Stockholm
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Ètsberger. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Stockholm (IPA: [stɔkːɔlm]) is de houfstad en de groeatste stad ven Zwede. De gemèndje Stockholm lègk gedeildjelik in Uppland en gedeildjelik in Södermanland. 't Haet 'n óppervlakdje ven 188 veerkantje kilomaeter en behuuertj toete provincie Stockholms län en is dao ouch de houfstad van. Óp 31 december 2006 had de stad 782.885 inwoeaner en de ganse reezjio Groeat-Stockholm had róndje 1,9 miljoen inwoeaner.
Dórche väöl (groeate) watere inne stad wuuertj Stockholm ouch waal eins 't "Venetië ven 't Noearje" genömp. De stad lègk ouch óp 't begin ven 'n sjaerekus, mit 24.000 eilenj.
In Stockholm zaeteltj de Zweedsje regering en 't parlemèntk. 't Kuueninklik pelies venne Zweedsje kuuening, Karel XVI Gustaaf, is t'r ouch te vinje.
Zjeografie
[bewirk | brón bewèrke]De stad lègk óp veertieën mit brögke verbónjen eilenj, óppe plaats wo 't Mälarmaer (Zweedsj: Mälaren) mitte Oeaszieë in verbinjing steit. Aan dees lègking haet de stad de bienaam "Venetië ven 't Noearje" te danke. Zjuus boete de stad begintj de sjaerekus, e kusgebeed mit talloeas rotseilenj en -eilendjes die sjaere genömp waere. Väöl inwoeaner ven Stockholm höbbe den ouch 'nen boeat, ó zölfs e boetenhoes óp e eilendje. Tiejese zómmer zuus s'n óp väöl plaatse ane randj ven 't water zónnebajer, zwömmer en visjer.
't Aadste deil ven Stockholm is de Aaj Stad, ódder Gamla Stan. Dees wiek deit bao Zuud-Europeesj aan dórche smaal sträöt en hoezer die in okervarf ó roead gesjèljerdj zeen. Óp dit eilandj is ouch 't kuueninklik pelies geboewdj, mit 'nen traditionele wach. 't Wisjele venne wach is 'n toeristisj attraksje gewaore.
Gesjiechte
[bewirk | brón bewèrke]Stockholm wuuertj veur 't ieës in gesjrifter genömp in 1252. De naam kömp venne zaamstèlling stock (blok hówt) en holm (eilendje) en steit veur 't noezeendje Gamla Stan. d'r Wuuertj waal gezach det de stad is gestich dórch Birger Jarl, óm Zwede te besjörme taenge aanvalle ven boetelendsje vlaote.
De strategisje lègking (toegank toet 't Mälarmaer) zorgdje d'rveur dè Stockholm de belangriekste stad ven 't landj woort, veral inne ónaafhenkelikheidsstried taenge Denemarke. In 1600 had de stad 10.000 inwoeaner en achtig jaor daonao, in 1680, had de stad al 60.000 inwoeaner. Zjuus in 1634 woort de stad de officieel houfstad ven 't Zweedsj Riek. Tösje 1713 en 1714 hieërsjdje de Zwarte Doead inne stad, die väöl doeaj veroearzaakdje. De bevólkingsgröi, wie ouch de economisje gröi, stagnieërdje.
Inne tweidje hèlf venne 19en ieëf koom de industrie óp en heruueverdke Stockholm zien plaats es belangriekste stad ven 't landj. Inne 20en ieëf stang de stad inne ganse waereldj bekèndj es 't centrum venne architectuur en moderniteit. De stad blöidje en woort in versjèljendje richtinger oetgeboewdj, es deil ven 't Miljoeneprogramma. Veurbeildje hieven zeen Rinkeby, Sollentuna en Tensta, mit e hoeag aandeil immigrantje. Nag ömmer is Stockholm ein venne snelsgröiendje houfstei ven Europa.
Klimaat
[bewirk | brón bewèrke]Stockholm lègk óp 'n hoeag brèdjegraod en haet dudelike seizoene. De zómmer zeen döks mildj/werm en druueg en de wintjer kaad en neet zoea naat. De hoeagste temperatuur die oeats gemaeten is, is +38 °C en de lieëgste is -32 °C. Normaal temperature inne versjèljendje seizoene zeen:
- Wintjer: ven +2 toet −7 °C.
- Veurjaor: tösje +5 en 15 °C.
- Zómmer: 22 à 25 °C ó wermer (temperature ven taenge de 30 gräöj zeen neet oetzönjerlik).
- Harves: tösje +5 en 18 °C.
Demografische óntwikkeling
[bewirk | brón bewèrke]De gemèndje tèltj 782.344 inwoeaners (2006), ómsleitj e gebied van 188,06 km² en haet 'n bevoukingsdichheid van 4.160,1 luuj de km².
| Jaor | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2006 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inwoeanersaantaal | 745.936 | 808.294 | 740.486 | 647.214 | 674.452 | 750.348 | 782.344 |
20,53% vanne inwoeaners is boete Zwede gebaore (2006).
Politiek
[bewirk | brón bewèrke]| Jaor | Moderaterna | Center | Liberalerna | Kristdemokraterna | Gröna | Socialdemokraterna | Vänster | Anger partieje |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1982 | 34 | 6 | 6 | 0 | 0 | 41 | 11 | 3 |
| 1985 | 33 | 0 | 14 | 0 | 0 | 40 | 10 | 4 |
| 1988 | 28 | 5 | 13 | 0 | 0 | 36 | 11 | 8 |
| 1991 | 32 | 1 | 12 | 3 | 2 | 33 | 9 | 9 |
| 1994 | 29 | 5 | 9 | 0 | 8 | 37 | 11 | 2 |
| 1998 | 35 | 0 | 9 | 6 | 6 | 29 | 13 | 3 |
| 2002 | 27 | 0 | 17 | 5 | 6 | 35 | 11 | 0 |
| 2006 | 41 | 1 | 10 | 3 | 10 | 27 | 9 | 0 |