Zenon Kliszko
| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 grudnia 1908 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wicemarszałek Sejmu II, III, IV i V kadencji (PRL) | |
| Okres |
od 20 lutego 1957 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
           
| |
Zenon Kliszko, ps. „Zenon”, „Zenek” (ur. 8 grudnia 1908 w Łodzi, zm. 4 września 1989 w Warszawie) – polski prawnik i polityk, działacz komunistyczny, oficer AL i uczestnik powstania warszawskiego, najbliższy współpracownik Władysława Gomułki, członek Biura Politycznego KC PZPR (1959–1970), poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji, w latach 1957–1971 wicemarszałek Sejmu II, III, IV i V kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Franciszka i Antoniny. Ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1925 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce. Od 1931 do 1938 był członkiem Komunistycznej Partii Polski. Za publikacje w jej nielegalnym piśmie został w 1933 aresztowany przez policję. Zwolniono go ze względu na opinię psychiatry o jego ograniczonej poczytalności[1]. Od 1942 działał w Polskiej Partii Robotniczej, był też żołnierzem Gwardii Ludowej. Pełnił funkcję kierownika Centralnej Techniki PPR (odpowiedzialnego za drukarnie). Brał udział w powstaniu warszawskim jako podporucznik Armii Ludowej. Po jego upadku opuścił stolicę wraz z ludnością cywilną. Od sierpnia 1944 do września 1948 zasiadał w Komitecie Centralnym PPR, od kwietnia 1945 także w jego sekretariacie. Od października 1944 był jednocześnie kierownikiem Wydziału Personalnego KC. Od 20 maja 1945 do rozwiązania partii był w niej przewodniczącym Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. Od września do grudnia 1948 był zastępcą członka KC. Następnie, od 15 grudnia 1948, działał w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, gdzie do listopada 1949 także był zastępcą członka Komitetu Centralnego.
Był posłem do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL II, III, IV i V kadencji. Pełnił funkcję przewodniczącego klubu poselskiego PPR w Sejmie Ustawodawczym. Od września 1948 do listopada 1949 podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. 13 listopada 1949 uchwałą III Plenum KC PZPR za brak czujności wobec wroga klasowego wykluczony z KC PZPR i pozbawiony prawa sprawowania funkcji we władzach partyjnych. Od 1949 pracował w wydawnictwie „Książka i Wiedza”. W 1951 wszystkie jego utwory zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą[2]. Od stycznia 1953 do maja 1956 był pozbawiony praw członka PZPR, w latach 1953–1954 był więziony. W okresie 1954–1956 pracował jako redaktor w Państwowym Wydawnictwie Naukowym.
W październiku 1956 został członkiem KC PZPR. Od listopada tego samego roku do 1957 kierował Wydziałem Organizacyjnym KC. W latach 1957–1970 sprawował funkcję sekretarza KC, a od 1959 do 1970 członka Biura Politycznego KC. W latach 1956–1957 ponownie pełnił również funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Od 1963 do 1970 przewodniczył Komisji Ideologicznej KC PZPR. Był wicemarszałkiem Sejmu II, III, IV i V kadencji oraz przewodniczącym klubu poselskiego PZPR (kadencje II–IV). W Sejmie Ustawodawczym przewodniczył Komisji Nadzwyczajnej do Zbadania Sprawy Ucieczki Posła Mikołajczyka i Towarzyszy, a w II kadencji Komisji Mandatowo-Regulaminowej. W latach 1958–1971 członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był najbliższym współpracownikiem Władysława Gomułki, nieoficjalnie nazywano go drugą osobą w państwie. Pod jego wpływem i namową, Władysław Gomułka podjął decyzję o zdjęciu Dziadów ze sceny Teatru Narodowego w Warszawie w styczniu 1968, co doprowadziło do antysemickiej czystki w marcu. Wcześniej w 1966 Zenon Kliszko wygłosił w Krakowie niepubliczny wykład dla historyków, w którym pojawiły się wątki antyżydowskie[3]. W czerwcu 1968 wszedł w skład Komitetu Honorowego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[4].
W grudniu 1970 współodpowiedzialny za akcję pacyfikacyjną w Gdańsku i Gdyni, w następstwie czego 20 grudnia tego samego roku został zwolniony z obowiązków członka Biura Politycznego i Sekretariatu KC. 7 lutego 1971 usunięty ze składu KC PZPR, następnie z władz PZPR i władz państwowych.
