Stanisław Perko

Stanisław Perko

Stanisław Perko (przed 1934)
pułkownik saperów
Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1894 Warszawa
Data i miejsce śmierci	10 października 1959 Piastów
Przebieg służby
Lata służby	1914–1948
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Wojsko Polskie we Francji ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	1 Pułk Inżynieryjny 3 Batalion Saperów 4 Pułk Saperów 5 Pułk Saperów Szkoła Podchorążych Rezerwy Saperów 7 Batalion Saperów 4 Batalion Saperów 8 Batalion Saperów Armia „Kraków” 3 Dywizja Strzelców Karpackich 4 Pułk Saperów 5 Pułk Saperów
Stanowiska	dowódca plutonu dowódca kompanii kierownik fortyfikacji dowódca batalionu saperów szef saperów grupy fortecznej „Śląsk” dowódca saperów dywizji zastępca dowódcy pułku dowódca pułku saperów
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Późniejsza praca	Zarząd Portu Świnoujście
Odznaczenia

Stanisław Perko (ur. 29 kwietnia 1894 w Warszawie, zm. 10 października 1959 w Piastowie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego.

Życiorys

Stanisław Perko urodził się 29 kwietnia 1894 w Warszawie w rodzinie Ignacego i Marii z d. Celińskiej. Uczęszczał do Szkoły Przemysłowo-Technicznej w Warszawie, którą ukończył w 1914. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do armii rosyjskiej. W latach 1915–1917 walczył w Prusach Wschodnich, pod Dyneburgiem i Mołodecznem. Służył w 11 kompanii samochodowej (1914–1915). W latach 1915–1916 był słuchaczem Oficerskiej Szkoły Inżynierii w Petersburgu. Następnie został dowódcą plutonu w 39 pułku saperów.

W 1917 został przyjęty do I Korpusu Polskiego w Rosji i przydzielony do 1 pułku inżynieryjnego na stanowisko dowódcy plutonu. 12 czerwca 1918 dowódca korpusu, generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki mianował go porucznikiem ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917. Po rozwiązaniu Korpusu powrócił do Polski.

6 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego w stopniu podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916. 20 listopada 1918 Naczelny Wódz Józef Piłsudski zatwierdził go w stopniu porucznika. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zajmował stanowiska kierownika fortyfikacji w Szefostwie Inżynierii i Saperów Frontu Litewsko-Białoruskiego, pełniącego obowiązki dowódcy 3 batalionu saperów, zastępcy szefa Inżynierii i Saperów 2 Armii, dowódcy kompanii w XVI batalionie saperów oraz p.o. dowódcy 2 batalionu saperów. Walczył na froncie litewsko-białoruskim, na Łotwie, na froncie północno-wschodnim, w 4 i 2 Armii.

Po zakończeniu działań wojennych został dowódcą kompanii w 2 Batalionie Saperów. W latach 1921–1923 dowodził VII batalionem w 4 pułku saperów w Sandomierzu. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W lipcu 1923, po ukończeniu kursu doszkolenia oficerów saperów, powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy VI batalionu w składzie 5 pułku saperów w Krakowie. W latach 1926–1929 był najpierw dowódcą 1 kompanii szkolnej podchorążych rezerwy, a następnie komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów, która ówcześnie znajdowała się w strukturze batalionu szkolnego saperów w Twierdzy Modlin. W sierpniu 1929 został dowódcą batalionu podchorążych rezerwy w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie. 20 września 1930 roku otrzymał przeniesienie do 7 batalionu saperów w Poznaniu na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu.

W latach 1930–1931, w czasopismach, ukazywały się artykuły na temat „procesu brzeskiego”, w którym jakoby miał uczestniczyć ze strony rządowej (przesłuchiwać, dręczyć więźniów) mjr Stanisław Perko, lecz z dokumentów i publikacji obecnie dostępnych wynika jasno, że pod tym nazwiskiem występował major dyplomowany Tadeusz Wasilewski, który w latach 1930–1931 pełnił służbę w obozie dla więźniów politycznych w Brześciu nad Bugiem.

