K‹Diu

K‹Diu
MŒî¤ jiy¥ò:
“jªij bgÇahNj kÅj rk¤Jt¡ nfh£ghL” v‹gJ ïªj MŒÉ‹
jiy¥ghF«. jªij bgÇahNj áªjidfis¡ bfh©L, kÅj®fS¡FŸ
KGikahd rk¤Jt¤J¡fhd cÇikfis Äf E£gkhŒ MuhŒªJ, mnj
mo¥gilƚ vŠáaitfisí« rh‹W Mjhu§fis¡ bfh©L MŒªJ,
gF¤j¿î mo¥gilƚ bfhŸif be¿ahf, nfh£ghlhf¡ bfh©L tUtnj
ïªj MŒî¤ jiy¥ig nj®ªbjL¤jj‹ fhuzkhF«.

MŒÉ‹ neh¡f«:
kÅjnea¤ij mo¥gilahf¡ bfh©L, kÅj cÇikia K‹ÅW¤â
kÅjD¡F kÅj‹ ngjnkh, mj‰F¡ fhuzkhd #hâ ghFghnlh TlhJ;
m¤jifa ghFgh£o‰F¡ fhuz« v‹d v‹gij¤ jªij bgÇahNj
gF¤j¿î¥ gh®itbfh©L E£gkhf MuhŒªJ, ghFgh£o‰F¡ fhuzkhd
jilfŸ xÊ¡f¥gl nt©L«, mªj e«ã¡iffŸ jf®¡f¥gl nt©L«
v‹gnjhL, mªj gF¤j¿î¥ ghijÆidna kÅj rk¤Jt¤J¡F¤ Ô®î
be¿ahfî« nfh£ghlhfî« tiuaW¥gjidna ïªj MŒÉ‹ neh¡fkhf¡
bfhŸsyh«.

MŒî¡fhd rh‹WfŸ
(m) Kj‹ik Mjhu§fŸ:
ïªj MŒnt£o‰F¤ jªij bgÇah® mt®fŸ jhnk vGâ btËÆ£l
áªjid¡ fUñy _y üšfŸ, âuhÉl® fHf btËpLfŸ, RakÇahij¥
ãu¢rhu ÃWtd btËpLfŸ, lh¡l® ». åuk mt®fŸ vGâa üšfŸ,
jªij bgÇah® mt®fŸ bjhl¡f fhy« Kjš ïWâtiu g¤âÇiff˚
vGâa f£LiufŸ, mtUila nkil¢ brh‰bghÊîfŸ, mtuJ ïa¡f
bfhŸif¢ brašghLfŸ g‰¿a Mjhu¥ó®t gF¤j¿î ïjœfshd
“FomuR”, “âuhÉl‹”, “gF¤j¿î”, “òu£á”, “ÉLjiy” M»ad neuo¢
 3

rh‹whf ga‹gL¤j¥ bg‰WŸsd. nkY«, jªij bgÇahNj áªjidfis

lh¡l® ». åuk mt®fŸ fhy tÇir¥go bghUŸgl ãǤJ, tif¥gL¤â
bjhF¤JŸs bgÇah® fsŠáa« (bjhFâ 7-21) M»ad Kj‹ik
Mjhu§fshf mikªJŸsd.

M) Jizik Mjhu§fŸ
âuhÉl® ïa¡f¤ij¥ g‰¿a ãw tÊfh£L üšfŸ, bgÇahNj kÅj
rk¤Jt« g‰¿ fU¤Jiu tÊfh£L« ãw gâ¥ò MáÇa®fˋ üšfŸ,
“ÉLjiy” ehËjœ btËÆ£l jªij bgÇah® ãwªjehŸ bjhF¥ò ky®fŸ,
gF¤j¿ths® ehŸ F¿¥ò bjhF¥ò M»adnt ï› MŒnt£o‰F¤ Jiz
Mjhu§fshf mikªJŸsd.

MŒî K‹ndho
kÅj rk¤Jt¤J¡fhf gy® jÅahfî«, ïa¡f¤â‹ _yK«
ghLg£LŸsd®, bjh©lh‰¿íŸsd®. cy»‹ Kjš rk¤Jt¥ nghuhË
1469-M« M©L 炙yhªJ eh£oš njh‹¿a kÅjnea¢ áªjidahs®
vuhÞkÞ. ït® xU »UÞjt¥ ghâÇah®. »UÞJt kj¤âš ònuh£lÞ£,
f¤njhÈ¡ ãÇÉdÇilna cŸs ghFghLfis¡ fisªJ rk¤Jt« f©lt®.
ïtuJ “vuhÞkÞ âaÇƋ” mo¥gilƚjh‹ igãˋ òâa V‰ghL
âU¤j¥g£lJ. mJkhâÇ cy»‹ Kjš rk¤Jt¥ nghuh£l« 1789-M«
M©L ãuh‹Þ eh£oš eilbg‰w ãuŠR¥ òu£ájh‹ vdyh«. 5 M©LfŸ
bjhl®ªJ òu£ábrŒJ mªehL ÉLjiy bg‰wJ.

