Գաբոն
| Գաբոն République gabonaise | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Կարգավիճակ | երկիր և ինքնիշխան պետություն | ||||
| Ներառում է | Լիման Նահանգ, Վերին Օգոուե նահանգ, Միջին-Օգուե Նահանգ, Նգունիե Նահանգ, Նյանգայի Նահանգ, Օգուե Իվինդո Նահանգ, Օգուվե-Լոլո, Օգուե-Ծովափնյա Նահանգ և Վոլեու-Նթեմի Նահանգ | ||||
| Պետական լեզու | ֆրանսերեն[1][2] | ||||
| Մայրաքաղաք | Լիբրևիլ | ||||
| Պետական կարգ | նախագահական հանրապետություն | ||||
| Օրենսդիր մարմին | Գաբոնի խորհրդարան | ||||
| Երկրի ղեկավար | Ալի Բոնգո Օնդիմբա | ||||
| Կառավարության ղեկավար | Raymond Ndong Sima? | ||||
| Մակերես | 267.668 կմ² | ||||
| Ազգաբնակչություն | ▲2 300 000 մարդ (2023)[3] | ||||
| Խտություն | 6,1 մարդ/կմ² | ||||
| Հիմն | La Concorde | ||||
| Կարգախոս | Union, Travail, Justice, Union, Work, Justice, Единство, труд и справедливост, Undeb, Gwaith, Cyfiawnder և Enotnost, delo, pravica | ||||
| Հիմնադրված է | 1960 թ. | ||||
| Արժույթ | Կենտրոնական Աֆրիկայի Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների ֆրանկ | ||||
| Կենտրոնական բանկ | Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1, Արևմտյան Աֆրիկայի ժամանակ և Աֆրիկա/Լիբրևիլ[4] | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +241 | ||||
| Ինտերնետ-դոմեն | .ga | ||||
| Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս | 0,706[5] | ||||
| gouvernement.ga | |||||
Գաբոն (ֆր.՝ Gabon [ɡaˈbõ]), գտնվում է Կենտրոնական Աֆրիկայում։ Տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում են Հարավգվինեական բարձրավանդակը, Շայյու և Բյուրեղային լեռնաշղթաները։ Դեպի արևելք և հարավ այն սահմանակից է Կոնգոյի Հանրապետությանը (սահմանի երկարությունը 1903 կմ է), հյուսիսում սահմանակից է Կամերունին (298 կմ) հյուսիս-արևմուտքում սահմանակցում է Հասարակածային Գվինեային (350 կմ)[6], իսկ արևմուտքում սահմանակցում է Ատլանտիկ օվկիանոսի ջրերին։ Ընդհանուր երկարությունը սահմանի 2551 կմ է, իսկ ջրափնյա գծի երկարությունը 885 կմ։ Ջրափնյա գիծը երկու մասի է բաժանում Լոպես հրվանդանը։ Հարավային ափին կան ուղիղ, հարթ, ծանծաղ ճահիճներ։ Հրվանդանից հյուսիս ջրափնյա գիծն ավելի խիստ կտրտված է։ Գաբոնի ընդհանուր մակերեսը 267․667 կիլոմետր քառակուսի է։ Դրանից ջրային մակերեսն է 10․000 քառակուսի կիլոմետր (3,7 %), իսկ ցամաքինը՝ 257․667 քառակուսի կիլոմետր է[6]։
Բնական պայմաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գաբոնը գտնվում է հասարակածային գոտում։ Պայմանավորված է տաք և խոնավ կլիմայով, մոտ 80 %-ը տարածքում օկուպացված է խիտ մշտադալար անտառներով։ Ռելիեֆը բարձրանում է դեպի արևմուտք, որտեղ ճահճային ափամերձ դաշտավայրերի լայնությունը 30-200 կմ է և դեպի արևելք, որտեղ սարահարթերը և լեռնաշղթաները ավելանում են։
Ռելիեֆ, երկրաբանական կառուցվածք և օգտակար հանածոներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գաբոնի տարածքը բաժանված է չորս ֆիզիկաշխարհագրական տարածաշրջանի։ Գաբոնի ներքին մասը զբաղեցնում են անտառները և Հարավգվինեական բարձրավանդակը։ Մեծագույն բարձունքները հասնում են Շայու լեռան մոտ 1580 մետր բարձրության վրա։ Այստեղ առկան են մանգանի և ոսկու հանքավայրերը։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կլիման տաք և խոնավ է, ինչպես նաև անցումային։ Ամսական միջին ջերմաստիճանը 22 °C-ից 24 °C- ի է հասնում, հունիս-հուլիս ամիսներին ջերմաստիճանը հասնում է 25 °C-ից մինչև 27 °C-ի, իսկ հարավ-արևելքում ապրիլ ամիսին եղանակը գերազանցում է 32 °C-ը։ Միջինում տեղուների քանակը հասնում է 1500-2000 միլիմետր, իսկ մեկ տարվա ընթացքում ջրափնյա գծի տեղումների քանակը հասնում է մինչև 2500-4000 միլիմետրի։
Ներքին ջրեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գաբոնի գետային ցանցը շատ խիտ է և հարուստ։ Գլխավոր գետը Օգովն է։ Նրա ավազանին պատկանում է երկրի տարածքի զգալի մասը։ Առավել խոշոր վտակներից է Իվիդնոն և Նգունիեն։ Ափամերձ գետերից են Նյանգան և Կոմոն։ Գետերը ջրով լի են ամբողջ տարվա ընթացքում։ Մեկ տարվա ընթացքում հիդրոԷներգետիկայի ներուժը հասնում է 48 միլիարդ կիլոմետր ժամի։
Հող և բուսականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գաբոնի մոտ 80 %-ը ծածկված է խիտ խոնավ մշտադալար և անցողիկ մշտադալար արևադարձային անտառներով, իսկ անտառները ծածկված են կարմիր-դեղին հողով։ Անտառում կա բազմաթիվ ծառեր, կարմիր և դեղին փայտ, սև սանդալ, որոնք ունեն արժեքավոր նշանակություն։ Ի տարբերություն մյուս մասի՝ հարավում և հարավարևելյան մասում անտառների մեծ մասը կրճատվել է և փոխարինվել խոտի բարձր սավանաններով։ Ափին աճում է նաև մագլենի անտառները։
Կենդանական աշխարհ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ իրենց տեսակային կազմի՝ բնորոշ է Արևմտյան Աֆրիկայի ենթաշրջանի Եթովպիայի տարածաշրջանին։ Խոշոր կենդանիներից հայտնաբերվել են փղեր, տարբեր տեսակի այծքաղներ, գիշատիչ ընձառյուծներ, բորենիներ։ Տարածված են կապիկները այդ թվում ՝ գորիլաները և շիմպազեները։ Գետերում բնակվում են նաև գետաձիեր և կոկորդիլոսներ։ Կան շատ թռչուններ, ինչպես նաև թունավոր օձեր։ Տարածված են շատ միջատներ, որոնցից ամենավտանգավորը ցեցե ճանճն է։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 2 // Constitution de Gabon (ֆր.) — 1961.
- ↑ https://www.ethnologue.com/language/fra
- ↑ Delfi — 1999.
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
- ↑ Human Development Report — UNDP, 2022.
- ↑ 6,0 6,1 «Всемирная География › Африка › Габон» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 11 марта 2009-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| |||||||||||||||||||||
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գաբոն» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 632)։ 
|