Przejdź do zawartości

Układ osi lokomotywy

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Układ osi lokomotywy – liczba i układ osi tocznych i napędowych lub wiązanych lokomotywy. Na oznaczenie poszczególnych układów osi, ułatwiające klasyfikację lokomotyw, stosowane są odpowiednie oznaczenia cyfrowo-literowe. Układ osi był istotną cechą zwłaszcza parowozów, gdzie występowało największe zróżnicowanie układów osi i ich oznaczeń.

W przypadku lokomotyw spalinowych oraz elektrycznych, a także w przypadku wagonów motorowych układ osi jest mniej zróżnicowany, jednak i tutaj odgrywa on niebagatelną rolę w dynamice pojazdu. To wszystko sprawia, że układ osi jest istotnym parametrem występującym w każdej charakterystyce taboru trakcyjnego.

Oznaczenia układu osi

[edytuj | edytuj kod]
Oznaczenia brytyjskie – przykłady oznaczeń według Whyte notation

Polskie

[edytuj | edytuj kod]

Dla parowozów

  • W oznaczeniu serii: ostatnia mała litera oznacza układ osi, według tabeli poniżej, np. Pt47, TKt48.
  • Liczbowo: trzycyfrowe oznaczenie według systemu francusko-rosyjskiego[1]. Kolejne cyfry rozdzielone myślnikami oznaczają liczbę osi: tocznych przednich, napędowych i tocznych tylnych. Brak osi w grupie oznacza 0[1]. Więcej cyfr oznacza parowóz wieloczłonowy.
  • Literowo-cyfrowo: według systemu niemieckiego opisanego poniżej.
  • Obrazowo: osie toczne oznacza litera o a napędowe O. Przeważnie grupy osi oddziela się spacją. Czasem literę oznaczającą oś silnikową wyróżnia się pogrubieniem albo zaczernieniem.

Dla pozostałego taboru trakcyjnego

  • Cyfry oznaczają liczbę osi tocznych, a wielka litera napędowych. Pozycja litery w alfabecie łacińskim wyznacza liczbę osi. W zespołach trakcyjnych liczbę osi podaje się osobno dla każdego członu. 0 oznaczające brak osi pomija się.
  • Osie prowadzące, mogące wykonywać obrót względem ostoi, oznacza się '.
  • Osie należące do wózka ujmuje się w nawiasy np. (1A)'(A1)', dla przypadków oczywistych nawias pomija się, np. B'B'.
  • Do symbolu osi napędzanych indywidualnie dodaje się o, np. Bo'Bo' – oznacza dwa wózki dwuosiowe z napędem indywidualnym.
  • Jeśli pojazd składa się z rozłączalnych członów oznacza się to przez znak +, np. elektrowóz ET41 ma układ osi Bo'Bo'+Bo'Bo'.

Niemieckie

[edytuj | edytuj kod]

Stosowany obecnie w większości krajów Europy[1], wprowadzony jako standard przez Międzynarodowy Związek Kolei (UIC). Oznaczenie będące kombinacją liter i cyfr, pozwala na dokładne określenie cech układu osi, zwłaszcza mniej typowych lokomotyw.

  • Cyfry oznaczają liczbę osi tocznych, a wielka litera napędowych. Pozycja litery w alfabecie łacińskim wyznacza liczbę osi. W parowozach wieloczłonowych liczbę osi podaje się osobno dla każdego członu. 0 oznaczające brak osi pomija się[1].
  • Toczne osie ruchome dodatkowo oznacza się apostrofem (') np. 2'C1' (oznaczenie to często jest pomijane)[1].
  • W parowozach wieloczłonowych symbole odnoszące się do grup osi prowadzonych w odrębnych ramach ujmuje się w nawiasy[1] np. (2'D)2'D.
  • Do symbolu osi napędzanych indywidualnie dodaje się o np. 1'Bo.
  • W rozbudowanym systemie niemieckim po oznaczeniu samego układu osi parowozów dodawane bywają dalsze informacje, w kolejności:[1]
    • litera n oznaczająca parowóz na parę nasyconą, h – na parę przegrzaną, t – z osuszaczem pary;
    • cyfra 2, 3 lub 4 oznaczająca liczbę cylindrów silnika;
    • opcjonalnie litera v oznaczająca silnik sprzężony, t oznaczająca tendrzak, z oznaczająca napęd zębaty, f oznaczająca parowóz bezogniowy[1].

Francusko-rosyjskie

[edytuj | edytuj kod]
  • Kolejne cyfry oznaczają liczbę osi w grupach: toczne z przodu, napędowe, toczne z tyłu. Zapisuje się jako ciąg cyfr oddzielonych myślnikami (w Rosji) lub liczbę trzycyfrową (we Francji). 0 oznacza brak osi w grupie[1].