cyf tuyh‰¿š jªij bgÇahiu¥ nghš mašehLfËY« gy

òu£áahs®fŸ, m¿P®fŸ, áªjidahs®fŸ, ɊPhÅfŸ cUthdh®fŸ;
òu£á¡ fU¤J¡fis T¿dh®fŸ; vGâdh®fŸ. mitfbsšyh«
mÊ¡f¥g£ld. xÊ¡f¥g£ld v‹gJ cyf tuyhW. m§bfšyh«,
ïa¡fĚiy, go¤jt®fŸ k¤âƚ k£L«jh‹ m¡fU¤Jfis gu¥g
KoªjJ.

áªâ¡f¢ brh‹d F‰w¤â‰fhf, rkabt¿a®fshš eŠR bfhL¤J

bfhšy¥g£lh® »nu¡f eh£L j¤Jt PhÅ rh¡uO°. NÇa‹ óÄia
R‰wɚiy, óÄjh‹ NÇaid¢ R‰W»wJ v‹w jkJ MuhŒ¢á fU¤ij kj
Mâ¡f¤â‰F gaªJ üyhf vGâ it¤J É£L¢ br‹wh® nghyªJ eh£L
ɊPhŠánfhy° nfhg® áf°. cyf« cU©ilahdJ v‹W vL¤J¢
brh‹d F‰w¤â‰fhf ï¤jhÈ k¡fshš fšyhš mo¤J Éu£l¥g£L,
kjthj murhš áiwƚ jŸs¥g£lh® fÈÈnah. kÅj‹ c©lh¡f¥
g£ltdšy, cUth»at‹; ãu«khɋ gil¥ghnyh, Mjh« Vthshnyh
 4

mšy, Fu§»ÈUªJ kÅj‹ njh‹¿dh‹ vd kÅjŋ gÇzhk ts®¢á

j¤Jt¡ nfh£gh£il¡ f©l¿ªj ɊPhÅ rh®y° lh®É‹. »¿¤Jt
kj¤âš âU¤j§fhz K‰g£lj‰fhf, nuh« efu åâÆny cÆnuhL
vÇ¡f¥g£lh® ï¤jhÈ eh£L ò%ndh. mŒnuh¥ghɋ nehahË vd¡
fUj¥g£l JU¡»ia jiyÃÄ®ªJ thH¢ brŒjh® K°jgh fkhšgh£rh.

mbkÇ¡fhɚ Tl rk¤Jt¡ fU¤ij gu¥ãa ï§f®rhY¡F¥ ã‹

m§F ïa¡fĚiy. bg£u‹£ urš mt®fshš, go¤jt®fŸ k¤âƚjh‹
gF¤j¿î¡ fU¤J¡fis gu¥g KoªjJ. kÅjid kÅj‹ ml¡»ahŸtJ,
M£o¥ gil¥gJ, nfty¥gL¤JtJ ïÊthdJ v‹W vL¤J¡T¿
moikKiwia mbkÇ¡fhɚ xʤjt®jh‹ M¥ufh« ȧf‹. 炙yhªJ
eh£o‹ ngijik ngh¡F« bgU« gÂia nk‰bfh©lt® bg®dh£õh.
»UÞjt kj¤âš itâf¤â‹ klik th£oaij¡ f©o¤J, k¡fŸ
k‹w¤J¡F kâ¥ò jªjt®fŸ thšl®%nrh. mbkÇ¡f eh£oš »UÞjt
kj¤âš kÅj rk¤Jt« V‰gL¤jî«, kÅj cÇikfS¡fhd áªjidfŸ
gu¥ãlî« fhuzkhf ïUªjt® kh®£o‹ ÿj® »§. bghJîilik
rk¤Jt¡ fU¤ij uZahɚ eilKiw¡F¡ bfh©L tªjt®jh‹ khnkij
byŋ, rk¤Jt¤J¡fhd bghJîilik j¤Jt¤ij bfhL¤jt® fhuš
kh®¡°. Ódhit nkšeh£L ghÂƚ kh‰¿¡ fh£oa® Ód¥ ngu¿P®
r‹ah£r‹. ãwF f‹óáa°, khnrJ§, muáaȚ khbgU« fyh¢rhu
òu£áia el¤âat® khnth.

