Neach-seinn àirde
Sa' cheòl, tha bean-seinn àirde 'na ghuth-seinne as àirde. Tha soprano (no neach-guth-àirde, no òranaiche-àirde) 'na seinneadair le guth rangachadh an ìre mhath às an C meadhanach dhan A, trì-deugamh os cionn an C meadhanach (os cionn a' bhinn-uchdach). Ann am co-cheòl le ceithir-cuid modh chòisirich, gabhaidh 'n t-òranaiche-àirde a' chuid as àirde, 'gus gabhaidh am bitheantas am binneas.
Tha "bean-seinn àirde" 'comharrachadh am bitheantas ri ban-sheinneadair na rainge ghuthaich as àirde 'gus ri a guth. Tha fir-seinn (a chan eil guthan air atharrachadh) àitheanta 'n dàrna cuid cho "gillean-seinn-àirde" no ri luchd-binneas ann an eaglasan Sasannach. Cleachdaidh roinn nam fir-seinn inbheach, air chantainn ri fir-seinn àirde spothaidh, dòigh sònraichte gun an cleachdadh guth àrd fuadain air chor a sheinn an rangachadh seo.
Gu h-eachdraigheil, cha robh mnàthan ceadaichte a sheinn 'san Eaglas, mar sin bha na dleasnasan nan òranaichean-àirde air thoirt ri balaich, agus nas fhadalaiche dhan fir-seinn-spothaidh, gun robh 'nam fir gun robh am guthlagan an sàs ann am cor ro-òigeach tron seòl an spothaidh.
Agus nas cumanta, tha guth àirde a 's an guth as àirde bhuidheann nan innealan-ciùil choltaich.
Am bitheantas, cluichidh òranaichean-àirde a' bhan-ghaisgeach anns na h-oprachan: cluichidh bean-seinn guanaig dleasnasan cluiche-àbhachd; bidh aig ri bean-seinn àirde luais, cleasach no ealaidheil, ceòl glè dhoirbh le mòran leuman a-steach dhan rèim nas àirde sheinn sing; cluichidh bean-seinn àirde liriceach na rìbhinnean mhaotha; cluichidh bean-seinn àirde sàthadh, bean-seinn àirde cumhachdach (gabhail a-staigh Bean-seinn àirde luais cleasach) agus Bean-seinn àirde Wagner na mnàthan fad-fhulangach nan oprachan.
Seòrsaichean nam mnàthan-seinn àirde
[deasaich | deasaich an tùs]Ann an opra, tha 'n caractar agus an soindath a' ghutha nam mnàthan-seinn àirde air sheòrsachadh gu tric a-rèir dham co-rian Gearmailtis na Fach. Tha na h-eisimpleirean nan dleasnasan bhean-seinn àirde:
- Leggero (no bean-seinn guanaig)
- Adele (Die Fledermaus)
- Ännchen (Der Freischütz)
- Despina (Così fan tutte)
- Marzellina (Fidelio)
- Musetta (La bohème)
- Nannetta (Falstaff)
- Susanna (Le Nozze di Figaro)
- Zerlina (Don Giovanni)
- Bean-seinn àirde luais liriceach
- Blondchen (Die Entführung aus dem Serail)
- Gilda (Rigoletto)
- Norina (Don Pasquale)
- Olympia (Les contes d'Hoffmann)
- Rosina (Il Barbiere de Sevilla)
- Sofie (Der Rosenkavalier)
- Zerbinette (Ariadne auf Naxos)
- Lauretta (Gianni Schicchi)
- Oskar (Un Ballo in Maschera)
- Adina (L'Elisir d'Amore)
- Lakmé (Lakmé)
- Amina (La Sonnambula)
- Lisa (La Sonnambula)
- Bean-seinn àirde luais cleasach
- Konstanza (Die Entführung aus dem Serail)
- Fiordiligi (Così fan tutte)
- Königin (Die Zauberflöte)
- Rosalinda (Die Fledermaus)
- Violetta (La Traviata)
- Donna Anna (Don Giovanni)
- Lucia (Lucia di Lammermoor)
- Marguerite (Faust)
- Bean-uasal NicBheatha (Macbeth)
- Bean-seinn àirde liriceach
