Piaskowiec
Piaskowiec – drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Tworzy zwykle warstwy wodonośne. W warstwach piaskowców występują złoża ropy oraz gazu ziemnego[1].
Podział
[edytuj | edytuj kod]Wyróżnia się następujące jej typy:
- piaskowiec kwarcowy, ponad 80% kwarcu, często barwy białej, czasami żółtej (w zależności od rodzaju spoiwa)[2]
- piaskowiec arkozowy – odmiana bogata w skalenie, zazwyczaj szara, różowa lub czerwonawa[3]
- piaskowiec szarogłazowy – odmiana bogata w okruchy skał magmowych. Barwa ciemna, szarozielona, niebiesko-szara do niemal czarnej[4]
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Jest to od wieków najczęstszy materiał rzeźbiarski. Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych. Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy[4] (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. Dawniej z piaskowców wyrabiano żarna. W roku 1995 w USA wydobyto 145 000 ton piaskowca[5].
Powstawanie
[edytuj | edytuj kod]Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (cementacji) piasku pochodzącego z wietrzenia skał. Cementacja zachodzi za pomocą spoiwa, którego rodzaj decyduje o właściwościach skały i w znacznym stopniu o jej barwie. Budowa od drobno- do gruboziarnistej, ziarna wielkości 0,06–2 mm[6]. Barwa od białej i szarej, poprzez żółtą i jasnobrązową po zieloną, czerwoną, brunatną i czarną.
Skład
[edytuj | edytuj kod]W skład piaskowca wchodzą jako szkielet ziarnowy kwarc, ortoklaz, mikroklin, plagioklazy, muskowit, biotyt, minerały ciężkie (magnetyt, ilmenit, cyrkon, granat, turmaliny i monacyt), glaukonit, okruchy skał, szczątki organiczne. Spoiwo może być kwarcowe, ilaste, żelaziste lub kalcytowe.
W Polsce piaskowiec występuje m.in. w następujących miejscach:
- piaskowiec kwarcowy: Mechowo, Kaszuby, Pasmo Łysogórskie, Ciosowa, Tumlin, Bolesławiec[7], Złotoryja, Lwówek Śląski, Góry Stołowe, Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Beskidy oraz Roztocze
- piaskowiec arkozowy: Kwaczała, Małopolska
- piaskowiec szarogłazowy: Bardo, Góry Świętokrzyskie
-
Piaskowiec -
Kamieniołom piaskowca w Długopolu Górnym -
Piaskowiec w Coyote Gulch (Utah) -
Złoża piaskowca w Polsce (kliknij, by powiększyć)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sandstone: Sedimentary Rock - Pictures, Definition & More [online], geology.com [dostęp 2020-06-24].
- ↑ wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. M-R. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 505.
- ↑ wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. A-F. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 131.
- ↑ a b wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 242.
- ↑ James Hieb: Sandstone Center of the World. 2007. ISBN 978-0-615-14653-9.
- ↑ Geology - rocks and minerals [online], flexiblelearning.auckland.ac.nz [dostęp 2020-06-24].
- ↑ Kopalnie Piaskowca S.A. [online], www.kopalniepiaskowca.com.pl [dostęp 2017-09-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- Eligiusz Szełęg: Atlas minerałów i skał. Bielsko-Biała: Pascal, 2007, s. 243. ISBN 978-83-7513-138-3.