Dystrofia mięśniowa Duchenne’a
| Dystrophia progressiva pseudohypertrophica | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
Choroba Duchenne’a, dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera (łac. dystrophia progressiva pseudohypertrophica, DMD/BMD) – choroba genetyczna powodująca postępującą i nieodwracalną dystrofię (zanik) mięśni. Jest to najczęściej spotykana forma dystrofii mięśniowej. Po raz pierwszy została opisana przez francuskiego neurologa Guillaume’a Benjamina Amanda Duchenne’a w roku 1861.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera to najczęstsza dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z płcią[1][2], na którą chorują niemal wyłącznie chłopcy. Częstość występowania wynosi ok. 1:5000 urodzeń chłopców[3]. Łagodniejsza postać – dystrofia mięśniowa Beckera (BMD) występuje z częstością ok. 1:22 000[4]. Istnieją zaledwie pojedyncze przypadki DMD u dziewczynek, ponieważ mutacja warunkująca chorobę musi wystąpić na obu chromosomach X jednocześnie. Częściej może pojawić się u dziewczynek z zespołem Turnera (jeden chromosom X)[5].
W ⅔ przypadków DMD/BMD jest skutkiem mutacji przekazywanej synowi przez matkę, która jest nosicielką defektywnego genu recesywnego, a w pozostałych choroba wywołana jest nowo powstałą mutacją. Spotyka się także przypadki mozaicyzmu germinalnego.
Przyczyna
[edytuj | edytuj kod]Obie postacie choroby uwarunkowane są uszkodzeniem w allelu recesywnym położonym na chromosomie X (prążek Xp21). Są to różne mutacje genu DMD kodującego białko dystrofinę – zazwyczaj stwierdza się delecje jednego lub więcej egzonu (60%), duplikacje (5–10%) i mutacje punktowe (30–35%). Dystrofina wraz z kompleksem innych białek łączy włókna aktynowe z błoną komórkową, a także bierze udział w przekazywaniu sygnałów w komórkach. Jej brak powoduje osłabienie błony komórkowej, która pozwala na przenikanie jonów wapnia i śmierć komórek mięśniowych. W DMD mutacje powodują przesunięcie ramki odczytu i całkowity brak dystrofiny w mięśniach, natomiast w BMD występuje skrócona wersja dystrofiny, dzięki czemu choroba ma lżejszy przebieg.
Objawy i rokowania
[edytuj | edytuj kod]Choroba ma charakter postępujący. Początkowo obejmuje mięśnie szkieletowe, a potem także mięsień sercowy – prowadząc do jego osłabienia (kardiomiopatia). Pierwsze objawy występują w wieku 2–8 lat[6]. Należy do nich m.in. opóźniony rozwój ruchowy, trudności z bieganiem i chodzeniem po schodach oraz trudności we wstawaniu z pozycji leżącej lub siedzącej. Chorzy, aby łatwiej wstać pomagają sobie rękoma opierając się dłońmi na kolanach i udach (objaw Gowersa). Z czasem dzieci zaczynają chodzić na palcach wskutek przykurczów ścięgien Achillesa i osłabienia mięśni nóg. Do innych objawów należy skrzywienie kręgosłupa - skolioza i nadmierna lordoza (hiperlordoza) lędźwiowa oraz tzw. przerost rzekomy (pseudohipertrofia) mięśni łydek, gdzie tkanka mięśniowa zastępowana jest przez tkankę łączną i tłuszczową[7]. W wieku 12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić. Oprócz tego, u blisko 40% osób z DMD i 12% z BMD występują trudności w nauce lub lekkie opóźnienie w rozwoju umysłowym[8][9].
Wraz z postępami w medycynie, średnia długość życia chorych na dystrofię Duchenne’a znacznie wzrosła i obecnie coraz częściej przekracza 30 lat[10]. Jednak odpowiednia i staranna opieka zdrowotna może ten czas znacznie wydłużyć. Niezbędna jest fachowa rehabilitacja, do której należą ćwiczenia mięśni oddechowych oraz dbanie o prawidłową postawę (w tym dobrze dobrany wózek). Znane są przypadki osób, które żyły ponad 50 lat[11]. Oczekiwana długość życia dzisiejszych dzieci z DMD jest znacznie wyższa niż dawniej i z roku na rok ciągle się wydłuża. Duże znaczenie ma tutaj stan mięśnia sercowego, więc ważne są regularne badania, w szczególności echo serca powtarzane przynajmniej raz w roku[12]. Pomimo że nie u każdego z chorych występuje kardiomiopatia, to bardzo istotne jest, rozpoczęcie leczenia od razu po wykryciu pierwszych objawów. Do śmierci dochodzi najczęściej w wyniku niewydolności oddechowej lub niewydolności krążenia. W przypadku dystrofii mięśniowej Beckera objawy występują między 5. a 25. rokiem życia. Przebieg choroby jest łagodniejszy, a czas życia pacjentów jest dłuższy. Z odmianą tą można żyć do późnego wieku.
Kardiomiopatia w niewielkim stopniu może występować również u matek osób chorych na dystrofię Duchenne'a, ale nie jest ona niebezpieczna dla zdrowia[13]. Zaleca się jednak przeprowadzanie badań.
Diagnostyka
[edytuj | edytuj kod]- badania genetyczne na obecność mutacji w genie kodującym dystrofinę (także badania prenatalne)
- badania biochemiczne (badanie aktywności kinazy kreatynowej w surowicy)
- biopsja mięśnia (cechy miopatii, brak lub nieprawidłowa dystrofina w badaniu immunocytochemicznym)
- EMG
- EKG
- echo serca
- Spirometria
- Gazometria
Diagnostyka preimplantacyjna
[edytuj | edytuj kod]Diagnostyka preimplantacyjna pozwala wykryć mutację jeszcze przed implantacją zarodka w jamie macicy. W przypadku obecności mutacji, można zrezygnować z implantacji zarodka obciążonego tą jednostką chorobową[14].
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]Jak dotąd nie ma skutecznej terapii leczącej dystrofię mięśniową. Terapia sterydami we wczesnych etapach może opóźniać postęp choroby[15]. Nowoczesne metody rehabilitacji, połączone z zabiegami ortopedycznymi, mogą wydłużyć zdolność do utrzymywania pozycji stojącej. Nie oznacza to jednak utrzymania zdolności samodzielnego chodzenia. Poradnictwo genetyczne powinno obejmować wszystkie rodziny, w których stwierdzono występowanie DMD lub BMD.
Od lat 90. prowadzone są badania nad rozwojem terapii genowej dla DMD i BMD. Badania prowadzone na myszach modelowych mdx pozwoliły na przetestowanie wielu strategii terapeutycznych. Od około 2005 roku możliwe jest wyleczenie myszy mdx z dystrofii mięśniowej. Niestety jakiekolwiek próby przeniesienia terapii genowej na leczenie pacjentów, w tym z zastosowaniem nowoczesnej technologii Crispr/Cas, nie powiodły się jak dotychczas.
Aktualnie prowadzone są testy kliniczne lub przedkliniczne terapii na dystrofię DMD z zastosowaniem metody tzw. exon skipping (modyfikowane oligo lub morfolino oligo), terapie komórkami macierzystymi oraz klasyczna terapia genowa (w tym exon skipping, rekombinacja homologiczna czy wymiana genu).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerry R. Mendell, Zarife Sahenk, Thomas W. Prior, The Childhood Muscular Dystrophies: Diseases Sharing a Common Pathogenesis of Membrane Instability, „Journal of Child Neurology”, 10 (2), 1995, s. 150–159, DOI: 10.1177/088307389501000219, PMID: 7782608 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ Ellen J. Annexstad, Inger Lund-Petersen, Magnhild Rasmussen, Duchennes muskeldystrofi, „Tidsskrift for Den norske legeforening”, 134 (14), 2014, s. 1361–1364, DOI: 10.4045/tidsskr.13.0836, PMID: 25096430 [dostęp 2023-04-17] (norw.).
- ↑ Salvatore Crisafulli i inni, Global epidemiology of Duchenne muscular dystrophy: an updated systematic review and meta-analysis, „Orphanet Journal of Rare Diseases”, 15 (1), 2020, art. nr 141, DOI: 10.1186/s13023-020-01430-8, PMID: 32503598, PMCID: PMC7275323 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ Becker Muscular Dystrophy (BMD): Symptoms & Treatment [online], Cleveland Clinic [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ P. Ferrier, F. Bamatter, D. Klein, Muscular Dystrophy (Duchenne) in a Girl with Turner's Syndrome, „Journal of Medical Genetics”, 2 (1), 1965, s. 38–46, DOI: 10.1136/jmg.2.1.38, PMID: 14296923, PMCID: PMC1012803 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ BioNews Staff, What Is Duchenne Muscular Dystrophy (DMD)? - Muscular Dystrophy News [online], musculardystrophynews.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Yacine Kharraz i inni, Understanding the Process of Fibrosis in Duchenne Muscular Dystrophy, „BioMed Research International”, 2014, 2014, art. nr 965631, DOI: 10.1155/2014/965631, PMID: 24877152, PMCID: PMC4024417 [dostęp 2023-04-17] (ang.).
- ↑ Kardiologia po Dyplomie - Problemy kardiologiczne chorych z dystrofiami nerwowo-mię... [online], podyplomie.pl [dostęp 2023-04-16].
- ↑ T. Kumagai i inni, Duchenne型 お よ びBecker型 筋 ジ ス ト ロ フ ィー の 中 枢 神 経 症 状 [Central nervous system involvements in Duchenne/Becker muscular dystrophy], „No to Hattatsu”, 33 (6), 2001, s. 480–486, DOI: 10.11251/ojjscn1969.33.480, PMID: 11725514 [dostęp 2023-04-17] (jap.).
- ↑ Duchenne Muscular Dystrophy (DMD) - Diseases [online], Muscular Dystrophy Association, 17 listopada 2017 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Larry Luxner, Defying the Odds of Living with Duchenne, Decade After Decade [online], musculardystrophynews.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Care for the Heart [online], Parent Project Muscular Dystrophy [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ Mary Bates PhD, Cardiomyopathy in Mothers of Boys With Muscular Dystrophy – Pediatrics Nationwide [online] [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- ↑ ESHRE, Guidelines for FISH-based PGD [zarchiwizowane 2012-04-02].
- ↑ TREAT-NMD, Standardy diagnostyki i opieki nad chorymi na dystrofię mięśniową typu Duchenne’a [PDF], Warszawski Uniwersytet Medyczny, 2006.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- MUSCULAR DYSTROPHY, DUCHENNE TYPE; DMD w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
- Dystrofia mięśniowa Duchenne’a. Badania kliniczne [online], Europejska Sieć Informacji o Badaniach Klinicznych [dostęp 2024-05-22].
