Matyska
49°38′20″N 19°07′05″E/49,638889 19,118056 Matyska z Krzyżem Milenijnym na szczycie widziana ze zbocza Kopy Radziechowskiej, z lewej strony niższe wzniesienie Jagoda | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
609 m n.p.m. |
Położenie na mapie Beskidu Żywieckiego, Małego i Makowskiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°38′20″N 19°07′05″E/49,638889 19,118056
| |
Matyska (609 lub 612[1] m n.p.m.; na dawniejszych mapach również pod nazwą Szot lub Sot[2]) – wzgórze w południowo-zachodniej części Kotliny Żywieckiej.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Stanowi ostatnią wyraźną kulminację grzbietu Beskidu Śląskiego, schodzącego od Magurki Radziechowskiej przez Jaworzynkę (862 m n.p.m.) w kierunku wschodnim ku Kotlinie Żywieckiej. Od północy ogranicza je dolina potoku Wieśnik, a od południa dolina potoku Przybędza. Leży ok. 7 km na południowy zachód od centrum Żywca, pomiędzy miejscowościami Radziechowy (na północy) i Przybędza (na południu)[1]. Po stronie wschodniej zbocze Matyski łagodnie opada ku niższym wzniesieniom: Jagoda i Podleszcze.
Geologia i przyroda ożywiona
[edytuj | edytuj kod]Matyska zbudowana jest z wapieni i łupków cieszyńskich, należących do płaszczowiny cieszyńskiej i wychodzącej tu na powierzchnię w oknie tektonicznym Żywca spod płaszczowiny godulskiej. Są to wyraźnie warstwowane, cienko- i średnioławicowe, szarawe wapienie okruchowe oraz ciemne, cienko łupiące się górne łupki cieszyńskie[3]. Na stokach zachowały się ślady kilku gospodarczych łomów wapienia, używanego do połowy XX w. do wypalania wapna w tutejszych wapiennikach[2].
Wzgórze pokryte jest po części polami i pastwiskami, po części liściastymi laskami i zaroślami, w tym dobrze wykształconymi czyżniami. Wśród roślinności występują liczne gatunki wapieniolubne[2]. Na łąkach kwitnie kilka gatunków storczyków. Na stokach Matyski rośnie również rzadki w Polsce tojad lisi[4].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Matyska jest celem wędrówek pielgrzymów ze względu na stojący tam Krzyż Milenijny (wybudowany w 2001 roku). We wrześniu 2009 roku zakończono tam prace nad budową czternastu stacji drogi krzyżowej – Golgoty Beskidów.
Szczyt Matyski jest doskonałym i łatwo dostępnym punktem widokowym. Rozpościerający się z niego widok na okolicę obejmuje bez mała 3/4 horyzontu (z wyjątkiem kierunku zachodniego). Dostrzec można Bielsko-Białą, Beskid Mały, Żywiec, Jezioro Żywieckie, wiele szczytów Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, w tym m.in. Skrzyczne, Babią Górę, Romankę, Rysiankę, Lipowski Wierch i wiele innych. Dojście z Radziechów niebieskim 
szlakiem turystycznym lub z Przybędzy (drogą jezdną, bez znaków).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Dariusz Faustmann, Roman Trzmielewski, Grzegorz Wamberski (red.), Beskid Śląski.Mapa turystyczna 1 : 50 000, wyd. I, Kraków: Compass, 2003, ISBN 83-89165-32-5.
- ↑ a b c Mirosław J. Barański: Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1994, s. 206, seria: Polskie góry. ISBN 83-7005-357-2.
- ↑ Rafał (red.) Unrug: Karpaty fliszowe między Olzą a Dunajcem. Przewodnik geologiczny. Warszawa: Wydawnictwa geologiczne, 1979, s. 83–94. ISBN 83-220-0043-X.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.