.
- La planto akumuliĝas venenajn ŝtofojn, kiuj estas uzataj por kapti fiŝojn.
Taksonomio
[redakti | redakti fonton]
La plantfamilio de la Malpigiacoj ekestis en 1789 de Antoine Laurent de Jussieu en Genera Plantarum, p. 252 sub la nomo „Malpighiae“. La tipogenro estas Malpighia L.[3]
La sistematiko de la familio estis diskutata de diversaj aŭtoroj diversmaniere en subfamilioj kaj triboj. Ekde 2010 ĝi estas dividita en du subfamilioj kun 64 ĝis 68 genroj kaj 1250 ĝis 1300 specioj:
- Subfamilio Malpighioideae Burnett: dividita en la triboj Tricomarieae Nied., Hiraeeae Griseb., Rhynchophoreae Arènes, Banisterieae DC., Gaudichaudieae Horan. .
- Subfamilio Byrsonimoideae W.R.Anderson: kun la triboj Byrsonimeae W.R.Anderson kun la tri genroj Blepharandra Griseb., Byrsonima Rich. ex Kunth, Diacidia Griseb..
Laŭ World Flora Online kaj The Plant List (29 maj. 2020)[1],[2], jen ĉi-sube la listo de la akceptitaj taksonoj, kaj ties Esperantaj nomoj[4]:
- Angiospermae - angiospermoj
- Malpighiales Juss. ex Bercht. & J.Presl - malpigialoj
- Malpighiaceae Juss. - malpigiacoj
- Acmanthera (A. Juss.) Griseb. - akmantero
- Acridocarpus Guill. & Perr. - akridokarpo
- Adelphia W.R. Anderson - adelfio
- Aenigmatanthera W.R. Anderson - enigmatantero
- Alicia W.R. Anderson - alicio
- Amorimia W.R. Anderson - amorimio
- Aspicarpa Rich. - aspikarpo
- Aspidopterys A. Juss. ex Endl. - aspidopteriko
- Banisteriopsis C.B. Rob. - banisteriopso
- Barnebya W.R. Anderson & B. Gates - barnebio
- Blepharandra Griseb. - blefarandro
- Brachylophon Oliv. - brakilofo
- Bronwenia W.R. Anderson & C. Davis - bronvenio
- Bunchosia Kunth - bunkozio
- Burdachia Mart. ex Endl. - burdaĥio
- Byrsonima Rich. ex Kunth - birsonimo
- Calcicola W.R. Anderson & C. Davis - kalcikolo
- Callaeum Small - kaleumo
- Calyptostylis Arènes - kaliptostilido*
- Camarea A. St.-Hil. - kamareo
- Carolus W.R. Anderson - karoluso
- Caucanthus Forssk. - kaŭkanto
- Christianella W.R. Anderson - kristianelo
- Clonodia Griseb. - klonodio
- Coleostachys A. Juss. - koleostakio
- Cordobia Nied. - kordobio
- Cottsia Dubard & Dop - kocio**
- Diacidia Griseb. - diacidio
- Dicella Griseb. - dicelo
- Digoniopterys Arènes - digoniopteriko
- Dinemagonum A. Juss. - dinemagono
- Dinemandra A. Juss. - dinemandro
- Diplopterys A. Juss. - diplopteriko
- Echinopterys A. Juss. - ekinopteriko
- Ectopopterys W.R. Anderson - ektopopteriko
- Excentradenia W.R. Anderson - ekscentradenio
- Flabellaria Cav. - flabelario
- Flabellariopsis Wilczek - flabelariopso
- Gallardoa Hicken - galardoo
- Galphimia Cav. - galfimio
- Gaudichaudia Kunth - gaŭdiĉaŭdio
- Glandonia Griseb. - glandonio
- Heladena A. Juss. - heladeno
- Hemsleyna Kuntze - hemslejno
- Henleophytum H. Karst. - henleofito
- Heteropterys Kunth - heteropteriko
- Hiptage Gaertn. - hiptago
- Hiraea Jacq. - hireo
- Janusia A. Juss. - janusio
- Jubelina A. Juss. - jubelino
- Lasiocarpus Liebm. - laziokarpo
- Lophanthera A. Juss. - lofantero
- Lophopterys A. Juss. - lofopteriko
- Madagasikaria C. Davis - madagasikario
- Malpighia L. - malpigio
- Malpighiodes Nied. - malpigiodo
- Mascagnia (Bertero ex DC.) Bertero - maskanjo
- Mcvaughia W.R. Anderson - makvaŭgio
- Mezia Schwacke ex Nied. - mezio
- Microsteira Baker - mikrostejro
- Mionandra Griseb. - mionandro
- Niedenzuella W.R. Anderson - nidencuelo
- Peixotoa A. Juss. - pejŝotoo
- Peregrina W.R. Anderson - peregrino
- Philgamia Baill. - filgamio
- Psychopterys W.R. Anderson & S. Corso - psikopteriko
- Pterandra A. Juss. - pterandro
- Ptilochaeta Turcz. - ptiloketo
- Rhynchophora Arènes - rinkoforo
- Ryssopterys Blume ex A. Juss. - risopteriko
- Skoliopteris Cuatrec. - skoliopterido*
- Spachea A. Juss. - spakeo
- Sphedamnocarpus Planch. ex Benth. & Hook. f. - sfedamnokarpo
- Stigmaphyllon A. Juss. - stigmatofilo
- Tetrapterys Cav. - tetrapteriko
- Thryallis Mart. - trialido
- Triaspis Burch. - triaspido
- Tricomaria Hook. & Arn. - trikomario
- Triopterys - triopteriko
- Tristellateia Thouars - tristelateio
- Verrucularia - verukulario
- Verrucularina Rauschert - verukularino
- Malpighiaceae Juss. - malpigiacoj
- Malpighiales Juss. ex Bercht. & J.Presl - malpigialoj
- *genro akceptita en TPL sed ne en WFO, kiu tamen akceptas ĝian specion.
