Wyspy Alandzkie
| prowincja autonomiczna | |||||
| |||||
| |||||
| Hymn: Ålänningens sång (Pieśń o Alandczykach) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Data powstania |
1921 | ||||
| Kod ISO 3166-2 |
FI-01 | ||||
| Zarządzający | |||||
| Zarządzający |
Katrin Sjögren (2015-) | ||||
| Powierzchnia |
1552,56 | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
19,55 | ||||
| Numer kierunkowy |
+ 358 | ||||
| Strefa czasowa |
UTC +2 – zima | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie
| |||||
Położenie na mapie
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Wyspy Alandzkie (szw. Åland, fiń. Ahvenanmaa) – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.
Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 30 359 (31 XII 2022)[1]. Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).
Na Wyspach Alandzkich występuje całkowity zakaz manewrów wojskowych oraz zakaz przelotów samolotów lotnictwa wojskowego – obszar Wysp Alandzkich jest strefą zdemilitaryzowaną. Po raz pierwszy demilitaryzację wysp wprowadził Traktat paryski (1856) w art. 33, co potwierdził Traktat londyński (1871) w art. 8 oraz Traktat berliński (1878) w art. 63. Po I wojnie światowej i uniezależnieniu Finlandii od Rosji pretensje do archipelagu zgłosiła Szwecja. Kryzys alandzki rozpatrywała Liga Narodów. 24 czerwca 1921 r. Rada Ligi przyznała wyspy Finlandii z zastrzeżeniem zagwarantowania rozległej autonomii dla tamtejszej ludności i utrzymania demilitaryzacji[2]. 20 października zawarto w Genewie układ o statusie archipelagu, stronami prócz Szwecji i Finlandii były Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Dania, Polska, Estonia i Łotwa[3]. Demilitaryzację potwierdził Pokój paryski (1947).
Ustrój polityczny
[edytuj | edytuj kod]Wyspy Alandzkie
 Ustrój i polityka Wysp Alandzkich Ustrój polityczny
Konstytucja
Gubernator
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Samorząd terytorialny
Partie polityczne
Wybory
|
Wyspy Alandzkie na podstawie Aktu o Samorządzie Wysp Alandzkich z 28 grudnia 1951 są republiką parlamentarną będącą terytorium autonomicznym Finlandii. Wyspy Alandzkie posiadają własny parlament, zwany Lagting składający się z 30 posłów wybranych w głosowaniu demokratycznym. Odpowiedzialny przed nim jest rząd (Landskapsregering) składający się z sześciu ministrów (edukacji i kultury, finansów, spraw socjalnych i środowiska, administracji i współpracy z Unią Europejską, przemysłu i handlu oraz komunikacji), na którego czele stoi premier (lantråd). Archipelag ma też jednego posła w Eduskuncie i jednego delegata w Radzie Nordyckiej (od 1970). Są także członkiem Unii Europejskiej w ramach Finlandii. W polityce zagranicznej Wyspy Alandzkie są całkowicie uzależnione od rządu fińskiego, którego reprezentantem jest gubernator.
Wyspy Alandzkie posiadają własną flagę, policję, linie lotnicze oraz wydają własne znaczki. Obywatele Wysp Alandzkich są zwolnieni z obowiązku służby wojskowej w fińskiej armii z powodu demilitaryzacji archipelagu.
Główne partie polityczne i ich poparcie
[edytuj | edytuj kod]Wyspy Alandzkie posiadają system wielopartyjny z klasycznym podziałem na lewicę, prawicę i centrum. Wśród partii znajdują się także ugrupowania o poglądach separatystycznych, dążące do odłączenia Wysp Alandzkich od Republiki Fińskiej. Wybory z 18 października 2015 wygrała Partia Liberalna (23,3% i 7 mandatów) przed Partią Centrum (21,7% i 7 mandatów)[4].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Prowincja podzielona jest na 16 gmin. Głównym miastem i stolicą jest Maarianhamina. Ludność wszystkich gmin podano według stanu na 31 grudnia 2013[5].
|
|
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Wykres liczby ludności Wysp Alandzkich na przestrzeni lat 1910–2013
źródło: Urząd Statystyczny Wysp Alandzkich
Języki
[edytuj | edytuj kod]Dla ponad 90% mieszkańców Wysp Alandzkich językiem ojczystym jest język szwedzki, a dla 5% język fiński. Szkoły finansowane przez rząd są szkołami szwedzkojęzycznymi.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Zdjęcie satelitarne archipelagu -
Östra Hamnen (Wschodni Port) – dla żaglówek i żaglowców -
Żaglowiec Pommern po zachodniej stronie Maarianhamina i motorowa łódź wyczynowa -
Wzgórze Knutsbodaberget -
Kanał Lemströms i ruchomy most nad nim -
Promy pomiędzy Finlandią, Szwecją i Estonią zawijają do portów na Wyspach Alandzkich
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Välkommen till ÅSUB! | Ålands statistik- och utredningsbyrå [online], www.asub.ax [dostęp 2023-08-16] (szw.).
- ↑ Decision of the Council of the League of Nations on the Åland Island June 24th, 1921. [dostęp 2016-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-23)].
- ↑ Konwencja dotycząca niefortyfikowania i zneutralizowania Wysp Alandzkich, podpisana w Genewie 20 października 1921 roku (Dz.U.1922 nr 88 poz. 792).
- ↑ Lagtings- och kommunalval på Åland 2015. valvaka.ax. [dostęp 2015]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-09)]. (szw.).
- ↑ Statistics and Research Åland. [dostęp 2014-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona oficjalna wysp Alandzkich
- Szczególny status cieśniny Wysp Alandzkich
- Official Tourist Gateway (pol.)
| Regiony Finlandii (fiń. maakunta, szw. landskap) |
|---|
| Państwa | |
|---|---|
| Terytoria autonomiczne | |
| Obserwatorzy/Siedziby |
