Ali
Ali ibn Abi Talib (vèrs 600 - 27 de genier de 661) es lo quatren califa de la comunautat musulmana après la mòrt de Maomet. Cosin dau Profèta, es de còps presentat coma lo premier musulman. Succediguèt a Othman ibn Affan (644-656) coma califa en 657 e lo demorèt fins a sa mòrt en genier de 661. Pasmens, en causa de sei projèctes de reformas tròp radicaus per l'aristocracia militara aràbia, son califat foguèt trebolat per plusors guèrras civilas e Ali foguèt finalament tuat per un assassin kharijita. A sa mòrt, sa succession foguèt usurpada per Muawiya, lo fondator dau Califat Omeia. Pasmens, lei partisans d'Ali refusèron de seguir lo califa novèu. En plaça, sostenguèron lei drechs de sei fius, Hassan e Hussein, e formèron pauc a pauc la branca chiita de l'islam.
Aqueu ròtle complèx dona una plaça particulara a Ali dins l'istòria de l'islam. Lei chiitas lo considèran coma lo successor legitim de Maomet e lo premier imam. Sa tomba, probablament situada a Najaf, es un luòc sacrat major dau chiisme, objèecte de romavatges regulars. Per lei sunitas, l'assassinat d'Ali marca la fin dei califas « ben dirigits », es a dire lei successors dirèctes de Maomet. Enfin, lei decisions d'Ali son egalament a l'origina de la formacion dau kharijisme, la tresena branca de l'islam actuau.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Jovença e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]La data de naissença precisa d'Ali es desconeguda. Es estimada vèrs 600 mai coma sa naissença es l'objècte de plusors racòntes legendaris[1], lei causas son en realitat pauc claras. Una data anciana sembla aumentar son prestigi car sa conversion volontària a l'islam a alora mai de meriti. Son paire èra dich Abu Talib (539-619). Relativament paure, èra un oncle de Maomet e totei seis enfants jonhèron lo camp dau Profèta. En revènge, eu refusèt totjorn de se convertir.
Ali faguèt partida de la premiera comunautat musulmana e es de còps citat coma lo premier convertit. Cosin de Maomet, venguèt rapidament un de sei companhons pus important e lo Profèta l'eduquèt e lo considerèt coma son fiu. Ali participèt ansin a la màger part dei batalhas menadas per lei musulmans per conquistar La Mèca. De mai, recebèt la direccion de Medina en 630 durant la batalha de Tabuk. Maomet li donèt tanben una de sei filhas, Fatima Zahra (entre 604 e 615 - vèrs 632), coma esposa. Lo pareu aguèt quatre enfants : Al-Hassan ibn Ali (624-670), Al-Hussein ibn Ali (626-680), Zaynab bint Ali (626-682 ò 684) e Umn Kulthum bint Ali (627-681).
Lei premiers successors de Maomet
[modificar | Modificar lo còdi]En 632, durant son darrier romavatge a La Mèca, Maomet designèt publicament Ali coma son successor. Pasmens, aqueu messatge es interpretat de dos biais diferents per lei musulmans. Per lei sunitas, la declaracion se limita a l'eiretatge materiau laissat per lo Profèta. Per lei chiitas, aquò regarda tanben lei domenis espirituau e religiós. Ansin, en 632, a la mòrt de Maomet, una assemblada de companhons dau Profèta se reüniguèt a Medina e designèt Abu Bakr (632-634) coma cap dei musulmans amb lo títol de califa.
Ali participèt pas a aquela designacion car èra demorat a La Mèca per s'ocupar dei funeralhas de son cosin. Refusèt de reconóisser l'eleccion d'Abu Bakr e de sei successors, Umar (634-644) e Othman (644-656). De mai, revendiquèt una autoritat religiosa superiora. Aquò entraïnèt pauc a pauc de tensions entre lei partisans dei califas, poderós au sen de l'armada, e lei partisans d'Ali, pus favorables a una integracion dei pòbles vencuts e convertits.
