Radziechowy
49°38′43″N 19°08′17″E/49,645278 19,138056| wieś | |
 Radziechowy widziane z Matyski | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
380–560 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2023) |
4389[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-381[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0065726 |
Położenie na mapie gminy Radziechowy-Wieprz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
| 49°38′43″N 19°08′17″E/49,645278 19,138056[1]
| |
Radziechowy – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Radziechowy-Wieprz.
Przez wieś przepływa potok Wieśnik, który jest częściowo uregulowany.
Pochodzenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie nazwy Radziechowy nie jest jednoznaczne. W jednej wersji wskazuje się pochodzenie tej nazwy od tego, iż zmarłych „radzi tu byli chować” – być może ze względu na fakt, że parafia radziechowska była najstarsza po żywieckiej i rozciągała się aż po granicę w Zwardoniu. Druga, bardziej prawdopodobna wersja wskazuje na wywodzenie się nazwy od imienia Radziesza, Radziecha, Radzicha albo Radzieja. Najprawdopodobniej chodzi o Macieja Radwana ze śląskiego rodu Radwanitów. Nabyli oni tę ziemię i osadzili wieś na prawie polskim (ius polonicae).
Poprawna odmiana nazwy Przyjeżdżający do Radziechów mają często kłopoty z poprawnym odmienianiem tej nazwy. Odwołując się do zasad poprawności języka polskiego, o tym jak poprawnie odmieniać nazwy własne decydują użytkownicy języka najczęściej stosujący daną nazwę - czyli mieszkańcy. Radziechowianie mówią: Mieszkam w Radziechowach. Pochodzę z Radziechów. Radziechowom potrzebna jest pilnie kanalizacja. O Radziechowach należy mówić dobrze.[potrzebny przypis]
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1065616 | Gruby | przysiółek |
| 0065732 | Kopiec | część wsi |
| 0065749 | Kurysie | część wsi |
| 0065755 | Pieronkowie | część wsi |
| 0065761 | Stanowie | część wsi |
| 0065778 | Stara Karczma | część wsi |
| 0065784 | U Firlejczyka | część wsi |
| 0065790 | U Morawca | część wsi |
| 0065809 | U Szyposza | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Jest to jedna z najstarszych wsi na Żywiecczyźnie, liczy sobie ok. 600 lat. W kronikach i dokumentach występuje jako arena wielu tragicznych zdarzeń. W roku 1656 podczas potopu szwedzkiego miejscowość została prawie całkowicie spalona, a ludność w dużej części wymordowana.
W latach trzydziestych XX w. miejscowość miała charakter typowo turystyczny i letniskowy, goszczono tu wielu wczasowiczów, nazywanych wówczas letnikami.
W czasie II wojny światowej w 1940 r. niemal cała ludność wsi została wysiedlona w ramach Akcji Saybusch na Lubelszczyznę, wiele budynków zostało zniszczonych.
W roku 1954 odłączono od wsi przysiółek Twardorzeczka, który został osobną wsią i wszedł w obszar administrowany przez Gminę Lipowa.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Turystyka i sport
[edytuj | edytuj kod]
Radziechowy to miejsce, w którym swe pierwsze kroki stawiają paralotniarze. Na zboczach wzgórz Matyska i Kopa Radziechowska (znana również jako Wapiennik) panują warunki do zapoznawania się z tą dyscypliną sportu, ale również do odbywania rekreacyjnych, krótkodystansowych lotów. Oprócz szybowania można również spróbować jazdy konnej oraz powędrować po górach. W Radziechowach rozpoczyna się szlak 
na Halę Radziechowską, z której to można udać się dalej szlakiem 
na Baranią Górę lub Skrzyczne.
Ciekawe obiekty i miejsca
[edytuj | edytuj kod]
- Kościół parafialny pw. św. Marcina
- Kaplica „U Dziadka”, gdzie rokrocznie 26 lipca ma miejsce msza w dniu święta św. Anny oraz odpust dzieci
- Krzyż Milenijny na Matysce wraz z drogą krzyżową zwaną Golgotą Beskidów na jej szczyt
- Wapiennik – zabytek przemysłowy (północno-wschodnie zbocze Kopy Radziechowskiej)
- Zespół Szkół im. ks. prał. Stanisława Gawlika w Radziechowach, wcześniej Szkoła Podstawowa w Radziechowach - wybudowana w latach sześćdziesiątych XX wieku w ramach akcji „tysiąc szkół na Tysiąclecie Polski”, w latach siedemdziesiątych dobudowano do niej tzw. „nową szkołę” – w tej części znajduje się obecnie gimnazjum
- Stary Cmentarz – znajduje się tam pomnik ku czci mieszkańców wsi, którzy zostali zamordowani w Auschwitz
- Stare drewniane budynki mieszkalne - przeważnie przy ulicach Głównej i św. Marcina (już stosunkowo rzadkie)
- Drewniane stodoły i inne budynki gospodarcze po wcześniejszych gospodarstwach rolnych – coraz rzadziej używane zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem
Ludzie związani z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]Ludzie Kościoła
[edytuj | edytuj kod]
- ks. Stanisław Gawlik, ur. 16 października 1935 roku w Małej Wsi koło Wieliczki, zm. 4 sierpnia 2004 roku w Radziechowach, proboszcz parafii radziechowskiej w latach 1977–2004, odnowiciel miejscowego kościoła i budowniczy kaplic w Przybędzy i Ostrem. Przez cały okres sprawowania funkcji proboszcza brał udział w licznych przedsięwzięciach związanych z rozbudową infrastruktury Radziechów. W 2000 roku podjął inicjatywę budowy Krzyża Milenijnego na górze Matyska oraz wiodącej na jej szczyt drogi krzyżowej, którą mieszkańcy okolic zwą Golgotą Beskidów. Rok po jego śmierci Zespół Szkół w Radziechowach wybrał go za swego patrona.
- biskup Tadeusz Pieronek, były sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski, profesor nauk prawnych, urodzony w Radziechowach.
Ludzie kultury
[edytuj | edytuj kod]- Marcin Rozynek, polski wokalista rockowy, autor piosenek, producent muzyczny; mieszkał w Radziechowach i uczęszczał tu do szkoły podstawowej.
- Monika Brodka, piosenkarka; mieszkała w Radziechowach i uczęszczała tu do szkoły podstawowej, później przeprowadziła się do sąsiedniej Twardorzeczki.
Społecznicy
[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Pieronek (ur. 17 lipca 1896, zm. 2 października 1974), wójt gminy Zabłocie (w latach 1934–1939), prezes Ogniska Związku Podhalan w Radziechowach (1929–1939), kronikarz radziechowski. We wrześniu 2011 roku odsłonięto na budynku Gminnego Centrum Kultury tablicę upamiętniającą jego postać.
Ulice w Radziechowach
[edytuj | edytuj kod]
W roku 2000 wprowadzono w Radziechowach oficjalne nazwy ulic, pozostawiając starą numerację budynków.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114252
- ↑ Statystyka ludności. Urząd Gminy Radziechowy-Wieprz. [dostęp 2024-12-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1070 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- O pochodzeniu nazwy Radziechowy - archiwum "Nad Sołą i Koszarawą". nsik.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. [dostęp:21.10.2018] (Web Archive)
- Urząd Gminy
- Radziechowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 463.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Władysław Pieronek, Kronika Radziechów (do 1966 roku), Źródła do Historii Ziemi Żywieckiej, Tom III (dokumenty powojenne), Kraków 2008, ISBN 978-83-925111-3-7