Zond 5
 Szkic statku Sojuz 7K-Ł1 | |
| Inne nazwy |
Sojuz 7K-Ł1 No. 9Ł |
|---|---|
| Zaangażowani | |
| Indeks COSPAR |
1968-076A |
| Indeks NORAD |
03394 |
| Rakieta nośna | |
| Miejsce startu | |
| Cel misji | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | |
| Okrążane ciało niebieskie | |
| Perycentrum |
200 km[1] |
| Apocentrum |
385 000 km[1] |
| Okres obiegu |
14 722,06 min[1] |
| Nachylenie | |
| Czas trwania | |
| Początek misji |
14 września 1968 (21:42 UTC) |
| Powrót na Ziemię |
21 września 1968 |
| Wymiary | |
| Masa całkowita |
5375[2] kg |
Zond 5 (ros. Зонд 5) – kolejny bezzałogowy lot statku kosmicznego Sojuz 7K-Ł1 w ramach programu Zond. Pojazd wystrzelono na orbitę wokółksiężycową z zadaniem powrotu na Ziemię z drugą prędkością kosmiczną[3][4]. Była to pierwsza udana radziecka misja oblotu Księżyca i powrotu na Ziemię[2]. Statki tego typu miały posłużyć do przyszłych radzieckich załogowych lotów księżycowych (nigdy niezrealizowanych).
Przebieg misji
[edytuj | edytuj kod]Start statku miał miejsce w dniu 14 września 1968 roku o 21:42 GMT z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie. Pojazd o masie 5375 kilogramów został najpierw wprowadzony na niską orbitę okołoziemską – orbitę parkingową – przebiegającą na wysokości od 187 do 219 km[3]. Płaszczyzna orbity nachylona była do płaszczyzny równika pod kątem 51,5°. W 67. minucie po starcie uruchomiono ostatni człon rakiety nośnej, połączony z właściwą sondą[3], w wyniku czego poleciał on w kierunku Księżyca.
W dniu 17 września 1968 roku o godzinie 4:11 czasu warszawskiego, gdy próbnik oddalony był od Ziemi o 325 000 km, wykonana została korekta kierunku i prędkości lotu próbnika, który w tym czasie poruszał się po bardzo wydłużonej orbicie eliptycznej jako sztuczny satelita Ziemi[4].
W dniu 18 września 1968 roku Zond 5 okrążył Księżyc, zbliżając się do niego na odległość zaledwie 1950 km i wykonując jego badanie z bliskiej odległości. Następnie skierował się w kierunku Ziemi niemal dokładnie po planowanej trajektorii, tak, że dopiero w odległości 143 000 km od Ziemi wykonano korektę kierunku lotu lądownika zapewniającą wlot aparatu w korytarz wtargnięcia (35–45 km według wysokości umownego perygeum). Z odległości 90 000 km została sfotografowana Ziemia[4].
Część lądująca była wyposażona w komorę z podstawowymi przyrządami (łączności radiowej, telemetrycznymi, orientacji, stabilizacji, zasilania, termoregulacji i silnikami korekcyjnymi). Poza tym znajdował się tam układ sterowania opadaniem, układ spadochronowy oraz zasilanie urządzeń z baterii słonecznych odsłanianych podczas lotu[3]. Lądownik (miał odpowiedni kształt aerodynamiczny i specjalną osłonę ablacyjną) wtargnął w atmosferę Ziemi o godzinie 16:54 czasu warszawskiego. Po szybkim wytraceniu prędkości kosmicznej lądownik opadał z umiarkowaną prędkością, równą na wysokości 7 km około 200 m/s. Na tej wysokości otworzyły się spadochrony i lądownik dokonał łagodnego wodowania na Oceanie Indyjskim w miejscu o współrzędnych geograficznych 65°33′E i 32°38′S[3]. Błąd naziemnego kontrolera spowodował awarię układu orientacji przestrzennej i wejście statku w atmosferę pod zbyt ostrym kątem, w wyniku czego statek znalazł się na trajektorii balistycznej. Wywołało to nadmierne przeciążenie, wynoszące około 10 g, które mogłoby zabić kosmonautów[5]. Lądownik wodował w oceanie o tysiące kilometrów od przewidywanego miejsca, lecz został zlokalizowany przez radziecki okręt ratowniczy[5]. Wersja oficjalna: „Był tam oczekiwany przez śmigłowce i flotę radziecką”. Po wyłowieniu z oceanu i dostarczeniu na pokład jednego z okrętów, lądownik został przetransportowany do Bombaju, a stamtąd samolotem do Związku Radzieckiego, w celu odczytania zarejestrowanych przez przyrządy pomiarowe cennych danych[6].
Podczas tego lotu po raz pierwszy w świecie miał miejsce powrót obiektu z drugą prędkością kosmiczną. W sondzie obleciały Księżyc i powróciły na Ziemię po raz pierwszy żywe istoty – żółwie, muszki, bakterie oraz rośliny. Ponadto na siedzeniu pilota umieszczony był manekin o wysokości 175 cm i wadze 70 kg wyposażony w detektory promieniowania[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Mark Wade: Soyuz 7K-L1. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2013-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c NASA: Zond 5. NSSDC Master Catalog. [dostęp 2013-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e Praca zbiorowa: Kosmonautyka. Ilustrowana Encyklopedia dla wszystkich. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1971, s. 411-412, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki dla Wszystkich.
- ↑ a b c Edmund Staniewski, Ryszard Pawlikowski: 15 lat podboju kosmosu 1957– 1972. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974, s. 120-121.
- ↑ a b James Harford: Siergiej Korolow. O krok od zwycięstwa w wyścigu na Księżyc. Warszawa: Prószyński i S-ka SA, s. 304. ISBN 83-7469-165-4.
- ↑ T.A. Heppenheimer: Podbój Kosmosu, Historia programów kosmicznych. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 1997, s. 279-280. ISBN 83-7169-852-6.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Marks, Podbój Księżyca trwa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1967