cyf m¿P®fnsh eilKiwia¢ brh‹dh®fŸ. jªij bgÇah®

mt®fnsh eilKiwÆYŸs bfhLikfŸ, nfhzšfŸ, m¿ahik
M»at‰iw mf‰w kh‰w« f©lh®; bjh©L brŒjh®; thœ ehËnyna
bt‰¿í« f©lh®. jÄHf¤ij¥ bghW¤jtiu ïUgjh« ü‰wh©L
bjhl¡f¤âš ghLg£nlhUŸ Kj‹ikahdt® jªij bgÇah® mt®fns.
jÅ¥g£l Kiwƚ mšyhkš, RakÇahij ïa¡f« v‹w kÅj
rk¤Jt¤J¡fhd xU ïa¡f¤ijí« njh‰WɤJ, mâY« Kj‹ik¡
bfhŸifahf “rk¤Jt¤J¡fhf” ghLg£LŸsJ F¿¥ãl¤j¡fJ.
RakÇahij ïa¡f¤â‹ _y« kÅj ngj§fis¡ fisa gy Ãiyf˚
ÉÊ¥òz®ití«, M®¥gh£l«, nghuh£l« vd gšntW tiff˚ el¤â
kÅj rk¤Jt« fhz¢ brŒjij ÉÇthf MuhŒªJ btË¡bfhzunt©L«
v‹gnj ï› MŒÉ‹ neh¡fkhF«. nk‰go bfhŸif¡fhf ghLg£l
m¿P®fSŸ F¿¥ãl¤j¡ft® jªij bgÇah® v‹gjhš, mtiu ï›
MŒî¡fhd K‹ndhoahf¡ bfh©L mtuJ áªjid¡ fU¤JfŸ g‰¿a
MŒî <©L brŒa¥g£LŸsJ.
 5

jĜeh£o‹ gy gšfiy¡fHf§f˚, ï‹Wtiu jªij bgÇah®

mt®fis¥ g‰¿a KJÃiy¤ j¤JtÉaš g£l MŒthf ïUªjhY«,
Kidt® g£l MŒthf ïUªjhY« bgU«ghY« mt® j« ca®ªj
bjh©LfŸ, nghuh£l§fŸ, áªjidfŸ, áw¥ãašòfŸ k£Lnk
jŤjÅahf, gšntW jiy¥òf˚, gšntW nfhz§f˚, gyuhš MŒî
brŒa¥g£LŸsd. Mdhš, ï› MŒths® vL¤J¡bfh©LŸs “kÅj
rk¤Jt¡ nfh£ghL” v‹gJ; jªij bgÇahNj j¤Jt¤â‹ mo¥gilƚ
MHkhf, mjhtJ nehŒeho nehŒ Kjšeho v‹gJ nghy rk¤Jt¤â‰fhd
ïWâ všiyah« “flîŸ v‹D« f‰gid xÊ¡f¥glnt©L«!” vd _y
gy¤njhL j®¡f« brŒJ ntnwhL mÊ¡f nt©Ltjhf mQf¥g£LŸsJ
áw¥ò¡FÇa x‹whF«. jªij bgÇahNj j¤Jt¤ jh¡f« v‹gJ m©l
ã©l ruhru« tiu ghí« <£o ngh‹wJ v‹gJ« F¿¥ãl¤j¡fJ.

fUJnfhŸ
kÅj rk¤Jt¤â‰fhd jªij bgÇahNj j¤Jt¡ bfhŸiffisna
âwdhŒî brŒJ, bkŒ¥ã¤J, mt®j« jŤâwikia btË¥gL¤â, rKjha¤
njitia Ãiwî brŒí« neh¡f¤njhL, jªij bgÇahNj áªjidfŸ k‰W«
brašghLfŸ mid¤ijí« mtuJ fU¤J¡ fUñy§fshd üšf˚
CLUÉ E£gkhŒ MŒªJ, mo¥gil fU¤J, áªjid¢ ájwšfis¢
áij¡fhkš, bghUŸ ãrfhkš KGikahf¤ bjhF¤J, kÅj rk¤Jt¤J¡F¤
jilfshd fhuz§fis MuhŒªJ Koîfis òâa bkŒikfshf,
bfhŸif¡ nfh£ghLfshf¡ f©l¿a Kaštnj ïªj MŒthF«. kÅj
rk¤Jt« ï‹ik v‹w á¡fȚ bjhl§», rk¤Jt« fhz¢ áy bfhŸif
be¿¡ nfh£ghLfis¥ òâa fU¤Jfis bkŒik fh©gJnt ïªj MŒÉ‹
fUJnfhshf¡ bfhŸsnt©L«.

MΔ mQFKiw:
És¡fKiw MŒthf ï› MŒî mikªJŸsJ. vÅD«, kÅj
rk¤Jt¤ij cŸË£l kÅjnea, kÅj cÇikfS¡fhd r_fÉaš MŒî
mQF Kiwí« ï› MŒÉš CL be¿fshf mikªJŸsJ. Kjš ïaš kÅj
rKjha¤âš ïUªJ tªj ghFghLfŸ F¿¤j á¡fȚ ïUªJ bjhl§F»wJ.
jªij bgÇahU«, mtuhš njh‰WÉ¡f¥g£l kÅj rk¤Jt ïa¡f§fˋ
njh‰w¤ijí«, ts®¢áiaí«, brašghLfisí«, goÃiyfis c©ikia
Ãiy ÃW¤Jtj‰fhf bjhl®òw, elªj gšntW Ãfœîfisí« tuyh‰W
 6

MŒî Kiwƚ fh©»wJ. mL¤jL¤j ïašf˚ jªij bgÇahNj

áªjidfisí«, RakÇahij ïa¡f kheh£L¤ Ô®khd§fŸ k‰W« kÅj
cÇik nghuh£l§fŸ ngh‹W eilbg‰w Ãfœîfisí« T®ªJ neh¡»
MŒt¿ªJ bjhF¤J, m⚠òy¥gL« bkŒikfis bghJik be¿ahf¥
gF¥ghŒî Kiwƚ btË¥gL¤J»wJ. mj‰fhd jilfis Ú¡»l
Ô®îfshf â£l§fshf kÅj rk¤Jt¡ nfh£ghL v‹w msɚ thœÉaš
be¿ahf tF¤J¡ fh£L»wJ.

MŒî všiy:
jªij bgÇahNj kÅj rk¤Jt¢ áªjidfis¢ RakÇahij ïa¡f«
bjhl§»a 1925-M« M©L bjhl§», jªij bgÇah® kiwí« 1973M« M©L
tiuÆyhd fhy¤ij ï› MŒî¡fhd všiyahf¡ bfh©L, bkŒ«ik rh®ªj
Mjhu§fSl‹ xG§fhf, tu‹ Kiwahf, bjhl®gl, Ãušgl mik¤J¤
âwdhŒî mo¥gilƚ KoîfŸ ifahs¥g£LŸsd.

kÅj rKjha¤âš rk¤Jtċik¡F fhuzkhf 3 tifahd ngj§fŸ

ïUªJtªjd. 1. tUz ngj«, 2. t®¡f ngj«, 3. ghÈd ngj«. ï⚠ghÈd
ngj« v‹gJ, M©-bg© rk¤Jtċik, M© Mâ¡f« brY¤JtJ,
bg©zoik¡ bfhLik. ïJ j‰fhy¤âš nghâa ÉÊ¥òz®î bg‰W«,
kfË® cÇik¢ r£l§fshY«, kh‰w« bg‰W rk¤Jt« milªJŸs Ãiy.
ïnjngh‹W, t®¡f ngj« v‹gJ bghUshjhu¤ij mo¥gilahf¡
bfh©lJ. KjyhË-bjhÊyhË ghFghL, M©lh‹-moik ntWghL.
cyfsɚ ïUªJtªj ï¤jifa ngj«, f«ôÅr, nrhÎaÈr¡ bfhŸiffˋ
fhuzkhfî«, bghJ clik j¤Jt« gyuhY« V‰W¡bfhŸs¥g£L
K‹nd‰w« f©L rk¤Jt« f©LŸsij m¿aKo»wJ. mnj rka«, t®z
ngj« fhuzkhd rk¤Jtċik ï‹D« bjhl®ªJbfh©Ljh‹ cŸsJ.
kÅj rKjha¤âš ãwªj xUt‹ jdJ ãwÉÃiyƋ fhuzkhf #hâ¥
ghFgh£o‹ fhuzkhf xUt® ca®ªJ«, k‰bwhUt® jhœªJ« thG« mty
Ãiy ïªâahɚ mâf« fhz¥gL»wJ. cy»‹ k‰w k‰w ehLf˚
btŸisa®-fU¥g® v‹w Ãw¥ ghFghLfS« ïUªJtªjJ. mnjnghy, ïd
ntWghLfS« gšntW ehLf˚ ïUªJ tªJŸsJ. j‰nghJ kh‰w«
f©LŸsJ.

všnyhU¡F« všyh« v‹w RakÇahij j¤Jt¤â‹go ãwÉahš #hâ

ïÊnth, ngjnkh, ca®î-jhœnth TlhJ. cy»š ntW v§F« ïšyhjJ«,
gF¤j¿î¡F«, kÅj¤ j‹ik¡F« Énuhjkhd bfhLikahd, ehfÇfk‰w,
fh£LÄuh©o¤ j‹ikjh‹ #hâ v‹D« r_f ïÊthF«. k‰w k‰w
 7

eh£lt®fshš ïªâa®fS« kâ¡f¥gl nt©Lkhdhš, mt®fis¥nghy

rkkhf thHnt©L«. ï§F ãwÉƚ ca®î-jhœî flîshš
f‰ã¡f¥g£oU¡»wJ. mj‰F Mjhukhf t®zhÞuk j®k« vD« ïªJ kj
rhÞâu§fS«, ïªJ kj¥ òuhz§fS«, ïªJ kj¡ bfhŸiffSnk fhuz«
v‹gJ òy¥gL»wJ. Mfntjh‹ ït‰¿‰bfšyh« _y¡fhuzkhd flîŸ
j‹ik xÊ¡f¥glnt©oaJ mtáakh»wJ. ïjid be¿¥gL¤â MŒî
brŒtnj kÅj rk¤J¡ nfh£ghlhF«.

MŒnt£oš ga‹gL¤âíŸs bga® - brhš És¡f«

(1) jªij bgÇah® mt®fˋ ïa‰bga® “ïuhkrhĔ xU F¿¥ã£l
fhy« tiu (1878-1911) tH¡f¤âš ïUªJ; fh§»uÞ, bj‹ïªâa eycÇik¢
r§f« tªjJ tiu (1911-1929) “<.bt.ïuhkrhÄ eha¡f®” v‹nw miH¡f¥
g£lh®. RakÇahij ïa¡f Kjš khfhz kfhehL 1929-M« M©L ã¥utÇ
17, 18-M« ehŸ br§fšg£oš ToanghJ, mtut® jh« bgaU¡F¥ ã‹dhš
ïU¡F« #h⥠g£l¤ij ö¡» v¿ant©L« v‹w òu£áÄ¡f
Ô®khd¤âdo¥gilƚ, K‹ cjhuzkhf #h⥠g£lkhd “eha¡f®” v‹w
thiy bt£ol, m‹W Kjš “<.bt.uhkrhĔ vd (1929-1938)
miH¡f¥glyhdh®.

1938-M« M©L et«g® 13-M« ehŸ br‹idƚ eilbg‰w Kjš

bg©fŸ kheh£oš mt®fsJ bjh©oid¥ ghuh£o, bg©fns nr®ªJ
“bgÇah®” v‹w g£l¤ij mˤJ¥ ghuh£od®. nkY«, tH¡f¤âY«
m›thnw miH¡f nt©L« vd nt©LnfhŸ ÉL¤jj‹ mo¥gilƚ
(1938-1944) “bgÇah® <.bt.uh.” vd tH¡f¤âÈUªjJ. bgÇah® mt®fˋ
KJik taJ vGgij¤ jh©o ïUªj Ãiyƚ, ïªâa njr¤â‰F¤
jªijahf fhªâahiu miH¥gJnghy, jÄH® ÉLjiy¡fhf¥ ghLg£ljhš
jĜeh£o‰F¤ jªij bgÇahnu vd bgU«gh‹ikahd k¡fshš “jªij
bgÇah®” v‹nw V‰W¡bfh©L (1949-1973) mt® kiwí« tiuÆyhd ïWâ
fhš ü‰wh©LfŸ jªij bgÇah® v‹nw miH¡f¥glyhdh®. vdntjh‹
MŒths® ï› MŒntL KGtJ« jªij bgÇah® v‹nw F¿¥ã£LŸsh®.

(2) “#h┠v‹w brhš jÄHU¡F cÇajšy, jÄHNj tuyh‰¿Y«

ïšiy, Mf mJ jĜ¢ brhšny ïšiy. khwhf #dd«, #Ťjš v‹w
tlbkhÊ¢ brhšÈš ïUªJ mJ âǪJ “#h┠vd tªJŸsJ. ãw¥ig
Mjhukhf¡ bfh©L ãwÉngj« f‰ã¥ngh®jh‹ ïij V‰W¡ bfhŸth®fŸ.
jªij bgÇah® mt®fŸ jdJ ng¢R, vG¤JfŸ mid¤âY« #hâ v‹nw
F¿¥ã£L ga‹gL¤âíŸsh®. vdnt jªij bgÇah® bgaÇyhd MŒî
 8

v‹gjhš mtuJ bkhÊÆnyna ï› MŒntL KGtâY« rhâ vd jĜ¥

gL¤Jtij¡ F‰wkhf¡ fUâ, cŸsij cŸsthnw mt® bkhÊÆnyna
“#h┠v‹nw ga‹gL¤j¥bg‰W cŸsJ.

(3) “gh®¥gÜa«” v‹gJ jĜ bgauhF«. “gh®¥gd®” ïašò,

mjhtJ gh®¥gd® j‹ik v‹gâÈUªJ tªjJjh‹ gh®¥gÅa«.

kh®¡° mt®fˋ á¤jhªj« “kh®¡áa«”, fhªâahNj áªjidfŸ

“fhªâa«” v‹gJnghy, bgÇah® mt®fˋ áªjidfŸ “bgÇahÇaš”. ntj,
ãuhkz§fŸ (kªâu«) XJgt‹, ãu«kÅl« beU§»a bjhl®òŸst‹
(be‰¿Æš ãwªjjhf¡ fij msªJ) v‹w fU¤âš vGªj brhšÈ‹
mo¥gilƚ ãuhkz‹ v‹W« ãuhkÂa« v‹W« ï¢brh‰fŸ
tªJŸsd. ntj§fisí« “gh®¥gh‹”, ònuh»j« “gh®¥gh‹” órhǤjd«
“gh®¥gh‹”, v‹w mo¥gilÆny cUthdJjh‹ “gh®¥gÜa«”. MÇa«
cyfshÉa Ãw ïdtÊ¥ bgauhfî«, ãuhkÂa« ïªâa Ãy¥gFâ jGÉa
tlbkhÊ ïiwtÊ¥ bgauhfî«, gh®¥gÅa« v‹D« jĜbkhÊ¥
bgauhf brhš msɚ ntwhf ïUªjhY«, bghUŸ mid¤J« x‹Wjh‹.

kÅj‹ rk¤Jtkila nt©Lkhdhš, KjȚ N¤âu ïdïÊî, Ú§f

nt©L«, mj‰fhd 4 f£lisfis jªij bgÇah® ãufld¥ gL¤âdh®.
mitahtd: nfhÆY¡F¥ nghfhÔ®! be‰¿¡ F¿fis ïlhÔ®fŸ! kj¥
g©oiffis¡ bfh©lhlhÔ®! gh®¥ghid xUnghJ« ãuhkz‹ vd
miHahÔ®! Mf ï› MŒÉš, MŒths® gh®¥gd®, gh®¥gÅa« v‹W
ga‹gL¤âíŸsj‰F KG Kjš fhuz« kÅj rk¤Jt mo¥gilÆyhd
jªij bgÇah® mt®fˋ fU¤njahF«. nkY«, jªij bgÇah® mt®fˋ
ng¢R, vG¤J¡fŸ mid¤âY« gh®¥gh‹ v‹nw ÉË¡f¥g£LŸsJ«
<©L F¿¥ãl¤j¡fJ.

MŒnt£o‹ mik¥ò:
ï› MŒntL K‹Diuíl‹ bjhl§» 6 ïašfshf mik¡f¥
g£LŸsJ.

ïaš x‹W : kÅj rKjha¤âš ghFghL

ïaš ïu©L : rk¤Jt ïa¡f§fŸ
ïaš _‹W : rk¤Jt¢ áªjidfŸ bfh©l kheh£L¤ Ô®khd§fŸ
ïaš eh‹F : rk¤Jt¤â‰fhd nghuh£l§fŸ
ïaš mŒªJ : kÅj rk¤Jt¡ nfh£ghL
ïaš MW : jf®¡f¥glnt©oa jilfS«, Ô®î¡fhd â£l§fS«,
rk¤Jt¥ ga‹fS«
 9

MŒÉ‹ ïWâƚ Koîiuí«, mij¤ bjhl®ªJ ïªj MŒî¡F

Mjhukhd Jizü‰g£oaY«, ã‰nr®¡iffS« ïl« bg‰WŸsd.

MŒÉaš És¡f«:
kÅj rKjha¤âš ghFghL vD« Kjš ïaȚ: jªij bgÇahU«,
rk¤Jt ïa¡f§fS« njh‹Wtj‰F K‹ghf kÅj rKjha¤âš ïUªj
ghFghLfS¡F fhuzkhd #hâƋ njh‰w«, gšntW #h⥠ãÇîfŸ,
mt‰¿š gh®¥gh‹, N¤âu‹ v‹ngh®fŸ Ãiyg‰¿í«, #hâ òuhz§f˚
v›thW òida¥g£L ngj§fŸ f‰ã¡f¥g£oUªjJ, rka«, kj« njh‹¿aJ
g‰¿í«, nghuhoa K‹ndhofŸ g‰¿í« F¿¥ãl¥g£LŸsJ.

rk¤Jt ïa¡f§fŸ vD« ïu©lh« ïaȚ: kÅj rk¤Jt¤J¡fhd

ïa¡f§fshf cUbtL¤j gh®¥gdušyhjh® r§f«, br‹id mŒ¡»a¢
r§f«, br‹id¤ âuhÉl® r§f«, bj‹ ïªâa ey cÇik¢ r§f« (Úâ¡f£á)
vd gšntW bga® kh‰w« bg‰W njh‹¿a ïa¡f¤â‹ tuyhW, ïd
vG¢áia¤ ö©oa gh®¥gdušyhjh® khehLfŸ, fh§»u° khehLfŸ
gyt‰¿š tF¥òthÇ ãuâÃâ¤Jt Ô®khd« bfh©LtªJ nghuho Ô®khd¤
njhšÉahš bgÇah® fh§»u° ngÇa¡f¤ij É£L btËna¿ RakÇahij
ïa¡f« vD« kÅj rk¤Jt¤J¡fhd jÅ ïa¡f« bjhl§»aJ, Úâ¡f£á¡F
MjutˤJ ㋠mj‹ jiytuh», Úâ¡f£á M£áí« mjdhš
Ãiwnt‰w¥g£l rhjidfŸ, Úâ¡f£áia ts®¤j jiyt®fis¥ g‰¿í«,
RakÇahij ïa¡f ts®¢á¡F¤ JizËnwh® g‰¿í« xU tuyh‰W¥
gh®itnahL MŒî brŒa¥g£LŸsJ.

rk¤Jt¢ áªjidfŸ bfh©l kheh£L¤ Ô®khd§fŸ vD«

_‹wh« ïaȚ: kÅj rk¤Jt¤ â£l§fis mo¥gilahf¡ bfh©L
RakÇahij ïa¡f K¡»a kheh£L¤ Ô®khd§fis Kjš RakÇahij
khfhz khehL br§fšg£L (1929) bjhl§», jªij bgÇah® mt®fS¡F¡
filá khehlhf mikªâ£l jÄH® rKjha ïÊî xÊ¥ò khehL - br‹id
(1973) tiu bjhF¡f¥g£L mj‹ Ô®khd§fŸ MŒÉš nr®¡f¥g£LŸsd.

rk¤Jt¤â‰fhd nghuh£l§fŸ vD« eh‹fh« ïaȚ: kÅj

rk¤Jt¤J¡fhfî«, kÅj cÇik¡Fkhf jªij bgÇah® fs«f©l
nghuh£l§fŸ És¡f« f©L MŒî brŒa¥g£LŸsd. Kjš kÅj cÇik¥
nghuh£lkhd nfus khÃy« it¡f« nghuh£l« bjhl§», nru‹khnjÉ
FUFy¥ nghuh£l«, njtjhá Kiw xÊ¥ò knrhjh Ãiwnt‰w«,
ãŸisah® cUt¥bgh«ik cil¥ò¥ nghuh£l«, Fy¡fšÉ¤ â£l
 10

v⮥ò¥ nghuh£l«, ïuhk‹ gl vÇ¥ò¥ nghuh£l«, ïuhkhaz vÇ¥ò¥

nghuh£l«, czî ÉLâf˚ ãuhkzhŸ - bga® mÊ¥ò¥ nghuh£l«,
ïªâahÉnyna Kjš muáaš r£l âU¤j« bfh©L tu¥gl¡ fhuzkhd
tF¥òÇik¡fhd - #hâ xÊ¥ò¥ nghuh£l« vd ïWâahf rKjha ïÊî
Ú§f nfhƚ f®¥g¡»uf EiHî¥ nghuh£l« tiu Muha¥g£LŸsJ.

kÅj rk¤Jt¡ nfh£ghL vD« mŒªjh« ïaȚ: kÅj rk¤Jt¡

nfh£ghL v‹gdit ahit vd MŒî brŒa¥g£LŸsJ. rk¤Jt
ÉLjiy¡F¤ jilfshd #hâ ca®î - jhœî mty Ãiy khw nt©oaJ,
MââuhÉl® ÉLjiyí« - K‹nd‰wK«, ïd ïÊî Ú§f v⮡f nt©oa
gh®¥gÜa«, #hâ xÊ¥ò¡fhd rkj®k¥ ãu¢rhu«, mj‰fhd Ô®thf
mid¤J JiwfËY« rk cÇik¡fhd tF¥òÇik g»®î, Ó®âU¤j¥gl
nt©oa »uhk§fS«, bjhʚ Kiwah¡f¥gl nt©oa ÉtrhaK« MŒî
brŒa¥g£L #hâ xÊ¥òjh‹ kÅj rk¤Jt¡ nfh£gh£o‹ K¡»a
neh¡fkhf¡ F¿¥ãl¥g£LŸsJ. m¤jifa #hâ¡ bfhLik - r_f¡ nfLfŸ
Ú§f, mj‰F _y¡fhuzkhf És§F« klik ts®¡F« kj« xÊ¡f¥gl
nt©oaj‹ mtáa¤ijí«, m¿it¥ ghœgL¤J« #hâ kj¤â‰F
Mjhukhdit flîŸ f‰gidna v‹W«, ïÊit¢ Rk¤J« ïâfhr¥
òu£LfS«, òuhz Mghr§fS«, gh®¥gd¢ Ru©lšfS¡F tÊtF¡F«
nfhƚ - âUÉHh, ãuh®¤jid - n#hâl«, _le«ã¡if g©oiffŸ
ngh‹wití«jh‹ vd¡ fhuz fhÇa§fSl‹ És¡», mitfŸ Éy¡f
nt©oaj‹ mtáa¤ij tÈíW¤â MŒî brŒa¥g£LŸsJ.

jf®¡f¥glnt©oa jilfS«, Ô®î¡fhd â£l§fS«, rk¤Jt¥

ga‹fS« vD« Mwh« ïaȚ: #hâ¡ f£L¥ghLfŸ, #hâ _y«, #hâfŸ
xÊa¢ rÇahd tÊ flîŸ - nfhƚ - gh®¥gd®, jhœ¤j¥g£nlhU« nfhƚ
EiHî«, bjhʉrhiyah¡f nt©oa nfhƚ Tlhu«, xÊ¡f¥gl nt©oa
bghUs‰w rl§FfŸ, kl«, rhÄah®, gh®¥gd¢ Ru©lš, #hâia Ãiy
ÃW¤J« âUÉHh¥ g©oiffŸ, jÄʚ ïšyhj f‰gid¡ brhš flîŸ
ngh‹wt‰iw xʤjiyna kÅj rk¤Jt¤â‰fhd â£l§fshfî« brhš
Ô®thfî« bfh©L, ïÊî xʪj rk¤Jt¥ ga‹fŸ ahit v‹gJ F¿¤J«
ï›ÉaȚ MŒî brŒa¥g£LŸsJ.

ï› MŒnt£oš áy brŒâfŸ bghUŸ bjhl®ò fUâí«, fU¤J

És¡f« fUâí« áy ïl§f˚ Ûsî« Tw¥bg‰WŸsd. x›nth® ïaȋ
ïWâÆY« MŒÉš f©l “KoîfŸ” bjhF¤J ju¥bg‰WŸsd. x›nth®
 11

ïaY¡F¥ ã‹dU« “mo¡F¿¥òfŸ” ïl«bg‰WŸsd. ïWâƚ “Jiz

ü‰g£oaš” ïl«bg‰WŸsJ.

MŒî Koɋ ga‹:

jÄHf¤ij bghW¤jtiu kÅj cÇikfŸ cŸsl¡»a kÅj rk¤Jt«
Äf¤ ÔÉukhd ãu¢rhu«, nghuh£l« fhuzkhfî«, mt‰iw rk¤Jt
ïa¡fkhd RakÇahij ïa¡f« tÊahf brašgL¤â, muR _y«
eilKiw¥gL¤j r£l totK« bg‰W¤jªJ thœehbsšyh« nghuho
bt‰¿ f©lt® jªij bgÇah® mt®fns Mth®. ïj‹ _y« 20-M«
ü‰wh©L tuyh‰¿š jªij bgÇah® K¡»a ïl« bg‰WŸsh®. bjhl®ªJ
tU§fhy kÅj rk¤Jt¤J¡F« ï› MŒntL tÊfh£LtJl‹ nk‰bfh©L
ö©Lnfhyhfî« mikí«. bghJey‹ fUâ rKjha K‹nd‰w¤â‰F«,
ga‹gh£o‰F«, MŒî kâ¡f¥glî«, midtuJ eyidí« eilKiw¡
bfhŸifƚ j‹Åiwî bgwnt©oí«, òâa bkŒikfis¡ f©l¿ªJ,
vL¤J¢ brhšy¥g£LŸsJ. rKjha¤â‹ bgU«gh‹ik k¡fS¡F
ÄFâahd e‹ik c©lhF«go MŒî Koî mikªJŸsJ. kÅj
rk¤Jt¤J¡F jilahf cŸst‰iw J¢rYl‹ vL¤J¡fh£o, mt‰iw¡
fistj‰fhd òâa Kiwfis bfhŸif¡ nfh£ghlhf bjËîgL¤j¥
g£LŸsJ.