Ekintzagatiko propaganda
Ekintzagatiko propaganda (frantsesez: propagande par le fait[1]) propaganda anarkistako estrategia bat da, ekintza baten inpaktuak ondorio gehiago sortzen baditu, garrantzi handiagoa lortzen badu eta, beraz, hitz hutsa baino askoz eraginkorragoa bada herriaren energia errebeldeak pizteko.[2] Beraz, egintzagatiko propagandak etsenpluaren bidez predikatzea dakar. Praktikan jartzeak ezkutuko gatazka bat gatazka esplizituaren mailara igotzea bilatzen zuen, gizartean ziurgabetasun-maila handia sortuz, gehiengoak axolagabekeriatik atera eta gatazka konpontzeko jarrera desberdinak har ditzan.[3][4][5][6][7][8]
Ekintzagatiko propagandak lursail edo higiezin bat okupatzetik tiranizidioa edo boteretsutzat eta/edo zapaltzailetzat jotzen direnen aurkako erasoak barne hartzen ditu. Atentatu bortitz horiei, oro har, «terrorismo anarkista» deitu izan zaie, eta, zuten garrantziagatik eta kopuruagatik, «ekintzagatiko propaganda» esamoldearen esanahi herrikoia aldatu egin da, terrorismoaren eta indarkeriaren sinonimo bihurtu arte.
Piotr Kropotkin eragin teoriko anarkistak «ekintzagatiko propaganda» babestu zuen, «ekitaldi batek, egun gutxi batzuetan, propaganda gehiago egin dezakeela milaka panfletok baino» esanez. Hala ere, XIX. mendearen amaieran, bera eta beste pentsalari batzuk taktika horren indarkeriazko formen eraginkortasunari buruzko zalantzak izaten hasi ziren: Kropotkinek La Révolte egunkarian «historian oinarritutako egitura bat ezin da lehergai kilo batzuekin suntsitu» adierazi zuen.[2]
Kontzeptuaren historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mugimendu anarkistaren esparruan, Errico Malatesta eta Carlo Cafiero anarkista italiarrek 1876an formulatu zuten lehen aldiz «ekintzagatiko propaganda», Jurako Federazioaren Buletineko artikulu batean, non honako hau zioten:
| « | Ekintza bidez printzipio sozialistak berrestera bideratutako matxinada da propaganda-biderik eraginkorrena, eta masak engainatu eta usteldu gabe gizarte-maila sakonenetaraino sar daitekeen eta Gizateriaren indar biziak Nazioartearen borrokara erakar ditzakeen bakarra. | » |
Malatesta eta Cafieroren ideiak ez zituen banakako atentatuak aintzat hartzen, baizik eta ordena kolektiboaren nahasmenduari egiten zion erreferentzia: manifestazioak, matxinadak, baita altxamenduak ere. Proposamen horren funtsa hitza bakarrik ez zela nahikoa taldea hunkitzeko zen, hau da, gizartea hunkitzeko. Ideia horiei esker, batez ere XIX. mendeko azken urteetan, hainbat atentatu egin ziren, eta desosegua ereitea lortu zuten, arreta erakartzea lortuz eta haien «desbideratzea» minimizatzea edo deskalifikatzea saihestuz.
Paul Brousse mediku frantses gazteak terminoa egin zuen ezagun, 1877ko abuztuan argitaratutako «Ekintzagatiko propaganda» (frantsesez: Propagande par le fait) izeneko artikuluan. Artikulu horretan, Parisko Komunako langileen altxamendua eta beste mugimendu iraultzaile batzuk aztertu zituen, ekintzagatiko propagandaren printzipioan oinarritutako ekintza iraultzaileak izan behar duenaren adibide on gisa.
Estrategia horren defendatzaile sutsuenetako bat Johann Most alemaniarra izan zen, jendetzaren artean zuen oihartzun handiagatik ekintza horiek goraipatzen zituena. Horrela «dynamost» ere deitu zitzaion, bere atentatu metodo gogokoena, dinamita, zela eta, nahiz eta inoiz ez zen argi egon baten batean zuzenean sartu ote zen.
1890 eta 1900 artean mundu mailako terrorismo anarkista izan zen. Artista eta idazle askok partekatzen zituzten atentatu horiek; izan ere, haien arabera, protesta bera hunkitzea, haserretzea eta adieraztea zen edozein gizon sentikor eta zintzok egin zezakeen gauza bakarra. Espainian, erakunde anarkistek jasandako errepresioaren ondoren hasi ziren atentatuak, eta erakunde horien ilegalizazioak eta jazarpenak klandestinitatean jardutera behartu zituen militanteak, eta ekintza bortitz horiek egitera bultzatu zituen.[9]
Neurri handi batean, ekintzagatiko propaganda XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran monarken eta gainerako estatuburuen aurka egindako banakako atentatu-oldearekin lotzen da, magnizidio, erregizidio edo tiranizidio gisa. Bere garaian, hasiera batean formalki ez egitea aholkatu ziren ekintza terrorista horiek, baina azkenean, mugimendu anarkistaren gehiengoak arbuiatu egin zituen, gehiegikeriak egin zituztelako; batzuetan, botere politikorik handienarekin zerikusirik ez zuten pertsonaiak erail zituzten, egindako ekintzen proiekziorik ezagatik, eta erakunde anarkisten lan metodikoa oztopatzen zuelako, eta Estatuek horiek erreprimitzeko arrazoi izan zirelako.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) Houen, Alex. (1998). «The Secret Agent: Anarchism and the Thermodynamics of Law» ELH 65 (4): 995–1016. doi:..
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Avilés Farré, Juan. Francisco Ferrer y Guardia: pedagogo, anarquista y mártir. , 21 eta 89 or..
- ↑ (Gaztelaniaz) Avilés Farré, Juan. El nacimiento del terrorismo en Occidente. Anarquía, nihilismo y violencia revolucionaria. , 1 or..
- ↑ (Ingelesez) Hoffman, Bruce. Inside terrorism. , 5 or..
- ↑ (Ingelesez) Garrison, Arthur H.. Terror: From Tyrannicide to Terrorism. in: The Theory and Application of Terrorism., 28 or..
- ↑ (Ingelesez) Laqueur, Walter. A history of terrorism. , 49 or..
- ↑ (Gaztelaniaz) Zaragoza Rovira, Gonzalo. Anarquismo argentino, 1876-1902. , 110 or..
- ↑ (Ingelesez) Eatwell, Roger; Wright, Anthony. Contemporary Political Ideologies. , 141 or..
- ↑ (Gaztelaniaz) Historia de la CNT. .
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1635930
Multimedia: Propaganda of the deed / Q1635930