Астурски јазик

Астурски јазик
Астуролеонски јазик asturianu, bable
Застапен во	Шпанија
Подрачје	Астурија   Кастиља и Леон   Кантабрија
Говорници	110.000  e17 450,000 како втор јазик (1994)
Јазично семејство	индоевропско италски романски западноромански ибероромански западноиберски астурoлеонски астурски јазик
Дијалекти	леонски
Писмо	латиница
Статус
Регулативен орган	Академија на астурскиот јазик
Јазични кодови
ISO 639-2	ast
ISO 639-3	ast
Linguasphere	51-AAA-ca
Јазична карта на астурскиот јазик.

Астурскиот (asturianu или bable) е романски јазик, дел од големата група на западноромански јазици. Астурскиот и леонскиот јазик ја сочинуваат групата на астурско-леонски јазици. Денес се проценува дека астурскиот јазик го зборуваат околу 100,000 луѓе како мајчин јазик, и околу 450,000 луѓе како втор јазик. Стандардниот астурски јазик се заснова на централноастурските дијалекти. Регулативното тело на јазикот е Академијата на астурскиот јазик. Астурскиот не е службен јазик, туку е заштитен со закон и неговото изучување во училиштата е опционално.

Статус

Од 1974 година голем број напори биле преземени да се заштити и промовира јазикот. Во 1994, било забележано дека јазикот го зборуваат околу 100.000 луѓе, а како втор јазик го зборувале 450,000 Сепак, ситуацијата на јазикот е критична и бројката на луѓе кои го зборуваат е во опаѓање. Во Астурија службен јазик е шпанскиот, но не и астурскиот.

Географска распространетост

Астурскиот јазик се зборува и надвор од рамките на администативната единица Астурија. Јазикот кој се нарекува „леонски“ во Кастиља и Леон е ист со астурскиот во Астурија. Така, поради географската поделба на регионот каде се зборува јазикот има потешкотии при афирмацијата на јазикот во пошироки рамки. Додека во Астурија јазикот се промовира, има заштитен статус и се прават обиди за негова поширока употреба, во Кастиља и Леон јазикот е сосема заборавен од институциите, не е во образовниот систем и нема мерки за негова афирмација. Леонскиот и астурскиот се зборуваат во поголемиот дел на Астурија, северните и западните делови на Леон, западна Кантабрија и во регионот на Миранда до Доро во Португалија.

Правипис

Уште од најраните обиди за запишување на јазикот се користела латиницата. Во 1981 година Академијата за астурскиот јазик објавила правопис.

Азбука

букви

големи букви

A

B

C

D

E

F

G

H

I

L

M

N

Ñ

O

P

R

S

T

U

V

X

Y

Z

мали букви

a

b

c

d

e

f

g

h

i

l

m

n

ñ

o

p

r

s

t

u

v

x

y

z

имиња

a

be

ce

de

e

efe

gue

hache

i

ele

eme

ene

eñe

o

pe

erre

ese

te

u

uve

xe

ye

zeta(*)

гласови (МФА)

/a/

/b/

/θ/, /k/

/d/

/e/

/f/

/g/

–

/i/

/l/

/m/

/n/

/ɲ/

/o/

/p/

/r/, /ɾ/

/s/

/t/

/u/

/b/

/ʃ/, /ks/

/ʝ/

/θ/

македонски

а

б

θ, к

д

е

ф

г

–

и

л

м

н

њ

о

п

р

с

т

у

б

ш, кс

ј

θ

(*) исто така zeda, ceda

Диграфи

Во астурскиот има и неколку диграфа:

диграф	име	МФА	македонски
ch	che	/t͡ʃ/	ч
gu (+ e, i)	(gue u)	/ɡ/	г
ll	elle	/ʎ/	лј
qu (+ e, i)	(cu u)	/k/	к
rr	erre doble	/r/	р
ts	(te ese)	/t͡s/ (дијалектно)	ц
yy	(ye doble)	/kʲ/ (дијалектно)	кј

Лексичка споредба

Оче наш

астурски Pá nuesu que tas nel cielu, santificáu seya'l to nome. Amiye'l to reinu, fágase la to voluntá, lo mesmo na tierra que'n cielu. El nuesu pan de tolos díes dánoslu güei ya perdónanos les nueses ofenses, lo mesmo que nós facemos colos que nos faltaron. Nun nos dexes cayer na tentación, ya llíbranos del mal. Amén.

галисиски Noso Pai que estás no ceo: santificado sexa o teu nome, veña a nós o teu reino e fágase a túa vontade aquí na terra coma no ceo. O noso pan de cada día dánolo hoxe; e perdóanos as nosas ofensas como tamén perdoamos nós a quen nos ten ofendido; e non nos deixes caer na tentación, mais líbranos do mal. Amén.

латински Pater noster, qui es in caelis, Sanctificetur nomen tuum. Adveniat regnum tuum. Fiat voluntas tua, Sicut in caelo et in terra. Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Et dimitte nobis debita nostra, Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos inducas in tentationem: Sed libera nos a malo. Amen

Поврзано

• Романски јазици
• Леонски јазик
• Мирандски јазик
• Шпански јазик

Литература

• (шпански) Llera Ramo, F. (1994) Los Asturianos y la Lengua Asturiana: Estudio Sociolingüístico para Asturias-1991. Oviedo: Consejería de Educación y Cultura del Principado de Asturias ISBN 84-7847-297-5.
• Wurm, Stephen A. (ed) (2001) Atlas of the World's Languages in Danger of Disappearing. Unesco ISBN 92-3-103798-6.

• (англиски) M.Teresa Turell (2001). Multilingualism in Spain: Sociolinguistic and Psycholinguistic Aspects of Linguistic Minority Groups. ISBN 1-85359-491-1
• (англиски) Mercator-Education (2002): European Network for Regional or Minority Languages and Education. "The Asturian language in education in Spain" ISSN 1570-1239

Надворешни врски

• Академија за астурскиот јазик
• Генерална дирекција за јазична политика на Астурија
• Ethnologue за астурскиот
• Астурска граматика на англиски Архивирано на 11 октомври 2017 г.
• Астурско-англиски речник Архивирано на 4 април 2004 г.
• Општ речник на астурскиот јазик Архивирано на 31 мај 2013 г.