Brytyjskie

[edytuj | edytuj kod]

(ang. Whyte notation)

  • Kolejne liczby oznaczają liczbę kół w grupach. Liczby zawsze są rozdzielone myślnikami. Brak osi w grupie oznacza 0. Litera T na końcu oznacza parowóz tendrzak.

USA i kanadyjskie

[edytuj | edytuj kod]
Część układów osi posiada tradycyjne nazwy własne, lecz w Polsce nie są używane.

Przykłady oznaczeń

[edytuj | edytuj kod]

Oznaczenie układu osi parowozów

Polskie Niemieckie
UIC
Nazwy w USA i Kanadzie Brytyjskie
(liczba kół)
Francuskie
(liczba osi)
Układ osi Parowozy
a 1A1 Single
Jenny Lind
2-2-2 1-1-1 o O o OKa1
b B 4-Wheel-Switcher 0-4-0 0-2-0 OO TKb-1479
c 1'B Bowker
Porter
2-4-0 1-2-0 o OO Oc1
d 2'B American
8-Wheeler
4-4-0 2-2-0 oo OO Pd1
e 1'B1' Columbia 2-4-2 1-2-1 o OO o OKe1
f 2'B1' Atlantic 4-4-2 2-2-1 oo OO o Pf2
g 2'B2' Reading
Jubilee
Lady Baltimore
4-4-4 2-2-2 oo OO oo
h C 6-Wheel-Switcher 0-6-0 0-3-0 OOO TKh29
i 1'C Mogul 2-6-0 1-3-0 o OOO TKi3, Oi2
k 2'C 10-Wheeler 4-6-0 2-3-0 oo OOO Ok1, Ok22
l 1'C1 Prairie 2-6-2 1-3-1 o OOO o OKl27, Ol49
m 2'C1 Pacific 4-6-2 2-3-1 oo OOO o Pm36 (Piękna Helena), Pm3, Pm2, Om101, OKm11, LNER A3 (Flying Scotsman)
n 1'C2' Adriatic 2-6-4 1-3-2 o OOO oo Pn11
o 2'C2' Hudson
Milwaukee
Baltic
Shore Line
4-6-4 2-3-2 oo OOO oo OKo1
p D 8-Wheel-Switcher 0-8-0 0-4-0 OOOO Tp4
r 1'D Consolidation 2-8-0 1-4-0 o OOOO Tr21, Tr203
s 2'D Mastodon
Tarantula
12-Wheeler
4-8-0 2-4-0 oo OOOO Os24
t 1'D1' Mikado
Mike
MacArthur
Calmet
2-8-2 1-4-1 o OOOO o TKt48, Pt47, Ot1
u 2'D1' Mountain
Mohawk
New Haven
4-8-2 2-4-1 oo OOOO o Pu29
w E 10-Wheel-Switcher 0-10-0 0-5-0 OOOOO TKw2
y 1'E Decapod 2-10-0 1-5-0 o OOOOO Ty51, Ty2, Ty246
z 1'E1' Santa Fé
Central
Decapod
Lorraine
2-10-2 1-5-1 o OOOOO o OKz32
Niektóre inne
1A Planet 2-2-0 1-1-0 o O -
2A Jervis 4-2-0 2-1-0 oo O -
2A1 Bicycle 4-2-2 2-1-1 oo O o -
3A Crampton 6-2-0 3-1-0 ooo O -
D1' Transfer 0-8-2 0-4-1 OOOO o -
1'D2' Berkshire
Kanawha
Lima
2-8-4 1-4-2 o OOOO oo -
2'D2' Northern
Niagara
Confederation
Dixie
Greenbrier
Pocono
Potomac
4-8-4 2-4-2 oo OOOO oo -
E1' Union 0-10-2 0-5-1 OOOOO o -
1'E2' Texas
Colorado
Selkirk
2-10-4 1-5-2 o OOOOO oo -
1'F2' - 2-12-4 1-6-2 o OOOOOO oo BDZ 46 (TT1-6-217)
2'G2' - 4-14-4 2-7-2 oo OOOOOOO oo AA
Parowozy wieloczłonowe
Malleta
(2'C)C2' Challenger 2-3-0+0-3-2 oo OOO OOO oo Challenger
(2'D)D2' Big boy 2-4-0+0-4-2 oo OOOO OOOO oo Big Boy

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j Paweł Terczyński, Atlas parowozów, Poznań: Poznań Klub Modelarzy Kolejowych, 2003, s. 28-29, ISBN 83-901902-8-1, OCLC 917950022.
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy