4 Wołyńska Brygada Piechoty

4 Brygada Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	12 października 1944
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	Wołyńska
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Wiktor Stoczkowski
Ostatni	płk dypl. Franciszek Demel
Organizacja
Dyslokacja	Verona (II 1946)
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	5 Kresowa Dywizja Piechoty

4 Wołyńska Brygada Piechoty (4 BP) – brygada piechoty Polskich Sił Zbrojnych.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na początku lipca 1944 roku Naczelny Wódz gen. broni Kazimierz Sosnkowski zatwierdził „Plan rozbudowy wojska na okres przejściowy”, a w dniu 31 lipca wydał wytyczne w sprawie formowania wojska w I Fazie rozbudowy. Na podstawie w/w dokumentów zakładano sformowanie trzecich brygad piechoty dla dywizji piechoty 2 KP. W myśl wytycznych dowódca korpusu gen. dyw. W. Anders na odprawach w dniach 15 i 28 września 1944 roku rozkazał sformować - 4 Kresową Brygadę Piechoty. Wchodziła w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. W dniach 9-14 października dowódca 5 KDP gen. bryg. N. Sulik wydzielił kadrę dowódczą dla nowej brygady łącznie 75 oficerów i podchorążych i 125 podoficerów i szeregowców. W dniu 17 października dowódca Bazy 2 Korpusu wydał rozkaz organizacyjny o sformowaniu 3 i 4 Brygad dla 3 i 5 dywizji wyznaczono miejsce ich formowania na miejscowość San Basilio, ich tworzenie powierzył dowódcy 7 DP gen. bryg. J. Gizie. Do brygady kierowano żołnierzy narodowości polskiej, którzy służyli wcześniej w formacjach niemieckich, a zostali wcieleni siłą w jej szeregi. Żołnierze ci byli kierowani z obozu przejściowego "Jolanda/Jolanta" oraz z jednostek 7 Dywizji Piechoty. Powstającą brygadę wizytował w dniach 26/30 X 1944 r. dowódca 5 KDP gen. Sulik, który nadał jej nazwę "Wołyńska". Rozpoczęto intensywne szkolenie w ramach brygady oraz specjalistów w 7 DP i Centrum Wyszkolenia Armii w miejscowości Matera. Po uzyskaniu pełnych stanów osobowych i częściowym przeszkoleniu 4 Wołyńska Brygada Piechoty wraz z innymi formowanymi pododdziałami wsparcia i obsługi została przegrupowana w dniach 28-30 grudnia 1944 roku do nowego miejsca postoju w San Sepolero koło Arezzo. W nowym miejscu postoju podjęto z początkiem 1945 roku intensywne szkolenie i wyposażanie w sprzęt bojowy. W miejscowości Anghian w dniu 18 lutego przed dowódcą dywizji żołnierze brygady i towarzyszących jej nowych jednostek dywizyjnych, złożyli uroczystą przysięgę wojskową.

