Remiz (zwyczajny)
| Remiz pendulinus[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
remiz (zwyczajny) | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska | |||
Remiz (zwyczajny)[5] (Remiz pendulinus) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny remizów (Remizidae). W Polsce spotykany od marca do listopada i niezwykle rzadko w innych miesiącach. Występuje w całej Polsce, poza najbardziej południowymi i południowo-zachodnimi krańcami kraju.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje środkową, południową i wschodnią Europę, Bliski Wschód i pas Azji Środkowej. Zimuje na południowym skraju Europy, w Azji Mniejszej, Iranie; lokalnie w Azji Środkowej na południe od stanowisk letnich. Przeloty III–IV i IX–XI. Południowe populacje są zazwyczaj osiadłe[4]. W Polsce nieliczny ptak lęgowy[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Dawniej klasyfikowany w rodzinie sikor (Paridae), obecnie zaliczany do oddzielnej rodziny remizów (Remizidae). W Europie jest jedynym przedstawicielem tej rodziny. Od sikor różni się przede wszystkim ostro zakończonym dziobem i niezwykłą budową gniazda, niespotykaną u innych gatunków ptaków. Wyróżniono kilka podgatunków R. pendulinus[2][3]:
- R. p. pendulinus (Linnaeus, 1758) – Europa do Uralu, Kaukazu i zachodniej Turcji.
- R. p. menzbieri (Zarudny, 1913) – południowa i wschodnia Turcja i Syria do Armenii i północno-zachodniego Iranu.
- R. p. caspius (Peltzam, 1870) – południowo-zachodnia Rosja i północno-zachodni Kazachstan.
- R. p. jaxarticus (Severtsov, 1873) – wschodni Ural do zachodniej Syberii i północnego Kazachstanu.
Kolejne cztery podgatunki są przez część autorów wydzielane do osobnego gatunku o nazwie R. macronyx[3] (remiz trzcinowy), badania molekularne sugerują jednak, że różnice między tymi taksonami nie są duże i lepiej traktować je jako przedstawicieli tego samego gatunku[5][7][8].
- R. p. macronyx (Severtsov, 1873) – południowo-zachodni Kazachstan, Uzbekistan, północny i południowo-wschodni Turkmenistan, Tadżykistan, północno-wschodni Afganistan.
- R. p. neglectus (Zarudny, 1908) – północny Iran i południowy Turkmenistan.
- R. p. nigricans (Zarudny, 1908) – południowo-wschodni Iran i południowo-zachodni Afganistan.
- R. p. ssaposhnikowi (H. E. Johansen, 1907) – południowo-wschodni Kazachstan.
Opisano jeszcze kilka innych podgatunków (m.in. bostanjogli, loudoni i altaicus), ale okazały się one hybrydami[7] lub traktuje się je obecnie jako synonimy[9].
Morfologia, głos i wymiary
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Mały ptak, wielkości dłoni, o smukłym tułowiu, małej głowie i ostrym dziobie. Tępo zakończone skrzydła. U dorosłych płowy spód ciała, natomiast wierzch jest rdzawo-kasztanowy z jasnym pasem na grzbiecie. Głowa popielata z szeroką czarną plamą wokół oka, tzw. maską. Czarne lotki z białymi obrzeżeniami. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy. Samiec ma większą "maskę", rdzawe plamki na piersi i bardziej rdzawy wierzch. Młode bardzo niepozorne, wierzch i głowa szaro-brązowe.
Głos
[edytuj | edytuj kod]Wydaje ostre, kilku sylabowe "srih-srih-srih". Odzywa się również wybuchowym "zerrr" i trajkotliwe, cmokające "pt" lub "zepp". Piosenka rzadko jest słyszana, złożona jest z miękkich szczebiotów.
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]- Biotop
- Łęgi, brzegi mniej uczęszczanych, zaniedbanych jezior i rzek, zarosłych trzcinami, krzewami i drzewami, głównie wierzbą, rzadziej bagna, i torfowiska.