- **genro akceptita en WFO sed ne en TPL. Tamen laŭ WFO, estas neniu akceptita specio en ĝi.
Kelkaj taksonoj
[redakti | redakti fonton]- Banisteriopsis C.B.Rob. (sin.: Jubistylis Rusby): Ĝi havas ĉ, 90 specioj, ekzemple
- Banisteriopsis caapi (Spr. ex Griseb.) Morton
- Cottsia Dubard & Dop: el Nordameriko.[5]
- Dicella Griseb.: la 6 specioj hejmiĝas en Sudameriko.
- Heteropterys Kunth (Sin.: Atopocarpus Cuatrec., Banisteria L., Clonodia Griseb., Heteropteris Kunth orth. var., Skoliopteris Cuatrec.): kun ĉirkaŭ 120 specioj.
- Janusia A.Juss. ex Endl. (Sin.: Schwannia Endl.): Ĝi vnas el Sudameriko .[5]
- Lophanthera A.Juss.: De la ĉirkaŭ 5 specioj kvar estas disvastigita en Amazoniokaj unu en Kostariko.[5]
- Malpighia L.: kun 40 ĝis 130 specioj, ekzemple:
- Acerolo (Malpighia glabra L.)
- Malpighiodes Nied.
- Mascagnia (Bertero ex DC.) Colla (Sin.: Triopterys L., Triopteris L. orth. var.): La ĉirkaŭ 45 specioj el la nordo de Meksikio ĝis la nordo de Argentino kaj sudorienta Brazlo kasj Karaibio.[6]
- Mcvaughia W.R.Anderson ĝi enhavas nur unu specio :
- Mcvaughia bahiana W.R.Anderson: el Brazilo.
- Spachea A.Juss. (Sin.: Meckelia (Mart. ex A.Juss.) Griseb.): De ĉ 6 specioj 5 estas el la ebenaĵoj de Kostarikokaj Nikarakvo kaj Kubo.[5]
Fontoj
[redakti | redakti fonton]- Charles C. Davis, William R. Anderson: A complete phylogeny of Malpighiaceae inferred from nucleotide sequence data and morphology. In: American Journal of Botany, Volume 97, Issue 12, 2010, S. 2031–2048. COI:10.3732/ajb.1000146 Volltext-PDF.[rompita ligilo]
- Die Familie der Malpighiaceae bei der APWebsite.
- Malpighiaceae – Beschreibung der Familie, Taxonomie, Phylogenese und Nomenklatur - eine Webseite des University of Michigan Herbarium; hauptsächlich nach Charles C. Davis, William R. Anderson 2010, mit neueren Ergänzungen. (Abschnitte Systematik, Verbreitung und Beschreibung)
- Die Familie der Malpighiaceae Arkivigite je 2016-03-03 per la retarkivo Wayback Machine bei DELTA. Arkivigite je 2007-01-03 per la retarkivo Wayback Machine
- Shu-kun Chen & Michele Funston: Malpighiaceae., S. 13 - textgleich online wie gedrucktes Werk, Wu Zheng-yi, Peter H. Raven & Deyuan Hong (Hrsg.): Flora of China, Volume 11 - Oxalidaceae through Aceraceae, Science Press und Missouri Botanical Garden Press, Beijing und St. Louis, 2008. ISBN 978-1-930723-73-3
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Malpighiaceae ĉe World Flora Online
- ↑ 2,0 2,1 Malpighiaceae ĉe The Plant List. Arkivita el la originalo je 2017-06-18. Alirita 2020-05-29.
- ↑ Malpigiacoj ĉe Tropicos.org. Missouri Botanical Garden, St. Louis
- ↑ Listo de plantoj baza ĉe Google Sheets
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Charles C. Davis, William R. Anderson: A complete phylogeny of Malpighiaceae inferred from nucleotide sequence data and morphology. In: American Journal of Botany, Volume 97, Issue 12, 2010, S. 2031–2048. COI:10.3732/ajb.1000146 Volltext-PDF.[rompita ligilo]
- ↑ Malpighiaceae – Beschreibung der Familie, Taxonomie, Phylogenese und Nomenklatur - eine Webseite des University of Michigan Herbarium; hauptsächlich nach Charles C. Davis, William R. Anderson 2010, mit neueren Ergänzungen.
