Zygmunt Brockhusen

Zygmunt Brockhusen

Antoni, 2339

Zygmunt Brockhusen (między 1928 a 1933)
major
Pełne imię i nazwisko	Zygmunt Antoni Brockhusen
Data i miejsce urodzenia	17 stycznia 1894 Warszawa
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1981 Łódź
Przebieg służby
Lata służby	1915–1934
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	30 zapasowy batalion piechoty, 265 batalion piechoty, Brygada Strzelców Polskich, 3 pułk strzelców, 10 pułk strzelców, 28 Pułk Strzelców Kaniowskich, IX Brygada Piechoty, 10 Dywizja Piechoty, 30 Pułk Strzelców Kaniowskich, PKU Łódź Miasto II
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca kompanii, dowódca batalionu, adiutant pułku, oficer ordynansowy, komendant PKU
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa, powstanie warszawskie
Odznaczenia

Zygmunt Antoni Brockhusen ps. „Antoni”, „2339” (ur. 17 stycznia 1894 w Warszawie, zm. 16 lutego 1981 w Łodzi) – major piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 17 stycznia 1894 w rodzinie Bogdana, obywatela ziemskiego i agronoma oraz Marii z Oranowskich. W 1905 był uczestnikiem strajku szkolnego, następnie uczył się na kompletach, później w Gimnazjum im. Mikołaja Reja i wreszcie od września 1912 w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego, w którym w sierpniu 1914 otrzymał świadectwo dojrzałości.

W lutym 1915 został wcielony do armii rosyjskiej, w której służył początkowo w stopniu szeregowego w 30 zapasowym batalionie piechoty. W miesiącach kwiecień–sierpień uczęszczał do szkoły chorążych w Moskwie, a po jej ukończeniu dowodził plutonem w 265 batalionie piechoty.

Dowódca plutonu od grudnia 1915 w utworzonej w Bobrujsku Brygadzie Strzelców Polskich. W lutym 1917 po przeformowaniu brygady w Dywizję Strzelców Polskich, został w niej dowódcą kompanii 3 pułku strzelców. Służył od września w 10 pułku strzelców I Korpusu Polskiego na Wschodzie, gdzie był początkowo dowódcą kursu oficerskiego i dowódcą kompanii, od listopada 1917 dowodził batalionem, żeby od stycznia 1918 ponownie dowodzić kompanią. W maju rozwiązano I Korpus, więc w następnym miesiącu powrócił do Warszawy.

Studiował od października 1918 na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, a studia na tym wydziale usiłował godzić z późniejszą czynną służbą wojskową. Podejmował je jeszcze dwukrotnie: w październiku 1922 i 1925. Zaliczył pierwszy rok w styczniu 1927, a próbował je kontynuować także i później po przeniesieniu w stan spoczynku. Od października 1935 przez krótki okres studiował na drugim roku Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.

Uczestniczył w Łodzi w listopadzie 1918 w rozbrajaniu Niemców i w tym samym miesiącu rozpoczął służbę ochotniczą w Wojsku Polskim. Przydzielony został do 28 pułku piechoty w którym dowodził kompanią, a od grudnia Legią Akademicką. Był od lutego 1919 adiutantem pułku, a od maja adiutantem batalionu zapasowego 28 pp. Referent w sztabie 10 Dywizji Piechoty od lipca 1919 i w tym samym miesiącu przeniesiony na stanowisko oficera ordynansowego dowódcy IX Brygady Piechoty Dywizji Lwowskiej. Mianowany w kwietniu 1920 referentem sekcji mobilizacyjnej Oddziału I Ministerstwa Spraw Wojskowych. W lipcu został przydzielony do załogi pociągu pancernego „Zagończyk” na stanowisko dowódcy oddziału szturmowego, a w kwietniu 1921 został dowódcą tego pociągu. Od lutego 1924 służył w 30 pułku Strzelców Kaniowskich. W miesiącach maj–październik 1924 uczęszczał na kursu doszkolenia młodszych oficerów w Chełmnie i powrócił do 30 pułku na stanowisko dowódcy kompanii, a już od maja 1925 dowodził III batalionem. Został przeniesiony w lipcu 1926 do dyspozycji Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. W październiku 1926 został komendantem składnicy wojennej 54 pułku piechoty. 17 marca 1927 został przeniesiony do 69 pułku piechoty w Gnieźnie na stanowisko dowódcy III batalionu. W okresie od października do grudnia 1928 był słuchaczem kursu dla oficerów sztabowych w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. Po ukończeniu kursu powrócił na stanowisko dowódcy baonu. W marcu 1930 został przeniesiony do PKU Łódź Miasto II na stanowisko kierownika I referatu. We wrześniu 1933 został wyznaczony na stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień Łódź-Miasto II. W marcu 1934 został zwolniony z zajmowanego stanowiska z pozostawieniem bez przynależności służbowej i równoczesnym oddaniem do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IV. Z dniem 31 sierpnia 1934 został przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Warszawie i utrzymywał się z emerytury wojskowej. Podczas okupacji mieszkał przy ul. Wyspiańskiego 6 pod rodowym nazwiskiem.