Mieszkał w Warszawie. Jego żoną była Anna Joanna z domu Kaczanowska (1909–2006). Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A29-półkole 2-4)[5].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Powstanie warszawskie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Budowniczych Polski Ludowej (1964)[6]
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)[7]
- Order Krzyża Grunwaldu II klasy (1959)
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946)[8]
- Medal im. Ludwika Waryńskiego (1986)[9]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1963)[10]
- Złota Honorowa Odznaka PTTK (1965)[11]
- Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” (1960)[12]
- Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1960)[13]
- Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)[14]
- Złota odznaka „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego” (1960)[15]
- Pamiątkowy Medal z okazji 40 rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)[16]
- Wielki Oficer Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy, 1965)[17]
- Order Ludowej Republiki Bułgarii I stopnia (Bułgaria, 1967)[18]
- Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (Związek Radziecki, 1969)[19]
- Odznaka „25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (Związek Radziecki, 1970)[20]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Postać Zenona Kliszki pojawia się w filmie Czarny czwartek (2011) w reżyserii Antoniego Krauze, gdzie w jego rolę wcielił się Piotr Fronczewski oraz w filmie Prorok (2022) w reżyserii Michała Kondrata, gdzie jego rolę zagrał Tomasz Sapryk.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Towarzysz Zenon. polityka.pl, 28 sierpnia 1998.
- ↑ Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 20. ISBN 83-85829-88-1.
- ↑ Joanna Michlic, Poland’s Threatening Other: The Image of the Jew from 1880 to the Present, Lincoln, NE: University of Nebraska Press, 2006, s. 238 (ang.).
- ↑ „Urania”, nr 3, marzec 1969, s. 84.
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie.
- ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1, nr 170 z 20 lipca 1964.
- ↑ Najwyższe odznaczenia dla zasłużonych obywateli Polski Ludowej, „Trybuna Robotnicza”, nr 173, 22 lipca 1959, s. 7.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 26, poz. 43 („w pierwszą rocznicę wyzwolenia Warszawy zasłużonym w walce o wyzwolenie i odbudowę Stolicy (...)”).
- ↑ „Życie Partii”, styczeń–marzec 1987, s. 20.
- ↑ „Odznaka Tysiąclecia” dla czołowych działaczy partyjnych i państwowych, „Trybuna Robotnicza”, nr 37, 13 lutego 1963, s. 1.
- ↑ Przed walnym zjazdem /w/ "Trybuna Ludu", nr 126, 8 maja 1965, s. 6.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, nr 1, 10 lutego 1961, s. 5.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, nr 9, 20 września 1960, s. 1.
- ↑ Odznaki honorowe „Za Zasługi dla Warszawy”, „Głos Słupski”, nr 15 (3841), 18 stycznia 1965, s. 1.
- ↑ Nadanie pierwszych odznak „Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego”, „Trybuna Robotnicza”, nr 173, 22 lipca 1960, s. 5.
- ↑ Uhonorowani pamiątkowymi medalami, „Trybuna Robotnicza”, nr 307, 30 grudnia 1983, s. 3.
- ↑ Order Odrodzenia dla G. Saragata. Odznaczenia włoskie dla przywódców polskich. „Dziennik Polski”. 246, s. 1, 16 października 1965.
- ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 79, 4 kwietnia 1967, s. 1.
- ↑ Euzebiusz Basiński, Polska-ZSRR. Kronika faktów i wydarzeń 1944–1971, Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1973, s. 392.
- ↑ Z kraju, „Echo Krakowa”, nr 147, 25 czerwca 1970, s. 2.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 3, Warszawa 1992.
- Zenon Kliszko. dzieje.pl. [dostęp 2018-12-11].
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 2018-12-11].
- Informacje w BIP IPN. [dostęp 2018-12-11].
- Zenon Kliszko. 1944.pl. [dostęp 2018-12-11].
- Absolwenci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
- Autorzy objęci zapisem cenzury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
- Członkowie Biura Politycznego KC PZPR
- Członkowie Komitetu Centralnego PPR
- Członkowie Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu
- Działacze Komunistycznego Związku Młodzieży Polski
- Działacze Komunistycznej Partii Polski
- Działacze robotniczy związani z Łodzią
- Honorowi członkowie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
- Kierownicy wydziałów Komitetu Centralnego PZPR
- Ludzie urodzeni w Łodzi
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 100-lecia urodzin Lenina
- Odznaczeni Medalem im. Ludwika Waryńskiego
- Odznaczeni Medalem za Warszawę 1939–1945
- Odznaczeni Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego
- Odznaczeni odznaką honorową „Za Zasługi dla Warszawy”
- Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
- Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej
- Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Oficerowie Armii Ludowej
- Oficerowie Gwardii Ludowej
- Osoby pozbawione członkostwa w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polacy odznaczeni bułgarskimi orderami i odznaczeniami
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej
- Polacy odznaczeni sowieckimi orderami i odznaczeniami
- Posłowie do Krajowej Rady Narodowej
- Posłowie z okręgu Gdynia (PRL)
- Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)
- Powstańcy warszawscy
- Sekretarze Komitetu Centralnego PZPR
- Uczestnicy wydarzeń Grudnia 1970 (strona rządowa)
- Urodzeni w 1908
- Urzędnicy Ministerstwa Sprawiedliwości (Polska Ludowa)
- Wicemarszałkowie Sejmu Polski Ludowej
- Wiceministrowie i urzędnicy PRL
- Więźniowie polityczni w II Rzeczypospolitej
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Zastępcy członków Komitetu Centralnego PZPR
- Zmarli w 1989