Wysheid fan Salomo
| Wysheid fan Salomo | ||
| algemiene gegevens | ||
| oarspr. titel | Σοϕια Σολομωντος ("Sofia Solomontos") | |
| auteur | anonimus | |
| taal | Aldgryksk | |
| foarm | poëzij | |
| sjenre | wiisheid | |
| skreaun | ±50 f.Kr. | |
| bondel | Bibel | |
| rige | ||
| rige | Apokrife taheakken oan it A.T. | |
| ● foarich diel | Judit | |
| ● folgjend diel | Tobit | |
| oersetting nei it Frysk | ||
| Fryske titel | Wysheid fan Salomo | |
| publikaasje | 1978, Haarlim/Bokstel | |
| útjouwer | NBG & KBS | |
| oersetter | pater S. Galama ofm | |
| ISBN oers. | 9 06 12 60 817 | |
De Wysheid fan Salomo, yn it Gryksk: Σοϕια Σολομωντος, Sofia Solomontos, en yn it Hebriuwsk: חכמת שלמה, Ḥoḵma ṯaŠělōmō, is in deuterokanonyk of apokryf boek fan 'e Bibel, dat ek wol koartwei oantsjut wurdt as Wysheid, en dat net betize wurde moat mei de Wysheid fan Jezus Sirach, wat in hiel oar boek is. Gjin inkele streaming fan it joadendom erkent it as kanonyk, en it heart dus net ta de joadske Tenach. Wat it kristendom oanbelanget, wurdt de Wysheid fan Salomo troch alle protestantske tsjerken as apokryf beskôge. Allinne de Anglikaanske Tsjerke lit it as regel ôfprintsje yn syn bibels, mar ûnder it betingst dat it net bedoeld is om 'e tsjerklike lear op te basearjen (dus inkeld foar de nijsgjirrigens). Yn 'e bibels fan oare protestantske denominaasjes wurdt it soms (mar lang net altyd) ek wol werjûn as nuttige mar opsjonele taheakke oan it Alde Testamint. Dat is bgl. it gefal yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting fan 1978, wêryn't it as twadde fan tolve apokrife bylagen tafoege is.
De Roomsk-Katolike Tsjerke, lykwols, rekkenet de Wysheid fan Salomo wol deeglik ta de kanon en dêr makket it sadwaande gewoan ûnderdiel út fan it Alde Testamint, en folget it daliks op it Heechliet. Itselde is it gefal yn 'e kanons fan 'e eastersk-otterdokse en oriïntaalsk-otterdokse tsjerken (lykas de Gryksk-Otterdokse, de Russysk-Otterdokse, de Georgysk-Otterdokse, de Armeensk-Otterdokse, de Syrysk-Otterdokse, de Etiopysk-Otterdokse en de Koptyske Tsjerke).
De Wysheid fan Salomo is in boek fan dichterlike wiisheid, dat nei alle gedachten oarspronklik skreaun is yn it Aldgryksk, sij it yn in styl dy't basearre wie op Hebriuwsktalige poëzij. Hoewol't nearne yn 'e tekst de skriuwer neamd wurdt, waard it tradisjoneel taskreaun oan 'e Israelityske kening Salomo, fanwegen de wurden: "Jo hawwe my hjitten in timpel te bouwen op 'e hillige berch" (Wysh. 9:8), dy't dúdlik ferwize nei Salomo. Lykwols wie de iere Tsjerke him der yn beskate mjitte al bewust fan Salomo net wurklik de skriuwer wie, en de moderne bibelwittenskip fersmyt dizze tradisjonele taskriuwing alhielendal. Men leaut dat it boek út 'e twadde of earste iuw f.Kr. stammet (yn 'e ynlieding ta it boek dy't de Nije Fryske Bibeloersetting jout, wurdt it jiertal 50 f.Kr. neamd), en skreaun wie troch in anonime auteur dy't mei sin gebrûk makke fan 'e literêre fiksje dat syn tekst fan 'e hân fan kening Salomo wie.
Ynhâld
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Men tinkt dat de skriuwer fan 'e Wysheid fan Salomo yn 'e Egyptyske stêd Aleksandrië wenne, yn dy tiid in wrâldstêd mei yn ryk kultureel fermidden, dêr't in protte Joaden taholden. De measten fan harren pasten har oan har om-en-by oan en fergeaten har âlde leauwe. Oan harren is it boek yn it foarste plak rjochte; de skriuwer ropt harren op om yn 'e frjemdte fêst te hâlden oan 'e joadske godstsjinst, wylst er foar him sels en oare oplossings siket foar de swierrichheden dy't it joad-wêzen om utens opsmyt. Sa wiene lok en in lang libben foarsein oan 'e lju dy't trou oan it ferbûn mei God wêze soene; hoe kin it dan dat krekt dý lju yn 'e benearing reitsje, wylst it ôffalligen foar de wyn giet? De Wysheid fan Salomo omskriuwt God as de hear fan 'e natoer, oan wa't alle eleminten hearrich binne. It oantaasten fan 'e hearlikheid fan God troch jin oer te jaan oan 'e tsjinst fan frjemde goaden sjocht de skriuwer as it begjin fan alle ferdjer, wylst al it goede foar him úteinset mei it kennen fan 'e wiere God.
Fryske oersetting
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Yn 'e Nije Fryske Bibeloersetting, dy't yn 1978 mei stipe fan 'e provinsje Fryslân, it Nederlands Bijbelgenootschap te Haarlim en de Katholieke Bijbelstichting te Bokstel útjûn waard, is de Wysheid fan Salomo yndield ûnder de apokrife of deuterokanonike boeken, oan 'e ein fan it Alde Testamint. Dy oersetting fan 'e Wysheid fan Salomo waard makke troch pater dr. S. Galama ofm, dy't op taalkundich mêd ûnderstipe waard troch frisikus M.J. de Haan.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
Foar sekundêre boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side. |