- Contessa (Figaro)
- Mimi (La bohème)
- Pamina (Die Zauberflöte)
- Micaëla (Carmen)
- Liù (Turandot)
- Nedda (I Pagliacci)
- Bean-seinn àirde sàthadh
- Agathe (Der Freischütz)
- Donna Elvira (Don Giovanni)
- Elsa (Lohengrin)
- Desdemona (Othello)
- Leonora (Il Trovatore)
- Tatajana (Eugene Onegin)
- Rezia (Oberon)
- Elizabeth (Tannhäuser)
- An Marschellin (Der Rosenkavalier)
- Elisabetta (Don Carlos)
- Bean-seinn àirde cumhachdach
- Aida (Aida)
- Leonore (Fidelio)
- Leonora (La Forza del Destino)
- Tosca (Tosca)
- Sieglinde (Die Walküre)
- Ariadne (Ariadne auf Naxos)
- Santuzza (Cavalleria Rusticana)
- Butterfly (Madama Butterfly)
- Amelia (Un Ballo in Maschera)
- Norma (Norma)
- Kundry (Parsifal)
- Bean-seinn àirde Wagner
- Senta (Der fliegende Holländer)
- Elektra (Elektra)
- Brünnhilde (Die Walküre, Götterdämmerung, Siegfried)
- Isolde (Tristan und Isolde)
- Turandot (Turandot)
Tha dà seòrsa na neach-seinn àirde gaolach gu h-àriadh dham Fhrangaich an Dugazon agus an Falcon, a bheil seòrsachan a' ghutha eadarrach eadar an neach-seinn àirde agus an neach-seinn leth-àrd: tha Dugazon 'na guth-gogaid nas doirche, tha Falcon 'na guth àirde cumhachdach nas doirche.
Òranaichean-àirde iomraiteach
[deasaich | deasaich an tùs]- June Anderson
- Arleen Augér
- Isobel Baillie
- Kathleen Battle
- Erna Berger
- Barbara Bonney
- Catherine Bott
- Sarah Brightman
- June Bronhill
- Gré Brouwenstijn
- Montserrat Caballe
- Maria Callas
- Lina Cavalieri
- Charlotte Church
- Patrizia Ciofi
- Ileana Cotrubas
- Victoria de los Angeles
- Emma Eames
- Geraldine Farrar
- Renée Fleming
- Florence Foster Jenkins
- Mirella Freni
- Amelita Galli-Curci
- Leyla Gencer
- Angela Gheorghiu
- Edita Gruberova
- Elisabeth Gruemmer
- Hilda Gueden
- Heather Harper
- Barbara Hendricks
- Gundula Janowitz
- Maria Jeritza
- Sumi Jo
- Sena Jurinac
- Raina Kabaivanska
- Emma Kirkby
- Lotte Lehmann
- Jenny Lind
- Maria Malibran
- Eva Marton
- Nellie Melba
- Zinka Milanov
- Nelly Miricioiu
- Anna Moffo
- Carmen Monarcha
- Ma. Cristina "Kit" Viguilla-Navarro
- Birgitt Nilsson
- Jessye Norman
- Adelina Patti
- Lucia Popp
- Leontyne Price
- Ema Pukšec, (Ilma De Murska)
- Diletta Rizzo Marin
- Amanda Roocroft
- Marijana Radev
- Elisabeth Rethberg
- Anneliese Rothenberger
- Bidu Sayão
- Elisabeth Schumann
- Elisabeth Schwarzkopf
- Beverly Sills
- Elisabeth Soderström
- Cheryl Studer
- Conchita Supervia
- Joan Sutherland
- Renata Tebaldi
- Luisa Tetrazzini
- Maggie Teyte
- Milka Trnina
- Eva Turner
- Kiri Te Kanawa
- Dawn Upshaw
- Galina Vishnevskaya
- Ljuba Welitsch
- Kirsten Flagstad
- Sarah Beckers
Tha luchd-seinn àirde iomraiteach air dhèanamh luchd-dealasach an t-opra 'dhealachadh 'steach do "buidhnean" a' cur an aghaidh, a' cumail suas aon seineadair thar eile. Bha a' chomhstrì eadar na uchd-dealasach àraide Mharia Callas agus Renata Tebaldi, fo eisimpleir, aon dhen chomhstrì as ainmeile (no maslaiche) nan uile oprachan, a dh'aindeoin an càirdeas nan dà seinneadair.