Lo califat
[modificar | Modificar lo còdi]Après l'assassinat d'Othman per un tuaire iranian, Ali foguèt elegit califa en 657. Pasmens, se turtèt rapidament a l'elèit conservator, especialament l'aristocracia militara. D'efiech, en causa deis originas de l'assassin, foguèt accusat d'aver sostengut, au mens moralament, lo murtre. De mai, lei conservators exigiguèron, segon la costuma aràbia tradicionala, lo castig dau murtrier. Òr, Ali, qu'èra sostengut per lei musulmans non arabis, poguèt pas aisament autorizar de represalhas d'amplor en Pèrsia. Tre 657, lo conflicte se transformèt en guèrra civila.
Dicha Premiera Fitna, la guèrra pòu se devesir en doas partidas. Dins la premiera, Ali bateguèt lei fòrças d'Aicha, la veusa de Maomet, a la batalha dau Camèu dins la region de Basra. Aicha acceptèt d'arrestar lo combat e de s'entornar dins la Peninsula Aràbia. Dins la segonda, Ali foguèt tornarmai venceire a la batalha de Siffin còntra lei tropas dau clan omeia menada per lo governador de Damasc, Muawiya. Pasmens, a l'eissida dau combat, Ali acceptèt la proposicion de son adversari de se sometre a un arbitratge.
Aquò escandalizèt lei musulmans pus radicaus que consideravan coma un blasfèmi lo fach de laissar d'èssers umans jutjar la decision – d'origina divina segon elei – d'eleccion d'un califa. Aquelei radicaus se revoutèron e foguèron chaplats a la batalha de Nahrawan. Lei subrevivents s'enfugiguèron e formèron la branca kharijita de l'islam. Aquò afebliguèt la posicion d'Ali, posicion encara mai afeblida après que leis arbitres aguèsson conclut a son illegitimitat. Aprofichant aquela decision, Muawiya reprenguèt lo combat e ocupèt Egipte quauquei mes pus tard. Fòrça afeblit, Ali foguèt finalament assassinat per un kharijita lo 27 de genier de 661. Son fiu, Hassan, renoncièt a sei pretencions au Califat. Aquò laissèt lo poder a Muawiya e ais Omeias.
Eiretatge e influéncia
[modificar | Modificar lo còdi]
Personatge centrau de la Premiera Fitna, Ali aguèt un ròtle fondamentau dins la formacion dau sunisme, dau chiisme e dau kharijisme. Pasmens, lei diferentei brancas an pas la meteissa interpretacion de son califat. Lei sunitas reconoisson generalament la legitimitat de l'eleccion d'Ali mai accèptan tanben aquela deis Omeias après 661. Au contrari, per lei kharijitas, Ali es un traite que someteguèt la volontat divina – l'elegir coma califa – a un arbitratge uman e qu'ataquèt lei rebèls kharijitas a Nahrawan.
Lo ròtle pus important d'Ali es dins l'islam chiita. D'efiech, dins lo chiisme, Ali es lo premier imam, es a dire la guida espirituala e temporala de la comunautat islamica. Son mausolèu de Najaf es considerat coma lo tresen ò lo quatren luòc pus sacrat per lei chiitas après La Mèca, Medina e Jerusalèm. En causa de son prestigi, son relarg es vengut una importanta necropòli de mai de cinc milions de personas enterradas. Pasmens, dins d'autrei tradicions, Ali èra estat enterrat a Mazar-i Sharif en Asia Centrala.
Ali es tanben considerat coma lo mèstre de la retorica aràbia. Es l'autor de plusors citacions, sermons e reflexions que son estats compilats dins d'obratges coma lo Nahj al-Balagha, lo Ghurar al-Hikam wa Durar al-Kalim ò lo Du'a Kumayl. Dins aquò, aqueleis òbras son desenant principalament estudiadas per lei chiitas.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr) Mohammad Ali Amir-Moezzi, Ali, le secret bien gardé. Figures du premier Maître en spiritualité shi’ite, Éd. du CNRS, 2020.