Działania zbrojne

W dniach 24-28 marca 4 brygada została przetransportowana do strefy frontowej na pn.-wsch. od Faenzy, w dniach 29-31 marca przejęła od 6 Lwowskiej Brygady Piechoty obronę odcinka frontu w rejonie Brisighella. Z dniem 5 kwietnia 1945 roku 4 W BP została podporządkowana dowódcy Zgrupowania "RUD" płk dypl./gen. bryg. Klemensowi Rudnickiemu. W nocy z 9/10 kwietnia pojedyncze kompanie z 11 i 12 batalionów strzelców uchwyciły część wschodniego wału rzeki Senio, na skutek kontrataków i silnego ostrzału poniosły duże straty o godz. 2.30 na rozkaz dowódcy brygady ppłk Stoczkowskiego jednostki te opuściły pozycje na wale. W dniu 10 kwietnia 1945 roku Zgrupowanie "RUD" przeszło do natarcia osłaniając południowe skrzydło 2 Korpusu Polskiego, 11 i 12 bataliony zajęły wschodni wał rzeki Senio i rozpoczęła działania w kierunku rzeki Santerno. 10 batalion strzelców wspierał w dniach 9-12 kwietnia 1 Brygadę Strzelców Karpackich. Dni 11, 12 i 13 kwietnia to pasmo nieustannych walk z oddziałami osłonowymi nieprzyjaciela i przedzieranie się przez własne i nieprzyjacielskie pola minowe w kierunku drogi Nr 9, a następnie prowadzenie natarcie prawą stroną tej szosy. W dniu 14 kwietnia brygada wsparta 9 batalionem strzelców karpackich uczestniczyła w walkach i zajęciu miejscowości Imola. W następnym dniu dwa czołowe bataliony 11 i 12 prowadziły walki pościgowe za nieprzyjacielem w kierunku rzeki Sillaro zajmując miejscowości Sellustra, 11 baon Granare, a 12 baon uchwycił nieuszkodzony most na rzece Sabioso i zajął Franare. W dniach 16 i 17 kwietnia brygada przeszła do obrony nad rzeką Sillaro i rozpoznawała rejon kanału Medicina. W związku z wprowadzeniem do I rzutu natarcia 2 KP macierzystej 5 Kresowej DP z dniem 18 kwietnia 4 brygada powróciła pod rozkazy macierzystej dywizji i otrzymała wsparcie 1 kompanii ckm 5 Kresowego Batalionu Ckm. 12 wołyński batalion strzelców przydzielono do 5 Brygady. Z dniem 19 kwietnia od godz. 8.10 brygada uczestniczy w natarciu swojej dywizji, poprzedzonej ogniem artyleryjskim, 10 batalion strzelców zdobywa przyczółek na rzece Idice i miejscowość S. Lorenzo, 12 batalion strzelców w walce przekracza rzekę Quaderna. Wieczorem 10 batalion w ciężkich walkach przy trzykrotnych szturmach ze wsparciem 3 szwadronu Pułku Ułanów Karpackich opanował miejscowość Le due Colomabare za cenę 16 poległych i 20 rannych. 4 Brygada w nocy osiąga rzekę Gaiana, gdzie zaległa pod bardzo silnym ogniem artylerii i moździerzy wroga. Wprowadzony do natarcia 11 batalion strzelców, 20 kwietnia o godz. 10.15 forsuje rzekę Quaderna, 12 batalion strzelców wspiera nadal bratnią 5 Wileńską Brygadę Piechoty podczas walk nad rzeką Idice. Tego dnia 4 Brygada przejęła całością swych sił i 15 batalionem strzelców, wsparta dodatkowo 1 Pułkiem Ułanów Krechowieckich odcinek 5 WBP i rozpoczęła pościg za cofającym się nieprzyjacielem w kierunku rzeki Reno i Bolonii. W ślad za batalionami 3 Brygady Strzelców Karpackich 21 kwietnia o godz. 8.30 do Bolonii wkroczył 10 batalion strzelców, a o 9.10 czołowa kompania 12 batalionu strzelców natomiast o 11.10. do Bolonii dotarł 11 batalion strzelców, który osiągnął rzekę Reno. 22 kwietnia 4 Wołyńska Brygada Piechoty zajęła obronę na południe od miejscowości Medicina porządkując szeregi uzupełniając amunicję i wypoczywając. Był to ostatni dzień walki na froncie brygady. W bitwie o Bolonię z brygady poległo 2 oficerów i 45 szeregowych oraz 3 oficerów i 108 szeregowych rannych.

