Safo
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 La scrita "ΣΑΠΦΩ ΕΡΕΣΙΑ" a veul dì: "Safo d'Ereso" Poetëssa an lenga greca antica. Soa famija[modìfica | modifiché la sorgiss]Ëd soa famija as sa pòch: a-i son almach eut version dël nòm ëd sò pare, dont Scamandrònim - ël nòm arportà da Eròdot - a smija la pì acetàbil.
A l'avìa tre frej e ël savant Atenéo a fortiss che la poetëssa a laudava soens ël pì giovo, Larich, copié dël pritani ëd Mitilen-e.
Ëd n'àutr frel, Carass, as sa che durant un viagé d'afé an Egit a l'era ancaprissiasse ëd na cortisan-a ch'as ciamava Dòrica; ant ij frament ëd na poesìa (da doi papir d'Ossirinch) an ëstròfe sàfiche, la poetëssa a j'àugura ëd torné bin e arpijà da sò eror: a l'era preocupà che ël comportament ëd sò frel a podèissa vasté soa riputassion përsonal.
A-i é un frament ch'a smija esse na sùplica che Dòrica a peussa pà torna angabiolé sò frel. Soa atività[modìfica | modifiché la sorgiss]L'atività dla poetëssa a Mitilen-e a l'avìa na fonsion sossial bin precisa: l'educassion ëd fije nòbij, an na comunità andoa a mostrava, tra l'àutr, mùsica, dansa, cant, elegansa ant ël veste, tut sentrà an sla divossion d'Afrodite.
Le fije a dovìo ëdcò pijé part a le gare ëd blëssa ch'as fasìo a Lesbo. Coinvolgiùa ant ël moviment ëd resistensa aj tirann, ël Marmor Parium a conta che a dev ëscapé an esili dal 603 al 595 aGC (da lòn ch'a smija an Sicilia), tanme a l'é bel fé ch'a sia capità ëdcò a d'àutri esponent ëd l'aristocrassìa: ant un frament ch'a l'é rivane, sò contemporani Alcéo as adressa a chila con gran rëspet e amirassion, an ciamand-la «cavèj ëd violëtta, soris doss». A rintra dòp ch'a-i é n'amnistìa. A propòsit ëd soa veciaja as treuvo doi arferiment, ma as sa nen s'a son sò o si l'autor a l'é cheidun d'àutr. Dla fin ëd soa vita as sa gnente. Soe poesìe[modìfica | modifiché la sorgiss]Safo a l'é aotris ëd lìriche ant la parlada eòlica ëd vàire géner: epitalàmich, mitològich, coral e eròtich, imità ëdcò da Catul.
Pulio Làurea a conta che soe lìriche a l'ero stàite rangià an neuv lìber, organisà pì che possìbil conforma a 'd criteri ëd métrica.
Ël prim lìber a contnìa componiment an ëstròfe sàfiche, lë scond poesìe an pentàmetr datìlich eòlich e ël ters an asclepiadéo magior; ant ël quart lìber a-i dovìo ess-ie ij componiment an tetràmetr jònich a majore (con sìlaba lìbera al prinsipi e sarà ant un méter trocàich).
J'epitàlam, an vàire métriche, a l'ero argropà ant ël lìber nùmer eut. La lenga dovrà da Safo a smija nen esse cola literaria, ma cola parlà minca di daj sò contemporani, e sòn a la diferensia dal rest ëd la poesìa greca ch'a l'é rivane. Costa naturalëssa dla lenga as cobia a j'emossion fòrte dij soget, an dasend n'arzultà fiamengh. Soa partissipassion a la vita sossial a l'é documentà dai vàire epitàlam, ch'a dovìo esse cantà da còro ëd giovo an ocasion dij mariage.
A l'é ant ës contest-sì ch'a va antërpretà la poesìa ëd Safo, pitòst che an sël livel dla confession e dl'espression përsonal dij sentiment.
Soe poesìe eròtiche a son anquadrà ant la vita dla comunità feminin-a anté ch'a mostrava.
Antra ij përsonage ch'as ancontro ant ij frament, an dzorpì a coj già mansionà, a-i é Àctis, a sò temp cara, ma adess ëstrangera, portà via da Andròmeda; Anactòria, partìa leugn; Dica, pì amàbil che la còtia Giriun. La rielaborassion dla figura ëd Safo[modìfica | modifiché la sorgiss]La figura ëd Safo a l'é stàita an vàire manere deformà da legende, cheidun-e arpijà da la comedia àtica: conforma a la pì conossùa, arportà da Ovidi, la poetëssa, nen contracambia an sò amor për ël barcaireul Faon, as sarìa campasse an mar dal sàut ëd Léucad. |
