Bhutan

Bhutan

kian

sintuqi squ kian	27°28.0′N 89°38.5′E
kinbhci	38,394 km2
qalang	Thimphu
ke
Dzongkha
Linpgan squliq
754,388
Pinqasan ryax nakoka
17 na tay mawpuw sazing byacing na qutux kawas
sinnhen
Vajrayana Focyaw
ryax nqu kian
UTC+6
pposa giqas nqu zyuwaw
.bt

Bhutan (不丹) hya’ ga cyux maki’ tay 27 30 N, 90 30 E na Aziya’ syuw.

kwara’ kinghciyan niya’ 38,394 sq km (maki’ tay 137ginkgan kin wahci’)

(kinwhci’ niya’ ga 38,394 sq km , kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 0 sq km)

Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 750,125.

Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga 13.60% , lhlahuy hya’ ga 85.50%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 0.90%.

Koka nqu Bhutan qani ga, binnrwan na rekisi Cing hiya ga Pulupako son nha,rhzyal nqu Bhutan qani ga cyux maki sa zyuwaw na koka Tayrik ru Indu ka rgyax na Simalaya te hintgan wagi ru te hlhul qasa.Koka qani ga ulah na te hlhul na Asiya, ungat qu bsilung nha. rhzyal ka te hlhul hiya cyux tmring squ Sicing na Indu.Mksobih Nepal,te hlhul hiya ga, cyux tmring squ rhzyal na Indu ka Simoncyala ru Asamu,pzyang krahu na heci ga Pusing.ke’ nquCyungko hiya ga,Bhutan hiya ga cyuko’i hiya mga ryzyan na msbisuw ru bibing ma.ke’ nqu Bhutan qani ga minkahul squ ke’ na Ban,imi nya ga qes na Tobang ma,aki nyux kmal mha Bhutan hiya ga ulah nqu gaga na Tibet ka nyux maki sa spzyang balay na te hlhul ma.binkesan na Bhutan ga minkahul squ Tibet, qutux gluw nha Monpa ga,nyux mksobih balay squ Bhutan.

spzyang qalang na Kokka’ (首都)

spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga Thimphu.

snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日)

snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 17 na tay mawpuw sazing byacing na qutux kawas.

mrhuw Kokka’ (國家元首)

mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Jigme Khesar Namgyel Wangchuck, aring ryax 14 squ byacing tay 12 sa kawas 2006 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.

Sexu（政治）

Gi’ingkay nqu Bhutan ga, qutux ga Koka Gi’ingkay, qutux hiya ga Kokuming Gi’ingkay, 25 qu tman na gin’ing, 20 hiya ga minsenkyo, te binah nya hiya ga tnu’ ni krahu mrhuw nha. Gi’ing nqu sazing ginhuyan Gi’ingkay qani, siga minqwas raygak kwara.

kawas nqu 2006. 1. 18 ga, qnapah pinqzyu qu krahu mrhuw 吉格梅·辛格·旺楚克mha, aring squ kawas 2008 lga, psenkyo qu Koka, ru phtuw qu giqas na Sexu.
kawas nqu 2006. 12. 14 ga, krahu mrhuw吉格梅·辛格·旺楚克sbiq nya cintman nya squ laqi nya吉格梅·凱薩爾·納姆耶爾·旺楚克.
kawas nqu 2007. 12. 31 ga, minqsu senkyo qu Bhutan, kwara ka psenkyo ga 20 gi’ing qu nwazyaw nha squ 48 squliq ka pspung senkyo.
Kawas ka 2008. 3. 24 ga, t’aring balay senkyo squ cingay linhuyan na tang, htgun nha qutux giqas na sexu. Tmasuq senkyo lga, ana mha syoto nha na qu krahu mrhuw ga, kwara qu ptzyuwaw zyuwaw na sexu lga, wal mshzi sa Zyunri ru Neko la. gi’ingkay ga maki qu kenri nya phtuw ini snhi krahu mrhuw, ana ga spwah squ knita na kinzyaya ga, krahu mrhuw hya qu cyux meng krahu kenri na koka.
Kawas ka 2013 ga, minpusal senkyo gi’ingkay qu Bhutan, 人民民主tang qu wal maqux, 47 qu tman na gi’ingkay ga 32 qu wal nha galun, wal t’aring ’myu qu linhuyan tang ka pklahang koka.
Kawas ka 2018 ga, mintzyu senkyo gi’ingkay qu Bhutan, 不丹聯合tang qu wal maqux, 47 qu tman na gi’ingkay ga 30 qu wal nha galun.

hetay(軍事)

Hetay na Bhutan ga 1.6 mang qu hetay nha. koka na Indu qu kunreng lha, kawas ka 2002 ga mingluw hetay na Indu mnwah ptciriq squ阿薩姆聯合解放陣線ru波多蘭民族民主陣線, ana ga ini pzyang maqux. Ana misuw qani na ga, cyux mqyxnux kya na qu paris nha. kya 10 qu xikoki ptciriq, 8 qu xikoki poropela ka ptciriq squ rgrgyax, ini kpzyux qu BTR-60 kinbalay na Rusia. ru patus ka lhbaw na bneng.

msrangi squ koka（外交）

Bhutan msrangi squ 54 koka. kwara zyuwaw nqu msrangi squ koka ga, Indu qu skita nha sinpngan. Ini psrangi koka squ 5 koka ka pzyang ptzyuwaw zyuwaw na UN.

