Tartu
| |||
| Wopon a chorhoj | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Zakładne daty | |||
| stat |  Estiska
| ||
| wysokosć | 79 metrow n.m.hł. | ||
| přestrjeń | 38,8 km² | ||
| wobydlerstwo | 98.480 (2013) | ||
| hustosć zasydlenja | 253,8 wob./km² | ||
| póstowe čisło | 50050–51111 | ||
| awtowa značka | T | ||
| webstrona | tartu.ee | ||
Tartu (němsce Dorpat, rusce 1893–1918 Юрьев/Jurjew) je z něhdźe 100.000 wobydlerjemi druhe najwjetše město Estiskeje a sydło Tartuskeje uniwersity, najstaršeje wysokeje šule w Estiskej. Nadeńdźe so na juhowuchodźe baltiskeho kraja na woběmaj bokomaj rěki Emajõgi.
W lěće 2024 je Tartu jedna z třoch kulturnych stolicow Europy.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Sydlišćo naspomni so prěni raz w lěće 1030 jako Tharbatas, hdyž zniči Kijewski wulkowjerch Jarosław Mudry tamnišu drjewjanu twjerdźiznu a załoži pod mjenom Jurjew nowy hród. W 13. lětstotku sta so město ze sydłom biskopstwa. Zdobom wuwiwaše so pod hrodom hansowe město. Za tutón čas měješe Tartu zwjazowacu funkciju mjez hansu na zapadźe (n. př. Riga) a ruskimi městami kaž Pskowom a Nowgorodom. W lěće 1632 załoži so uniwersita. Wot 1721 słušeše město k ruskemu carstwu.
Wulki woheń zniči w lěće 1775 nimale cyłe nutřkowne město, čehoždla su najwažniše twarjenja – kaž na přikład radnica – dźensa zwjetša z 18. a 19. lětstotka.
1802 bu Tartuska uniwersita jako jenička němskorěčna uniwersita Ruskeje wobnowjena. Wot lěta 1918 płaći wona jako narodna uniwersita Estiskeje a je hač do dźensnišeho jenička połna uniwersita w kraju.
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Tartu – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Abja-Paluoja | Antsla | Elva | Haapsalu | Jõgeva | Jõhvi | Kallaste | Kärdla | Karksi-Nuia | Kehra | Keila | Kilingi-Nõmme | Kiviõli | Kohtla-Järve | Kunda | Kuressaare | Lihula | Loksa | Maardu | Mõisaküla | Mustvee | Narva | Narva-Jõesuu | Otepää | Paide | Paldiski | Pärnu | Põltsamaa | Põlva | Püssi | Rakvere | Räpina | Rapla | Saue | Sillamäe | Sindi | Suure-Jaani | Tallinn | Tamsalu | Tapa | Tartu | Tõrva | Türi | Valga | Viljandi | Võhma | Võru
Kulturne město Europy: 1985: Athen | 1986: Florenc | 1987: Amsterdam | 1988: Zapadny Berlin | 1989: Paris | 1990: Glasgow | 1991: Dublin | 1992: Madrid | 1993: Antwerpen | 1994: Lisabon | 1995: Luxemburg | 1996: Kopenhagen | 1997: Sołun | 1998: Stockholm
Kulturna stolica Europy: 1999: Weimar | 2000: Avignon, Bergen, Bologna, Brüssel, Helsinki, Krakow, Praha, Reykjavík, Santiago de Compostela | 2001: Porto, Rotterdam | 2002: Brügge, Salamanca | 2003: Graz | 2004: Genua, Lille | 2005: Cork | 2006: Patras | 2007: Sibiu, Luxemburg hromadźe z wulkoregionu | 2008: Liverpool, Stavanger | 2009: Linz, Vilnius | 2010: Istanbul, Pécs, Essen hromadźe z Poruhrskej | 2011: Tallinn, Turku | 2012: Guimarães, Maribor | 2013: Košice, Marseille | 2014: Riga, Umeå | 2015: Mons, Pilzeń | 2016: Wrócław, Donostia-San Sebastián | 2017: Aarhus, Pafos | 2018: Leeuwarden, Valletta | 2019: Matera, Plowdiw | 2020: Galway, Rijeka | 2021: Timișoara, Eleusis, Novi Sad | 2022: Kaunas, Esch an der Alzette | 2023: Veszprém | 2024: Tartu, Bad Ischl, Bodø | 2025: Kamjenica