Niezależna Partia Chłopska
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
NPCh |
| Lider | |
| Data założenia |
11 listopada 1924 |
| Data rozwiązania |
11 marca 1927 |
| Ideologia polityczna | |
| Poglądy gospodarcze | |
| Liczba członków |
ponad 22 tys.[1] |
| Młodzieżówka |
Stowarzyszenie Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej Orka |
Niezależna Partia Chłopska – radykalnie lewicowa polska partia ludowa założona w 1924 przez grupę posłów PSL „Wyzwolenie”. W 1927 rozwiązana przez władze państwowe[2].
Historia i działalność
[edytuj | edytuj kod]10 listopada 1924 czterech posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”: Adolf Bon, Feliks Hołowacz, Antoni Szapiel i Sylwester Wojewódzki wystąpiło z klubu stronnictwa i utworzyło nowy klub poselski. Dzień później grupa ta w specjalnej odezwie ogłosiła powstanie nowej partii chłopskiej, która przyjęła nazwę „Niezależna Partia Chłopska”. Twórcą nazwy partii był Feliks Hołowacz[3]. Do klubu poselskiego wstąpiło jeszcze dwóch posłów: Alfred Fiderkiewicz (szef zarządu głównego partii) i Włodzimierz Szakun.
Partia przyjęła radykalny program, którego głównymi założeniami były:
- przejęcie władzy drogą rewolucji i powołanie rządu robotniczo-chłopskiego,
- reforma rolna bez odszkodowania, upaństwowienie lasów,
- oddzielenie państwa od Kościoła,
- sojusz z ZSRR.
Partia ściśle współdziałała z Komunistyczną Partią Polski i Sel-Rob-em, wraz z którymi współdziała również w Sejmie, składając radykalne projekty ustaw, m.in. 26 czerwca 1925 projekt ustawy o reformie rolnej, w którym przewidziano wywłaszczenie wielkich majątków ziemskich bez odszkodowań, upaństwowienie lasów, podział wywłaszczonej ziemi między robotników rolnych, bezrolnych i małorolnych chłopów, utworzenie ferm doświadczalnych z majątków o wysokiej kulturze rolnej. W 1926 partia poparła przewrót majowy, lecz w krótkim czasie wycofała się z tego.
Partia w szczytowym okresie liczyła ponad 20 tys. członków, głównie w województwie lubelskim, warszawskim i kieleckim. Do głównych działaczy należeli: Sylwester Wojewódzki, Feliks Hołowacz, Bohdan de Nisau[4], Władysław Kowalski, Alfred Fiderkiewicz, Włodzimierz Szakun, Franciszek Błaszkiewicz i Jan Rak[5]. Członkiem NPCh był też Władysław Gomułka, który jednak opuścił jej szeregi, w 1926 przechodząc do KPP[6].
W latach 1925–1927 z NPCh współpracowało Stowarzyszenie Akademickiej Niezależnej Młodzieży Ludowej[7].
Organy prasowe: „Wyzwolenie Ludu”, „Walka Ludu”, „Walka Chłopska”, „Walka Wsi”, „Walka Pracy”, „Walka Oraczy”, „Niezależny Chłop”, „Niezależny Oracz”, „Lemiesz”, „Snop” i „Zagon”[2]. Partia zmuszona była wydawać pisma pod zmieniającymi się tytułami, aby uniknąć represji związanych z konfiskatami pism i ingerencją cenzury[8].
Przez przeciwników politycznych, głównie ugrupowania klerykalne i konserwatywne, NPCh określana była jako demoralizująca, bezbożnicza i bolszewicka. Przed delegalizacją partii policja państwowa przeprowadzała rewizje w mieszkaniach działaczy, rozpędzała zebrania partyjne i wiece poselskie oraz konfiskowała wydawnictwa partyjne. W 1926 dokonała licznych aresztowań działaczy NPCh i jej sympatyków[9].
Pomimo że w lutym 1927 w Sejmie poseł Adolf Bon odparł zarzuty o zdradzie państwa stawiane partii, 11 marca rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych ugrupowanie zostało zdelegalizowane[10]. Po kilku miesiącach nielegalnego bytu w 1928 zrezygnowała z dalszej działalności. Zastąpiło ją nowe ugrupowanie pod nazwą Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc, bliskie ruchowi komunistycznemu[11][12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Czesław Kozłowski, KPP i PPS w latach polityki stabilizacyjnej. III Zjazd i IV Konferencja KPP., [w:] A. Franko (red.), Zarys dziejów polskiego ruchu robotniczego do 1948 roku, Warszawa: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” Książka i Wiedza, 1980, s. 306.
- ↑ a b Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski. Warszawa 1973, s. 273.
- ↑ Dymek 1972 ↓, s. 25.
- ↑ Benon Dymek: Nisau Bohdan (1896−1943). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXIII. 1978, s. 133−134.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 31, 82.
- ↑ Ks. Zygmunt Zieliński, Kościół w Polsce 1944–2002. POLWEN Radom 2003, s. 151.
- ↑ Fajkowski 1971 ↓, s. 393.
- ↑ Fajkowski 1971 ↓, s. 116.
- ↑ Grzywna 1984 ↓, s. 18, 19.
- ↑ Stanisław Giza, Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1965. Warszawa 1967, s. 97.
- ↑ Drogi rozwoju ruchu ludowego 1964 ↓, s. 217.
- ↑ Marian Leczyk, Sprawa brzeska. Dokumenty i materiały. Dorota Mieczkowska (red.), Warszawa: Książka i Wiedza Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”, 1987, s. 17, ISBN 83-05-11448-1.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Praca zbiorowa: Słownik historii Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1973.
- Aleksander Kochański, Tadeusz Rawski, Zbigniew Szczygielski: 100 lat polskiego ruchu robotniczego kronika wydarzeń. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978.
- Antoni Czubiński: Najnowsze dzieje Polski 1914–1983. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-06137-5.
- Józef Grzywna: Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc w woj. kieleckim w latach 1928–1931. Warszawa-Kraków: 1984.
- Józef Fajkowski: Krótki zarys historii ruchu ludowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971.
- Praca zbiorowa: Drogi rozwoju ruchu ludowego. Warszawa: LSW, 1964.
- Benon Dymek: Niezależna Partia Chłopska 1924–1927. Warszawa: Książka i Wiedza, 1972.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Benon Dymek. Niezależna Partia Chłopska na Mazowszu Płockim (1924–1927). „Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego”. 5 (17/18), s. 22–25, 1960. Towarzystwo Naukowe Płockie.
- Benon Dymek. Prasa Niezależnej Partii Chłopskiej(1924–1927). „Rocznik Czasopiśmiennictwa Polskiego”. 7/2, s. 146–157, 1968.