- Gniazdo[12]
- Przyczepione do końca zwisającej gałązki, często nad wodą, na wysokości od 1 do 10, najczęściej na 3,9 metrów nad jej powierzchnią. Zazwyczaj gniazda nad ziemią są położone wyżej Gniazdo jest zbudowane z włókien roślinnych i puchu (wierzby, topoli), w kształcie miękkiej, workowatej, pękatej torby z bocznym otworem wlotowym. Budowa trwa przez 3 tygodnie i bardzo często samiec przystępuje do budowy następnego tak, że w niektórych okolicach liczba gniazd przekracza liczbę samic, które składają jaja w dwóch lub więcej gniazdach.
- Jaja i lęgi
- Wyprowadza 1–2 lęgi w roku od maja do sierpnia, jednak często lęgi są porzucane w trakcie wysiadywania. Jaja w liczbie od 5–8 o wydłużonym kształcie i zupełnie białych, posiadają wymiary średnie 14–18 × 10–11,8 mm.
- Wysiadywanie, pisklęta, opieka, wylot
- Od ostatniego lub przedostatniego jaja trwa przez okres 13–14 dni. Jaja wysiaduje samica lub samiec, nigdy razem. Potem wykluwają się w tym samym czasie nieopierzone pisklęta, które karmione są owadami, zawierającymi białko. Młode opuszczają gniazdo po 18-26 dniach. Po tym czasie mogą jeszcze nocować w gnieździe (nawet do 3 tygodni).
- Pożywienie
- Owady, larwy i gąsiennice, imago, pajęczaki. Zjada również nasiona roślin, głównie topoli, wierzby i trzciny[potrzebny przypis].
Ciekawostka
[edytuj | edytuj kod]Gniazda remiza były wykorzystywane dawniej na wsiach jako onuce lub ciepłe skarpety[13].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje remiza za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji (bez podgatunku macronyx) w 2019 roku szacowano na ponad 1,4 miliona dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].
Na terenie Polski remiz jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[14]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[15]. W latach 2008–2012 jego liczebność na terenie kraju szacowano na 14–34 tysięcy par[6], te same wartości podano dla lat 2013–2018[16]. W latach 2002–2004 jego liczebność na Stawach Milickich wynosiła kolejno 68,65 i 50 osobników, 46,2% lęgów było udanych, 53,8% zostało straconych. Straty w lęgach powodowało opuszczenie lęgu 69,4% i drapieżniki 9,4%.[12]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Remiz pendulinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Madge, S.: Eurasian Penduline-tit (Remiz pendulinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-20].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxwings and allies, tits, penduline tits. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
- ↑ a b c Remiz pendulinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Remizidae Olphe-Galliard, 1891 - remizy - Penduline tits (wersja: 2017-08-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b Species factsheet: Remiz pendulinus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-15]. (ang.).
- ↑ Barani Beiranvand, Hossein & Aliabadian, Mansour & Irestedt, Martin & Qu, Yanhua & Darvish, Jamshid & Székely, Tamás & van Dijk, René & Ericson, Per. Phylogeny of Penduline Tits inferred from mitochondrial and microsatellite genotyping. „Journal of Avian Biology”. 48 (7), s. 932–940, 2017. (ang.).
- ↑ Penduline-tits (Remizidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)]. (ang.).
- ↑ Radziszewski Michał, Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski
- ↑ Lars Svensson, Przewodnik Collinsa Ptaki
- ↑ a b https://www.researchgate.net/profile/Beata-Czyz/publication/232238772_Abundance_distribution_and_breeding_ecology_of_the_Penduline_Tit_Remiz_pendulinus_in_the_Stawno_complex_the_Milicz_Fishponds_reserve/links/00b495195401c6356f000000/Abundance-distribution-and-breeding-ecology-of-the-Penduline-Tit-Remiz-pendulinus-in-the-Stawno-complex-the-Milicz-Fishponds-reserve.pdf
- ↑ Jacek Karczewski, Jej Wysokość Gęś, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2019, s. 191, ISBN 978-83-66431-06-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne – remiz trzcinowy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Remiz pendulinus (Remiz). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 355–357. ISBN 83-86564-43-1.