Lingua estoniana

Estoniano 'eesti keel'
Pronuncia:	[ˈeːs.ti ˈkeːl]
Falado en:	Estonia e inmigrantes noutros países.
Rexións:	Europa Setentrional (Báltico)
Total de falantes:	1,1 millón, aproximadamente.
Posición:	-
Familia:	Urálica  Ugrofinesas   Fino-lapónicas    Fino-báltica     Estoniano
Status oficial
Lingua oficial de:	Estonia Unión Europea
Regulado por:	Instituto da Lingua Estoniana (semi-oficial)
Códigos de lingua
ISO 639-1:	et
ISO 639-2:	est
ISO 639-3:	est
SIL:	EST
Mapa
Status
O estoniano está clasificado como "en estado seguro" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

O estoniano (eesti keel, IPA: [ˈeːs.ti ˈkeːl]) é a lingua oficial da Estonia, falada por preto de 1,1 millón de persoas. É unha lingua fino-ugria e intimamente ligada ao finés, falado do outro lado do Golfo de Finlandia (ambas as dúas linguas son mutuamente intelixíbeis), a lingua võro, e o saami, falado no norte da Finlandia. Máis afastadamente está relacionado coa lingua húngara. Por contra, o estoniano non ten relación co letón nin tampouco coa lingua rusa.

Fonoloxía

Hai en estoniano nove fonemas relativos ás vogais simple — a e i o u õ [ɤ] ä [æ] ö [ø] ü [y] — os cales presentan tres duracións distintas. Desas, a simple e a longa son segmentalmente fonémicas, sendo o terceiro nivel de duración só suprasegmentalmente fonémico, presentando tamén cun contorno tonal distintivo. A ortografía estoniana distingue só as vogais curtas e as longas (denotadas pola súa duplicación). Hai tamén 19 ditongos (Hint 1978); e tamén se atopan agrupamentos polisilábicos de vogais.

	Frontais		Posteriores
	Non-arrendondas	Arredondadas	Non-arredondadas	Arredondadas
Altas	i	ü		u
Mediais	e	ö	õ	o
Baixas	ä		a

Hai unha serie de consoantes oclusivas xordas e non aspiradas, con tres duracións fonémicas, representadas b d g, p t k e pp tt kk. O resto das consoantes tamén presenta distinción na duración, mais na escrita só son distinguidas as consoantes curtas e longas. Como nas vogais, dous niveis de duración segmental son fonémicos, e o terceiro nivel é suprasegmentalmente fonémico. Por exemplo, para o fonema 'n': curto - 'n' en lina "pano das mans", longo 'n' en linna "da cidade" e extralongo 'n' en linna "para a cidade".

As fricativas son s h, alén de f š ž z, usadas en empréstitos. As demais consoantes son j l m n r v, alén das alofónicas velares nasais nk e ng. As consoantes poden palatalizarse, mais esa distinción non se marca na ortografía. A palatalización ocorre antes das vogais frontais. Cerca do 0,15% do léxico presenta total palatalización fonémica, cando ocorre sen unha vogal frontal.

A tonicidade das palabras recae na primeira sílaba. Con todo, os empréstitos internacionais e as consoantes extralongas alteran en parte ese padrón.

Gramática

Tipoloxicamente, o estoniano presenta características de linguas tanto aglutinatinantes como sintácticas. Ao longo da súa historia, a lingua alemá tivo unha forte influencia sobre o estoniano, tanto no vocabulario como na sintaxe.

Morfosintaxe

En estoniano, non hai xénero gramatical, mais os substantivos e adxectivos declínanse en catorce casos. A maioría dos casos en estoniano denota relacións que outras linguas son expresas polo uso de preposicións.

Abaixo está un exemplo das declinacións da palabra auto, que significa coche:

casos	singular	plural
nominativo	auto	autod
xenitivo	auto	autode
partitivo	autot	autosid
ilativo	autosse	autodesse	- para o coche
inesivo	autos	autodes	- no coche
elativo	autost	autodest	- do coche
alativo	autole	autodele	- para sobre o coche
adesivo	autol	autodel	- sobre o coche
ablativo	autolt	autodelt	- de sobre o coche
translativo	autoks	autodeks	- transformación
terminativo	autoni	autodeni	- ata o coche
esivo	autona	autodena	- como un coche
abesivo	autota	autodeta	- sen o coche
comitativo	autoga	autodega	- con o coche

Só tres dos casos enriba teñen función gramatical: o nominativo (o axente/suxeito da frase), o acusativo (o obxecto directo) e o partitivo (obxecto parcial).

Pronomes

Hai dous tipos de pronome para cada persoa en estoniano. Un, máis longo, para cando o foco está no axente e outro máis curto para cando o foco está na acción. Son:

Singular

1ª persoa	mina - ma
2ª persoa	sina - sa
3ª persoa	tema - ta

Plural

1ª persoa	meie - me
2ª persoa	teie - te
3ª persoa	temad - nad

Como non hai xénero nese idioma, non hai diferenza entre "el" e "ela" ou "eles" e "elas".

Verbos

O sistema de conxugación verbal non presenta distinción entre os tempos presente e futuro (a forma do presente utilízase en ambos contextos coa adición de marcadores de tempo), e hai formas especiais usadas para expresar unha acción iniciada por un suxeito indeterminado (o "impersoal").

O infinitivo dos verbos en estoniano é sempre terminado por -ma. A conxugación no presente se dá coa xunción dos seguintes morfemas na raíz do verbo:

Verbo istuma (sentar)

mina istun
sina istud
tema istub

meie istume
teie istute
nemad istuvad

Negación

A negación faise engadindo a palabra ei antes do verbo:

mina ei istu; sina ei istu etc

Véxase tamén

Outros artigos

• Wikipedia en estoniano
• Traducións da Biblia ao estoniano

---

Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---