Dalsze losy wołyńskich strzelców

Po zakończeniu walk, od 9 czerwca 1945 roku rozpoczęto przemieszczanie brygady do miejscowości Santa Sofia-Galeata-Civitella di Romagna. Na przełomie lipca i sierpnia 1945 brygada wraz z 4 pal i 5 pappanc. wyznaczona został do pełnienia służby wartowniczej w 13 obozach jenieckich. Weszła w skład Zgrupowania Brygadowego „Wołyń” Grupy „Straż” (Polish Guarg Group). Miejsce stacjonowania Zgrupowania "Wołyń" została Cervia 20 km na południe od Rawenny. W grudniu 1945 roku brygada została przemieszczona w rejon jeziora Garda, do miejscowości Vicenza-Bassano dowództwo brygady i oddziały sztabowe, 10 wbs - Werona 11 wbs - Mantua i 12 wbs - Soave celem dalszego pełnienia służby wartowniczej. Z końcem kwietnia 1946 r. brygada wołyńska została przeniesiono na zachód do rejonu Mediolanu, w ślad za brygadą 21-23 maja 1945 r. dołączył 11 wbs. Latem 1946 r. 10 batalion pełnił służbę w Bolonii. Między 3 a 7 września 1946 r. 4 W BP opuściła Włochy i została przetransportowana do Wielkiej Brytanii w rejon miasta Tilshead. Część żołnierzy pełniła warty w obiektach wojskowych np. żołnierze 11 batalionu przy składach amunicji oraz przy pracach rolnych (zbiory ziemniaków). Trwała dalsza repatriacja żołnierzy do Polski i innych krajów, ponadto wielu żołnierzy brygady zdobywało nowe zawody i uczyło się jęz. angielskiego. W styczniu 1947 roku do PKPiR zapisało się ok. 1 050 żołnierzy brygady weszli w skład 56 Grupy Brygadowej rozmieszczonych w rejonie Midlezoy k/Bridgwater w hrabstwie Somerset (10 i 11 bataliony) oraz Holne Park Camp k/Asburton w hrabstwie Devonshire (12 batalion i 17 batalion z 6 Lwowskiej Brygady). Oddziały PKRP w których przebywali żołnierze dawnej 4 brygady zostały zlikwidowane w okresie od października 1947 do września 1948 roku.

Skład organizacyjny

• Kwatera Główna 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty
• 10 Wołyński Batalion Strzelców
• 11 Wołyński Batalion Strzelców
• 12 Wołyński Batalion Strzelców

Obsada personalna Kwatery Głównej

Obsada personalna Kwatery Głównej 4 WBP

Dowódcy brygady

• ppłk Wiktor Stoczkowski (12 X 1944 - 12 IV 1945)
• płk dypl. Franciszek Demel (12 IV - 23 XI 1945)
• płk dypl. Stanisław Sztarejko (od 23 XI 1945)

Zastępcy dowódcy brygady

• ppłk Andrzej Stańczyk (12 X - 23 XII 1944)
• ppłk Mieczysław Anzelm Baczkowski (24 XII 1944 - XI 1945)
• ppłk Wiktor Stoczkowski (XII 1945 - 1947)

Szefowie sztabu

• kpt. dypl. Kazimierz Samulski z 14 bs (od 12 X 1944)
• kpt. dypl. Władysław Lisek (od 14 VI 1945)

Oficerowie sztabu

• oficer operacyjny - kpt. Józef Makar z 13 bs (od 12 X 1944)
• kwatermistrz - kpt. Jan Góra z Dowództwa Zaopatrzenia i Transportu (od 12 X 1944)
• oficer SWEMM - kpt. Oskar Andrzej Hess z 5 bckm (od 12 X 1944)
• komendant kwatery głównej - por. Henryk Dudek z 5 KDP (od 12 X 1944)

Odznaka brygadowa

Motyw odznaki nawiązuje do herbu Ziemi Wołyńskiej. Tarczę herbową przecina krzyż. Na środku krzyża tarcza z orłem polskim. Całość obramowana wieńcem z liści dębowych i kłosów pszenicy. Na ramionach krzyża numer i inicjał 4 WBP. Pole tarczy herbowej pokryte białą i czerwoną emalią, krzyż - białą emalią. Tarcza z orłem zamocowana pojedynczym trzpieniem. Odznaka wykonana w kolorowym metalu, srebrzona; wym. 45 x 35 mm. Noszona na lewej kieszeni munduru, mocowana nakrętką.

Zatwierdzona rozkazem dowódcy 2 Korpusu Nr 84 z 9 lipca 1946, poz. 464, L. dz. 884/ AG/46.

Bibliografia

• Kronika 10 Wołyńskiego Batalionu Strzelców 5 Kresowej Dywizji Piechoty, Październik 1944 - Lipiec 1947. [w:] Oddziałowe Kroniki i Dzienniki Działań sygn. C.83 [on-line]. IPMS. [dostęp 2017-08-29]. (pol.).
• Witold Biegański: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie. Formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967. Brak numerów stron w książce
• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
• Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Apoloniusz Zawilski, Polskie Fronty 1918 - 1945 (tom 2). Oficyna Wydawnicza Volumen. Warszawa 1996.
• Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
• 5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks", 1997. ISBN 83-87103-20-9.
• Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947 Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.