W kwietniu 1943 został wprowadzony do konspiracji w Stronnictwie Narodowym przez rotmistrza Aleksandra Lossow-Niemojowskiego. W listopadzie 1943 objął dowództwo batalionu NOW – AK „Antoni” i sprawował je do 6 sierpnia 1944. Dowodzony przez niego pododdział od lipca 1944 stanowił odwód komendanta Okręgu AK Warszawa. Dowódcą odwodu był podpułkownik Franciszek Rataj ps. „Paweł”.

6 sierpnia 1944, w czasie powstania warszawskiego, został ranny podczas obrony cmentarzy wolskich. Nocą z 6 na 7 sierpnia resztki jego zdziesiątkowanego oddziału zostały wycofane na Stare Miasto i tam wcielone do batalionu „Gustaw”. 10 sierpnia 1944 Brockhusen został komendantem Kwatery Głównej Grupy „Północ”, a 1 września przeniesiony do dyspozycji komendanta Obwodu Śródmieście Okręgu Warszawa AK, pułkownika Franciszka Edwarda Pfeiffera „Radwana”. Po upadku powstania przebywał w Stallagu XI C (311) Bergen-Belsen i XI B Fallingbostel, a następnie oflagach II D Gross-Born, X B Sandbostel i Lubeka. 2 maja 1945 został uwolniony przez oddziały brytyjskie z niewoli niemieckiej, a od lipca dowodził I batalionem oficerskim III Zgrupowania w Glashütte.

Powrócił do kraju jesienią 1946 i zamieszkał w Łodzi. Pracował tam aż do przejścia na emeryturę w 1968 w Zjednoczeniu Przemysłu Artykułów Technicznych. Zmarł 16 lutego 1981 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobie rodzinnym Oranowskich (kwatera 46-6-27,28).

Rodzina

Od 1921 był żonaty z Heleną z Sikorskich (1900–1934), z którą miał syna Bogdana (1924–1943), harcerza 71 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, członka konspiracyjnego SN, ps. „2458”, żołnierza Kedywu AK, który zginął w akcji 31 lipca 1943 w Warszawie.

W 1946 zawarł drugi związek małżeński z Krystyną ze Skórskich (ur. 1924) zamieszkałą w Łodzi. W tym związku urodziło się dwoje dzieci. W 1947 przyszła na świat córka Barbara, po mężu Mc Milian, z zawodu bibliotekarka, zamieszkała w Cumbernauld, w Szkocji. Siedem lat później urodził się syn Zygmunt, który był nauczycielem i dyrektorem Szkoły Podstawowej w Domaniewicach.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5130 (1922)
• Krzyż Niepodległości (23 grudnia 1933)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie: po raz 2 i 3 w 1921)
• Złoty Krzyż Zasługi (7 czerwca 1939)
• Krzyż Armii Krajowej (1970)
• Order Świętego Stanisława III klasy z mieczami i wstęgą (Imperium Rosyjskie)

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T. 3. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1991, s. 54–55. ISBN 83-211-0739-7.