Kawas ka 1971 ga, pinkaygi qu UN ru syan nha biru nqu 2758 ga, smwal qu Bhutan mha, Cyukok na Tayrik ga, kya qu qpzing nha pkingiwan kenri na Cyunhwaminko. Kawas ka 2012 ga, mrhuw na Tayrik Uncyapaw ki mrhuw na Bhutan, mstnaq squ Port of Rio de Janeiro , pkal nqu psrangi sazing koko qani.

Kawas nqu 1988 ga, qnehul nha kwara squliq Nepal ka minaki sa Bhutan, kmal ke’ na Bhutan, ru mlukus lukus na Bhutan, snhi Tibetan Buddhism, nanu yasa qu ini gluw lha qu squliq na Nepal, ru ssogun sexu na Bhutan qu squliq Nepal.

Indu ru Bhutan ga mtnaq balay inlungan na sazing koka, kwara qu zyuwaw na msrangi koka te binah ga, Indu qu cyux smpung, syan hetay Indu uzi qu rhzyal na Bhutan, msqun mlahang Bhutan.

kenri na squliq(人權)

Kawas ka 1990 ga, psagun nha squliq ka Locyang( squliq na Nepal) shriq squ rhzyal nha, khmay balay squliq na Locyang wayal kyapun sexu ru pbhul, ini ga sqhut nha rhzyal te tanux na Bhutan, zngatan nha btzyux nha uzi. ryax nasa ga, mgzyaw balay inlungan na kwara squliq, sexu na Bhutan s’agal nha hetay musa ’mpux zyuwaw qani, qenah cingay na squliq Nepal wayal nha psagun. Kesan na UN ga, mucing squ kawas 2008 mga, hminas 107,000 qu squliq wayal mshriq sa Hhutan.

koka na Nepal ga, ini swal squliq minkahul squ Bhutan mwah m’Nepal, nanu yasa qu squliq ka mwah mshzi Nepal qani ga, ungat ana nanu qu kenri nha. ru koka na Bhutan kyalun nya kwara squliq, maki sa pslyan linhuyan ga, siki mlukus lukus na Bhutan binkesan, ana na phokung, sexu, gako ini ga pcyuwagan na sexu ga, syan nha cingay horit na sexu.

Misuw qani ga, sexu na Bhutan ru rngu na phtuy sexu ga, ini hngaw mtciriq. Rngu na phtuy sexu qani ga, knayal nha sexu mha, ’yugaw ta gaga na rhzyal, mtnaq kenri na mlikuy ru kneril, ru kenri na squliq, ana ga, ini swali na sexu, skita nha linhuyan na pczyaqih koka.

kezay（經濟）

Kawas ka 2007 mga, GNP per capita na Bhutan ga 1400 pila na Amerika, spzyang balay than nha pila ga, rengki na qsya, stbazi nha sa Indu. Kawas ka 1972, krahu mrhuw na Bhutan 吉格梅·辛格·旺楚克 htgun nya qutux gaga ka （Gross National Happiness，縮寫GNH）ana mha kya ga, ini pqas balay qu squliq nha, spngun nqu UN qu kinnqas na Bhutan qani ga, maki te suruw na 90 mysaw koka.

snuruw nqu cinbwanan qani, t’aring mazi qeqaya minkahul koka te binah uzi qu squliq nha. ana ga, ini kintehuk qu pinbahuw nha nanak, ru khmay balay squliq ungat qu pcyuwagun nha. blaq btunux ga kya qu btunux yun ru simo. 72% qu lhlahuy, cingay balay qu kk’man ru pphpah nha.74% ka squliq ga mtzyuwaw squ pqumah, tmqhuniq ru qmayat kacing, mit. pinbahuw nha ga pagay, trakis ru syawmay.

Rengki na qsya ga, pzyang galan nha pila, 72% kinpzyux qu sbazi nha te Indu, ungat qu rengki na abura hiya.

