Ալբաներեն

Ալբաներեն Shqip
Տեսակ	բնական լեզու, մակրոլեզու և կենդանի լեզու
Ենթադաս	Albanoid?
Երկրներ	Ալբանիա Կոսովո (մասամբ ճանաչված) Տարածքային լեզու՝ Իտալիա Ռումինիա Չեռնոգորիա Հյուսիսային Մակեդոնիա Սերբիա ԱԱԿԵԱ
Շրջաններ	Սերբիա՝ Կոսովոյի և Մետոխիայի ինքնավար շրջան
Պաշտոնական կարգավիճակ	Ալբանիա Կոսովո
Խոսողների քանակ	6 200 000 մարդ
Վերահսկող կազմակերպություն	Ալբանիայի գիտությունների ակադեմիա
Լեզվակիրների թիվը	7.6 մլն, որոնցից 5.4 միլիոն Ալբանիայում (2011)
Դասակարգում	Հնդեվրոպական լեզուներ  Պալեոբալկանյան լեզուներ
Գրերի համակարգ	լատինական այբուբեն (ալբանական այբուբեն)
IETF	sq
ԳՕՍՏ 7.75–97	ալբ 030
ISO 639-1	sq
ISO 639-2	alb (B), sqi (T)
ISO 639-3	sqi, aln, aae, aat, als
Ալբաներենի տարածվածությունը
Ալբաներենի բարբառները
Albanian language Վիքիպահեստում

Ալբաներեն (ալբ․՝ Gjuha shqipe կամ Shqip), բուն Ալբանիայի բնակչության, ինչպես նաև Կոսովոյում, Հունաստանում, Մակեդոնիայում, Իտալիայում բնակվող ալբանացիների լեզու։

Աշխարհում ալբաներենով խոսողների թիվը հասնում է 7.6 միլիոնի։

Ալբաներենը հնդեվրոպական լեզվաընտանիքում գրավում է առանձին խումբ։ Արմատական ալբաներեն բառերն ու ձևերը շատ դժվար է առանձնացնել հունարենից, լատիներենից, թուրքերենից, ինչպես նաև ռոմանական և սլավոնական լեզուներից կատարված փոխառություններից։ Զգալիորեն տարբերվում է մնացած հնդեվրոպական լեզուներից։ Ունի երկու հիմնական բարբառ՝ հյուսիսային կամ գհեգյան, հարավային կամ տոսկյան ալբաներեն։ Ամենահին գրավոր հիշատակարանները վերաբերում են 15-րդ դարին։ 19-րդ դարի վերջին ձևավորվել է իբրև գրական լեզու։

Պատմություն

Ալբաներենի մասին առաջին հիշատակումը եղել է 1285 թվականի հուլիսի 14-ին Դուբրովնիկում կազմված մի զեկուցագրում, որտեղ մի հանցագործության ականատես ոմն Մաթեոսը վկայում է. «Լեռան կողմից ես լսեցի ալբաներեն կանչող մի ձայն»։

Ժամանակակից ալբաներեն այբուբեն

Հիմնական հոդված՝ Ալբանական այբուբեն

A a	B b	C c	Ç ç	D d	Dh dh	E e	Ë ë
F f	G g	Gj gj	H h	I i	J j	K k	L l
Ll ll	M m	N n	Nj nj	O o	P p	Q q	R r
Rr rr	S s	Sh sh	T t	Th th	U u	V v	X x
Xh xh	Y y	Z z	Zh zh

Լեզվաբանական առանձնահատկություններ

Հոլովներ

Ժամանակակից գրական ալբաներենում կա 5 հոլով՝ ուղղական, սեռական, տրական, հայցական և բացառական։

Գոյություն ունի հոլովման երկու տեսակ՝ անորոշ և որոշյալ։

• Ալբաներեն male (սար) բառի հոլովումը

	Անորոշ եզակի	Անորոշ հոգնակի	Որոշյալ եզակի	Որոշյալ հոգնակի
Ուղղական հոլով	mal (սար)	male (սարեր)	mali	malet
Հայցական հոլով	mal	male	malin	malet
Սեռական հոլով	i/e/të/së mali	i/e/të/së maleve	i/e/të/së malit	i/e/të/së maleve
Տրական հոլով	mali	maleve	malit	maleve
Բացառական հոլով	mali	malesh	malit	maleve

• Ալբաներեն zog (թռչուն) բառի հոլովումը

	Անորոշ եզակի	Անորոշ հոգնակի	Որոշյալ եզակի	Որոշյալ հոգնակի
Ուղղական հոլով	zog (թռչուն)	zogj (թռչուններ)	zogu	zogjtë
Հայցական հոլով	zog	zogj	zogun	zogjtë
Սեռական հոլով	i/e/të/së zogu	i/e/të/së zogjve	i/e/të/së zogut	i/e/të/së zogjve
Տրական հոլով	zogu	zogjve	zogut	zogjve
Բացառական հոլով	zogu	zogjsh	zogut	zogjve

• Ալբաներեն vajzë (աղջիկ) բառի հոլովումը

	Անորոշ եզակի	Անորոշ հոգնակի	Որոշյալ եզակի	Որոշյալ հոգնակի
Ուղղական հոլով	vajzë (աղջիկ)	vajza (աղջիկներ)	vajza	vajzat
Հայցական հոլով	vajzë	vajza	vajzën	vajzat
Սեռական հոլով	i/e/të/së vajze	i/e/të/së vajzave	i/e/të/së vajzës	i/e/të/së vajzave
Տրական հոլով	vajze	vajzave	vajzës	vajzave
Բացառական հոլով	vajze	vajzash	vajzës	vajzave

Թվական անուն

një — մեկ dy — երկու tre — երեք katër — չորս pesë — հինգ gjashtë — վեց shtatë — յոթ tetë — ութ nëntë — ինը dhjetë — տաս njëmbëdhjetë- տասնմեկ dymbëdhjetë — տասներկու trembëdhjetë — տասներեք katërmbëdhjetë — տասնչորս pesëmbëdhjetë — տասնհինգ gjashtëmbëdhjetë — տասնվեց shtatëmbëdhjetë — տասնյոթ tetëmbëdhjetë — տասնութ nëntëmbëdhjetë — տասնինը njëzet — քսան njëzetenjë — քսանմեկ njëzetedy — քսաներկու

tridhjetë — երեսուն dyzet — քառասուն pesëdhjetë — հիսուն gjashtëdhjetë — վաթսուն shatëdhjetë — յոթանասուն tetëdhjetë — ութսուն nëntëdhjetë — իննսուն njëqind — հարյուր pesëqind — հինգ հարյուր njëmijë — հազար një milion — միլիոն një miliard — միլիարդ

Տես նաև

• Ալբանական այբուբեն
• Ալբանական բրեյլի գրեր

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալբաներեն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 143)։