Motaczowate
| Anyphaenidae | |
| Bertkau, 1878 | |
 Anyphaena pectorosa | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | Entelegynae |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
motaczowate |
| Zasięg występowania | |
 Przybliżony zasięg rodziny | |
Motaczowate (Anyphaenidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae i infrarzędu Araneomorphae. Grupa kosmopolityczna, obejmująca ponad 500 opisanych gatunków. Odznacza się złożonym układem tchawkowym i blaszkowatymi szczecinkami przypazurkowymi. Samce szybko wibrują odwłokiem w ramach zalotów.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Pająki te osiągają od 2,5 do 17 mm długości ciała. Karapaks mają w zarysie jajowaty, zaokrąglony lub prostokątny; nie szerszy niż dłuższy. Jamki karapaksu są podłużne, a szczecinki rzadko rozmieszczone[1]. Ośmioro oczu ustawionych jest w dwa rzędy po dwie pary każdy[1][2]. Szczękoczułki są dwuosiowe[2], długie, smukłe[1], niezespolone nasadami[2], zaopatrzone w dwa rzędy ząbków i silne kły jadowe[1]. Warga dolna jest wolna[2], owalna lub wcięta na przedzie. Endyty są dłuższe niż szersze i ustawione równolegle. Dłuższe niż szersze sternum jest owalne z zaokrąglonym lub spiczastym szczytem i niekiedy z wklęsłym przednim brzegiem[1].
Owalną do wąsko podługowatej opistosomę (odwłok) porastają krótkie szczecinki jasne i długie szczecinki ciemne[1]. Układ oddechowy charakterystyczny: tchawki są większe niż u aksamitnikowatych, większe u samców niż u samic oraz przechodzą z opistosomy do prosomy (głowotułowia) i odnóży[2]. Przetchlinka tchawkowa jest szeroka i leży w około ⅔ długości opistosomy[1]. Opistosomę charakteryzują ponadto stożeczek zastąpiony włoskami, niezmodyfikowany wzgórek analny i brak siteczka przędnego. Obecnych jest sześć kądziołków przędnych[2], pozbawionych cylindrycznych czopków przędnych. Kądziołki przedniej pary są stożkowate, dwuczłonowe, przylegające do siebie nasadami, wyposażone w 1–2 czopki i liczne gruczoły gruszkowate. Pozostałe pary kądziołków mają gruczoły przędne formą przypominające kiść winogron. Środkowa para kądziołków jest jednoczłonowa, a tylna dwuczłonowa z walcowatą częścią dosiebną i stożkowatą odsiebną[1].
Wykaz par odnóży od najdłuższej do najkrótszej to 1423 lub 4123. Nadstopia i stopy zaopatrzone są w pierzaste trichobotria[1], a te pierwszej i drugiej pary także w gęste skopule[2][1]. Organy tarsalne są schowane[1]. Stopy zakończone są dwoma ząbkowanymi pazurkami. Charakterystyczną cechą są przypazurkowe kępki złożone z dwóch rzędów dużych, blaszkowatych, silnie rozszerzonych w częściach szczytowych szczecinek[2][1].
Aparat kopulacyjny na nogogłaszczkach samca może być rozmaicie wykształcony. Płytki płciowe samic również są bardzo zmienne w obrębie rodziny. Wulwa zaopatrzona jest w dwie spermateki i zbiorniki nasienne[1].
Występowanie i biologia
[edytuj | edytuj kod]Rodzina kosmopolityczna, najbardziej zróżnicowana w krainie neotropikalnej[1]. W Polsce reprezentowana tylko przez motacza nadrzewnego[3].
Pająki te zasiedlają pnie i korony drzew, krzewy i ściółkę, a niektóre przystosowały się do życia w strefie międzypływowej. Polują aktywnie, w większości przypadków nocą. Kryjówki budują w formie rurkowatych oprzędów[1]. Samce w trakcie zalotów bardzo szybko wibrują opistosomą (odwłokiem), stąd dymorfizm płciowy w budowie tchawek – u samca są szersze i wskutek tego efektywniejsze w dostarczaniu tlenu do szybko pracujących mięśni[2].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wyróżniony został w 1878 roku przez Philippa Bertkau[4]. Przez dłuższy czas klasyfikowany był jako podrodzina w obrębie aksamitnikowatych. W 1923 do rangi osobnej rodziny wyniósł je Aleksandr Pietrunkiewicz[5]. W 1974 Norman I. Platnick poparł stanowisko Pietrunkiewicza wskazując na trzy cechy budowy tchawek oraz budowę szczecinek przypazurkowych jako wyraźnie odróżniające motaczowate od aksamitnikowatych[2].
Dotychczas opisano ponad 500 gatunków, zaliczanych do 56 rodzajów[4][1]:
- Acanthoceto Mello-Leitão, 1944
- Aljassa Brescovit, 1997
- Amaurobioides O. Pickard-Cambridge, 1883
- Anyphaena Sundevall, 1833
- Anyphaenoides Berland, 1913
- Arachosia O. Pickard-Cambridge, 1882
- Araiya Ramírez, 2003
- Australaena Berland, 1942
- Axyracrus Simon, 1884
- Aysenia Tullgren, 1902
- Aysenoides Ramírez, 2003
- Aysha Keyserling, 1891
- Bromelina Brescovit, 1993
- Buckupiella Brescovit, 1997
- Coptoprepes Simon, 1884
- Ferrieria Tullgren, 1901
- Gamakia Ramírez, 2003
- Gayenna Nicolet, 1849
- Gayennoides Ramírez, 2003
- Hatitia Brescovit, 1997
- Hibana Brescovit, 1991
- Iguarima Brescovit, 1997
- Ilocomba Brescovit, 1997
- Isigonia Simon, 1897
- Italaman Brescovit, 1997
- Jessica Brescovit, 1997
- Josa Keyserling, 1891
- Katissa Brescovit, 1997
- Lepajan Brescovit, 1993
- Lupettiana Brescovit, 1997
- Macrophyes O. Pickard-Cambridge, 1893
- Mesilla Simon, 1903
- Monapia Simon, 1897
- Negayan Ramírez, 2003
- Osoriella Mello-Leitão, 1922
- Otoniela Brescovit, 1997
- Oxysoma Nicolet, 1849
- Patrera Simon, 1903
- Phidyle Simon, 1880
- Philisca Simon, 1884
- Pippuhana Brescovit, 1997
- Sanogasta Mello-Leitão, 1941
- Selknamia Ramírez, 2003
- Shuyushka Dupérré & Tapia, 2016
- Sillus F. O. Pickard-Cambridge, 1900
- Tafana Simon, 1903
- Tasata Simon, 1903
- Temnida Simon, 1896
- Teudis O. Pickard-Cambridge, 1896
- Thaloe Brescovit, 1993
- Timbuka Brescovit, 1997
- Tomopisthes Simon, 1884
- Umuara Brescovit, 1997
- Wulfila O. Pickard-Cambridge, 1895
- Wulfilopsis Soares & Camargo, 1955
- Xiruana Brescovit, 1997
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p R. Jocqué, A.S. Dippenaar-Schoeman: Spider Families of the World. Tervuren: Musée Royal de l'Afrique Central, 2006, s. 72-73.
- ↑ a b c d e f g h i j N.I. Platnick. The spider family Anyphaenidae in America north of Mexico. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology”. 146, s. 205-266, 1974.
- ↑ Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ a b Anyphaenidae. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-08-18].
- ↑ A. Petrunkevitch. On families of spiders. „Annals of New York Academy of Science”. 29, s. 145-180, 1923.