Polityka fiskalna
Polityka fiskalna (łac. fiscus – koszyk lub skrzyneczka z wikliny do przechowywania pieniędzy) – ogół działań państwa polegających na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych, takich jak podatki i inne daniny publiczne, wydatki, deficyt publiczny, dług publiczny, udzielane gwarancje i poręczenia kredytowe dla podmiotów gospodarczych, wpływających na budżet państwa w celu osiągnięcia określonych celów fiskalnych i pozafiskalnych[1].
Obok polityki pieniężnej jest jedną z głównych polityk makroekonomicznych[2]. Jest wykorzystywana do wpływania na zagregowany popyt, najczęściej z jednoczesnymi celami utrzymania na jak najniższym poziomie bezrobocia i niezwiększania nadmiernie poziomu inflacji[3].
Kształt polityki fiskalnej wyznaczany jest przez władze fiskalne, do których zalicza się: parlament, rząd, ministra finansów, aparat skarbowy.
Cele polityki fiskalnej
[edytuj | edytuj kod]Wśród celów polityki fiskalnej wyróżnia się[4]:
- Cele fiskalne tj.:
- zaspokojenie popytu państwa na pieniądz, przejmowanego od podmiotów znajdujących się poza jego strukturami tj. od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
- Cele pozafiskalne tj.:
- promowanie wzrostu gospodarczego,
- łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego,
- ograniczenie cykliczności procesów gospodarczych,
- walka z bezrobociem,
- ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów,
- walka z nieuczciwą konkurencją,
- ograniczenie negatywnych efektów zewnętrznych.
Instrumenty polityki fiskalnej
[edytuj | edytuj kod]Do instrumentów polityki fiskalnej zalicza się:
- Instrumenty makroekonomiczne, tj.:
- dochody budżetu państwa,
- wydatki budżetu państwa,
- deficyt i nadwyżki budżetowe,
- dług publiczny.
- Instrumenty mikroekonomiczne, tj.:
- podatek,
- opłata,
- cło,
- dotacja,
- subwencja,
- bon skarbowy,
- obligacja skarbowa,
- poręczenia i gwarancje rządowe.
Spór o politykę fiskalną
[edytuj | edytuj kod]Rozróżnia się politykę fiskalną ekspansywną (polegającą na zwiększaniu wydatków państwa i/lub zmniejszaniu podatków) oraz restrykcyjną (polegającą na zmniejszaniu wydatków państwa i/lub zwiększaniu podatków).
W teorii finansów publicznych trwa spór o cele i formę polityki fiskalnej.
Zgodnie z wkładem keynesizmu do ekonomii głównego nurtu, polityka fiskalna powinna być dostosowana do cyklu koniunkturalnego – w czasie spowolnienia oddziaływać ekspansywnie, poprzez zwiększenie zagregowanego popytu, w celu zwiększenia produkcji i zmniejszenia bezrobocia, natomiast w czasie boomu gospodarczego działać kontrakcyjnie, w celu redukcji długu publicznego i ryzyka powstania baniek spekulacyjnych[5].
Zdaniem zwolenników zrównoważonego budżetu, z reguły monetarystów i przedstawicieli nowej klasycznej ekonomii, polityka fiskalna powinna być prowadzona tak, by wydatki równały się dochodom i nie występowało zjawisko deficytu budżetowego. Ich zdaniem ekspansywna polityka fiskalna prowadzi do poprawy koniunktury i zwiększenia zatrudnienia tylko w krótkim okresie lub w ogóle nie prowadzi do zwiększania zagregowanego popytu[6].
W wykorzystaniu polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy[7]. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.
Polityka fiskalna pomaga w stabilizacji gospodarki narodowej tak długo, jak długo instytucje rządowe śledząc trendy rynkowe są w stanie skutecznie przewidywać ich makroekonomiczne skutki swoich działań i podejmować działania[8]. Nowoczesny system fiskalny bazuje również na systemowych mechanizmach pełniących rolę automatycznych stabilizatorów gospodarki. Pozwalają one zwiększyć stabilność gospodarki z niewielkim udziałem arbitralnych decyzji rządu. Do automatycznych stabilizatorów należą m.in.: progresywny i procentowy system podatkowy[9], zasiłki dla bezrobotnych i transfery socjalne.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gajda M., (2005), Korzyści i koszty reform fiskalnych [w:] Dylematy wyboru modelu rozwoju gospodarczego Polski, (red.) Lis S., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, str. 63. ISBN 83-7252-269-3.
- ↑ Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 196. ISBN 978-1-57660-351-2.
- ↑ Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 122. ISBN 978-1-57660-351-2.
- ↑ S. Owsiak: Finanse. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2015, s. 311. ISBN 978-83-208-2179-6.
- ↑ Gajda–Kantorowska, M., (2010), Kontrowersje wokół hipotezy o niekeynesowskich efektach polityki fiskalnej, [w:] Rola państwa w gospodarce rynkowej na progu XXI wieku, (red.) Korenik S. i Dybala A., Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, str. 142-148. ISBN 978-83-7695-029-7.
- ↑ S. Sztaba (red.): Ekonomia od A do Z. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2007, s. 355-357. ISBN 978-83-60501-79-5.
- ↑ Gajda - Kantorowska, M., (2010), Polityka fiskalna w okresie kryzysu [w:] Wzrost gospodarczy i polityka makroekonomiczna, (red.) Kwiatkowska W., Kwiatkowski E., Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, str. 249-262. ISBN 978-83-7525-383-2.
- ↑ Gajda-Kantorowska M., (2011), Teoretyczny aspekt przydatności polityki fiskalnej do usuwania skutków kryzysu w krótkim, średnim i długim okresie [w:] Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, (red.) Dach Z., Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa, str. 84-115. ISBN 978-83-264-1486-2.
- ↑ Auerbach i inni, The Significance of Federal Taxes as Automatic Stabilizers, „NBER”, 1 kwietnia 2000 [dostęp 2017-02-09].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- S. Owsiak: Finanse. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2015. ISBN 978-83-208-2179-6.
- Gajda-Kantorowska M., (2011), Transfery fiskalne jako metoda przeciwdziałania szokom asymetrycznym w ramach Unii Gospodarczo-Walutowej [w:] Przestrzeń a rozwój, (red.) Korenik S., Dybała A., Prace Naukowe nr 241 Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, str. 522-531. ISBN 978-83-7695-272-7.
- Gajda-Kantorowska M., (2012), Reguły fiskalne a bezpieczna granica zadłużenia sektora finansów publicznych, [w:] Stabilizacja fiskalna. Teorie i doświadczenia wybranych gospodarek. red. Miłaszewicz, D., Wydawnictwo: Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp. j., Szczecin, str. 51-69. ISBN 978-83-7518-526-3.