Z dniem 1 kwietnia 1931 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 batalionu saperów w Przemyślu. Z dniem 2 listopada 1931 został powołany na sześciomiesięczny kurs taktyczny dla oficerów sztabowych saperów przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. 28 czerwca został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 8 batalionu saperów w Toruniu, a z dniem 1 marca 1936 na stanowisko dowódcy tej jednostki. W marcu 1939 pozostawał w rezerwie personalnej oficerów przy Inspektorze Saperów na stanowisku kierownika budowy.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył jako szef saperów Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Śląsk” w rejonie Krakowa-Tarnowa-Rozwadowa i na przedmościu rumuńskim. Przedostał się do Francji, gdzie 1 grudnia 1939 został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. 25 czerwca 1940, po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, objął funkcję szefa saperów 1 Brygady Strzelców. Od 1 stycznia 1941 czasowo pełni obowiązki dowódcy saperów w 3 Kadrowej Brygadzie Strzelców. 1 maja 1941 ponownie został szefem saperów w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od 1 października 1944 do 1 maja 1945 był dowódcą saperów 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Na tym stanowisku wziął udział w bitwie o Bolonię. W okresie 15 września do 20 grudnia 1945 był komendantem obozu repatriacyjnego. 20 stycznia 1946 powrócił do Polski.

Po powrocie do kraju został przyjęty do Wojska Polskiego i 1 marca 1946 wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 4 Pułku Saperów. Od 1 września 1946 do 31 lipca 1948 dowodził 5 pułkiem saperów w Szczecinie. Zasłużył się w akcji rozminowywania kraju. 31 lipca 1948, na wniosek szefa Wydziału Inżynieryjno-Saperskiego Dowództwa Okręgu Wojskowego Nr II, został zwolniony z wojska z powodu wrogiego stosunku do ZSRR. Zmarł 10 października 1959 w Warszawie-Piastowie. Pochowany na cmentarzu w Gołąbkach.

Awanse

• szeregowy – 11 grudzień 1914
• podchorąży – 1 listopada 1915
• podporucznik – ze starszeństwem z dniem 1 lutego 1916
• porucznik – 12 czerwca 1918 ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917, zatwierdzony 19 stycznia 1921 ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920, „w inżynierii i saperach, w grupie byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”
• kapitan – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 44. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów
• major – 3 maja 1926 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 i 9. lokatą w korpusie oficerów inżynierii i saperów
• podpułkownik – ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 3. lokatą w korpusie oficerów saperów, grupa liniowa
• pułkownik – 11 października 1946

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6828 (10 maja 1922)
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie: po raz I 23 kwietnia 1921 (nadany przez dowódcę 4 Armii), po raz II i III 13 lipca 1921 (nadany przez dowódcę 2 Armii)
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)
• Medal Niepodległości (5 sierpnia 1937)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal Zwycięstwa i Wolności (9 maja 1946)
• Amarantowa wstęga I Korpusu Polskiego na Wschodzie
• Odznaka pamiątkowa 1 Korpusu Polskiego w Rosji
• Odznaka Grunwaldzka (28 czerwca 1946)
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)

Opinie

Ppłk. Perko objął z początku w czerwcu 1933 r. dowództwo 8 bsap w zastępstwie, a w grudniu 1936 r. został wyznaczony definitywnie na dowódce tego baonu. Trudna i najeżona przeszkodami była droga obrana przez ppłk Perko – lecz innej drogi nie było dla tego twardego i prostolinijnego żołnierza – sapera. Toteż zwalczać musiał nieustępliwie to wszystko, co przeciwko niemu stanęło, w szczególności zastarzałe nawyki „folwarczne”. W twardej pracy łamania przeszkód wykazał ppłk Perko niezłomny charakter i nieugiętą wolę, które pozwoliły mu osiągnąć bardzo dobre rezultaty. Odchodzącemu ppłk Perko dziękuję w Imieniu służby za wykazane wielkie żołnierskie zalety i za bardzo dobre wyniki dowodzenia 8 bsap i życzę Mu na nowym wyższym i odpowiedzialnym stanowisku żołnierskiego szczęścia i pewnego „saperskiego” powodzenia.

(-) DOWÓDCA OKRĘGU KORPUSU Nr VIII Generał Brygady Wiktor Thommée

Bibliografia

• Perko Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.41-3168 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-09-29].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Zdzisław Barszczewski, Władysław Jasieński: Sylwetki saperów. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2001. ISBN 83-11-09287-7. Brak numerów stron w książce
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Władysław Steblik: Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07434-8.