Persóna (málfræði)

Í málfræði er persóna tilvísun til þátttakanda í ákveðinni aðgerð. Oft er talað um persónu í sambandi við persónufornöfn og beygingu sagnorða og annarra orða, t.d. eignarfornafna. Í tungumálum eru þrjár málfræðilegar persónur sem kallast fyrsta, önnur og þriðja. Í indóevrópskum tungumálum beygjast persónufornöfn eftir tölu, annaðhvort í eintölu eða fleirtölu en á sumum málum líka í tvítölu, og kyni, það er segja í karlkyni, kvenkyni eða hvorugkyni. Í sumum tungumálum eru önnur persónufornöfn notuð í formlegu samhengi (þérun) en í óformlegu samhengi (þúun). Eftirfarandi tafla sínir í nefnifalli öll persónufornöfn í nútíma-íslensku í báðum tölum.

persóna		eintala	fleirtala
1.		ég	við
2.		þú	þið
3.	kk.	hann	þeir
	kvk.	hún	þær
	hk.	það	þau

Persóna og sagnorð

Á flestum en ekki öllum indóevrópskum tungumálum beygjast sagnorð eftir persónu. Áhrif persónu á beygingu sagnorðsins „að fara“ á nokkrum indóevrópskum tungumálum má sjá hér fyrir neðan.

	persóna	íslenska	enska	franska	þýska	danska	pólska
eintala	1.	fer	go	vais	gehe	går	chodzę
	2.	ferð	go	vas	gehst	går	chodzisz
	3.	fer	goes	va	geht	går	chodzi
fleirtala	1.	förum	go	allons	gehen	går	chodzimy
	2.	farið	go	allez	geht	går	chodiście
	3.	fara	go	vont	gehen	går	chodzą

Á sumum tungumálum hefur kyn persónunnar líka áhrif á sagnorðabeygingar í ákveðnum umhverfum. Til dæmis á bæði spænsku og pólsku beygjast sagnorð eftir kyni persónunnar, en aðeins í þátíð á pólsku.

Fleiri persónur

Á sumum tungumálum eru fleiri enn þrjár persónur, til dæmis á algonkinskum málum skiptist þriðja persónan í tvennt: nærri þriðju persónu og fjærri þriðju persónu. Stundum kallast fjærri þriðja persónan fjórða persóna. Á öðrum tungumálum eru enn fleiri persónur.

Á finnsku og skyldum málum er svokölluð „núllpersóna“. Þetta á við það að sleppa frumlaginu og gegnir svipuðu hlutverki og þolmynd.