Kezay na wahan lmosay na okyaq ga, yasa uzi qu pzyang galan nha pila, kya 150 qu ptzyuwaw squ lmosay okyaq, aring squ kawas 1974 ga, swalan nha okyaq mwah mcisal squ koka nha, ana ga inblequn nha kinzyaya mita qu okyaq, cingay balay phyup nya uzi.

rhzyal（地理）

Bhutan ga nyux maki sa te hlhul Asiya, maki squ te hlhul nqu rgyax Simalaya ga, ungat qu bsilung nha, tmring rhzyal na Cyuko ru Indu.Ghzyaq qu kayal nha te ghzyaq, rgyax nya ga ini skyut qu hlaqi nya, te ska rhzyal ga hlhul cikay, cingay balay qu hlahuy nya. pzyang wagiq rgyax ga 干卡本森峰， 7570 qu kinwagiq nya.

pinbcyan ki’an（行政區劃）

Kwara koka ga pbcyun nya te ’byaqan wagi, te ska, te hlhul ru te htgan wagi, pcyuwagan na sexu ga Cyung son nya, kwara koka ga 20 qu Cyung nya.

pzyang qalang（主要城市）

辛布（首都）ki’an na krhu mrhuw

帕羅（威利：sPa-ro / sPa-gro）

普那卡（威利：sPu-na-kha）

squliq（人口）

squliq na Bhutan ga 831,920, mlikuy ga 53%, kneril ga 47%. ru cyugal qu pinbcyan nha squliq:

沙爾喬普人Squliq ka gencyumin cyux maki te htgan wagi.
噶隆人squliq ka cyux maki te ’byaqan wagi, kinbahan na Tibet aring squ 9th kawas
洛沙姆帕人squliq ka Locyang, aring squ 19^th lga mwah t’utu.

宗喀語ru ego ga yasa qu skayal nha, kmal ke’ na Nepal qu Locyang hiya, 宗喀語hiya ga minkahul squ Tibet, kwara qu Bhutan ga Buddhism na Tibet qu snyan nha, ru 25% hiya ga snhi Hinduism. Pzyang balay qsu’ na pepakung nha ga knalay nha squ kawas 637.

snhyan（宗教）

Bhutan ga Buddhism na Tibet qu snyan nha, yasa qu snhyan na koka nha, ru 25% hiya ga snhi Hinduism hiya, ru te binah na sinhyan hiya lga ini tehuk 1%.. horit na Bhutan ga, zizyu na snhyan ga koka qu nyux mlahang, ana ga shtuy nha balay qu spwah snhyan ru aki mwah m’imaw zyuwa na sexu.

bunka（文化）

Kyozyo ru pkita nbu ga ini biqi pila kwara. Nyux nha inblequn mlahang qu bunka nha ru kwara qu musa mtzyuwaw koba ini ga kosyo ga, siki mlukus lukus na binkesan. Mlikuy hiya ga Gho son nha, loba ka tehuk sa tari, kneril hiya ga Kira son nha, lukus holuy. Ngasal ki’an nha ga ini zyungi balay kinbalay binkesan, yasa kwara qu ki’an nha si tehuk soni qani. msbu’ ga pzyang pqnahan na Bhutan.

Minkbalay “World Map of Happiness” squ raygak na 英國萊斯特大學, te spat qu lalu nha, ana ga wal si khutaw babaw nya ru tehuk squ kawas 2016 lga, te 84 qu lalu nha la. ana na koka Libya, Philippines, Algeria ga wal nha slaqux qu kinnqas nha. nanu yasa qu ini nha kinthi mha mqas balay qu inrkyasan na krahu mrhuw Bhutan.

Kawas ka 2004 ga, shtuy Bhutan kwara tbaku, qani ga te qutux balay koka phtuy tbaku. Ana inu ga shtuy nha tbaku. ima qu tbaziy tbaku ga phugun 225 pila na Amerika. Shtuy sexu qu hmut tmutu qhuniq, tmrgyax, ru kmihuy btunux rgyax, ini ga yubing na gomu uzi. qani ga horit na krahu mrhuw, pklahang kwara lhlahuy, ana mruruw kezay mga iyat balay hriqun qu lhlahuy hiya ma. kwara qu koka ga ini henas 1% qu stbaku.

kekong(結婚)

Ana mha sqapah nha horit kekong squ kawas 1980, qtqutux mlikuy ru qutux kneril qutux ngasal, ana ga lhnyun nha gaga binkesan ka qutux kneril cingay likuy nya ini ga qutux mlikuy ga cingay bes nya kneril.

Bhutan ga ini htuy msqun squliq ka minkahul te binah na koka. ana ga ima qu msqun squ squliq te binah lga, galun koka qu kenri nha la, mze’a su iyat qbaq ksyu pila na ginko, pila ka musa nha psyobay, pbiru rhzyal ru qzyatun nha. mha ni kumu’ing ga, ungat qbaqan nha pruruw qu cintman nha. mtzyuwaw squ bbrwan na msrangi koka ga, siki laxun su picyuwagan su. Ana mha smwal malax kenri qu aki pkekong ga, zihung balay qu sinse nya, pqutan cingay zyuwaw na sexu, pqutan nya rekisi, gaga binkesan, ke’ na Bhutan. ini kusa kya lga, iyat p’agal biru sinnwalan na sinqunan.

singbun（媒體）

Pinsrxan na koka Bhutan razyo ru telebi ga, yasa qu qutux balay ngazyan ru pongan na squliq. singbun Kuensel hiya ga singbun na Bhutan

cinkhulan sa knita’ sa brbiru’