Burnyj (1901)
 „Burnyj” między 1902 a 1904 rokiem | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
1901 |
| Wodowanie |
29 września?/12 października 1901 |
 Rosyjska Carska MW
| |
| Nazwa |
„Makriel” → „Burnyj” (od 1902) |
| Wejście do służby |
sierpień 1902 |
| Los okrętu |
samozatopiony 29 lipca?/11 sierpnia 1904 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
350 ton |
| Długość |
64 metry |
| Szerokość |
6,4 metra |
| Zanurzenie |
2,59 metra |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
26 węzłów |
| Zasięg |
1200 Mm przy prędkości 12 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) 6 torped, 12–18 min | |
| Wyrzutnie torpedowe |
3 × 381 mm (3 × I) |
| Załoga |
62–69 |
Burnyj (ros. Бурный) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij. Okręt został zwodowany pod nazwą „Makriel” („Макрель”) 29 września?/12 października 1901 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie w Petersburgu. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Burnyj”. Niszczyciel został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w sierpniu 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Okręt został przerzucony na Daleki Wschód, gdzie wszedł w skład Eskadry Oceanu Spokojnego i wziął udział w wojnie rosyjsko-japońskiej. 29 lipca?/11 sierpnia 1904 roku, po bitwie na Morzu Żółtym, „Burnyj” wszedł na skały i został następnie samozatopiony nieopodal Weihaiwei.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]Okręt był jednym z 22 niszczycieli typu Bojkij zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow jednostek typu Sokoł[1][2]. Budową jednostki zajęły się Zakłady Newskie w Petersburgu[1][2]. Stępkę okrętu położono w 1901 roku (niektóre źródła podają, że w 1900 roku), a zwodowany został jako „Makriel” („Макрель”) 29 września?/12 października 1901 roku[2][a]. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Burnyj”[3].
Dane taktyczno-techniczne
[edytuj | edytuj kod]„Burnyj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. „Burnyj” mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].
Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet L/48 oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].
Załoga liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].
Służba
[edytuj | edytuj kod]„Burnyj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego w sierpniu 1902 roku[2]. Jednostka weszła początkowo w skład Floty Bałtyckiej[5]. W październiku 1902 roku „Burnyj” wraz z siostrzanym „Bojkim” wyszedł w rejs na Daleki Wschód, docierając do Port Artur 14 maja?/27 maja 1903 roku, po czym zostały skierowane na remont, który zakończył się dopiero w marcu 1904 roku[6][7].
W momencie wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej jednostka wchodziła w skład 1. Flotylli Niszczycieli I Eskadry Oceanu Spokojnego, stacjonując w Port Artur (wraz z niszczycielami „Wnimatielnyj” (flagowym), „Włastnyj”, „Wnuszytielnyj”, „Wynosliwyj”, „Grozowoj”, „Bditielnyj”, „Biesposzczadnyj”, „Biesstrasznyj”, „Biesszumnyj”, „Bojewoj” i „Bojkij”)[8][9]. 13 maja?/26 maja 1904 roku „Burnyj” i „Bojkij” wzięły udział w bitwie pod Kinchou, osłaniając ostrzeliwującą pozycje Japończyków kanonierkę „Bobr”[10][11]. 1 czerwca?/14 czerwca krążownik „Nowik” oraz niszczyciele „Burnyj”, „Bojewoj”, „Włastnyj”, „Grozowoj”, „Wynosliwyj”, „Biesstrasznyj”, „Lejtienant Burakow”, „Rastoropnyj”, „Sierdityj”, „Skoryj” i „Raziaszczij” wyszły z Port Artur z misją ostrzelania wojsk japońskich w Zatoce Melanhe, ścierając się najpierw z 16 japońskimi niszczycielami i torpedowcami, a po wykonaniu zadania z zespołem niszczycieli przeciwnika (mimo intensywnej wymiany ognia potyczka zakończyła się bez strat z obu stron)[12].
3 czerwca?/16 czerwca okręt zatrzymał do kontroli norweski statek „Heimdall”[13]. W nocy z 9 czerwca?/22 czerwca na 10 czerwca?/23 czerwca „Burnyj” uczestniczył w zabezpieczeniu pierwszej próby przejścia zablokowanej przez Japończyków w Port Artur Eskadry do Władywostoku (w składzie sześciu pancerników, pięciu krążowników, dwóch krążowników torpedowych i sześciu niszczycieli, dowodzonych przez kontradmirała Wilgelma Witgefta, jednak wobec napotkania przeważających sił przeciwnika okręty rosyjskie nie podjęły walki i powróciły do bazy[14][15]. 23 lipca?/5 sierpnia „Burnyj”, „Bojkij”, „Biesszumnyj”, „Raziaszczij” i „Storożewoj” wyszły z Port Artur z zadaniem postawienia próbnej zagrody minowej, eskortowane przez dziewięć innych niszczycieli; tuż po godzinie 4:00 na redzie zewnętrznej rosyjski zespół natknął się na patrolujące japońskie niszczyciele „Akebono”, „Oboro” i „Ikazuchi”, w wyniku czego postawiono mimo przewagi liczebnej postawiono tylko osiem min[16].
28 lipca?/10 sierpnia „Burnyj”, dowodzony przez kpt. mar. N. Tyrkowa, wraz z większością zgromadzonych w Port Artur okrętów wyszedł z oblężonego portu, podejmując próbę przedarcia się do Władywostoku[17]. Doprowadziło to do bitwy na Morzu Żółtym, w wyniku której eskadra rosyjska została częściowo rozproszona, a „Burnyj”, „Biesstrasznyj”, „Biesposzczadnyj” i „Biesszumnyj” dołączyły do przedzierającego się na południe zespołu krążowników kadm. N. Rejzensztajna („Askold”, „Diana”, „Pałłada” i „Nowik”)[18][19]. Ostatecznie pierścień japońskiej blokady pokonały „Askold”, „Nowik” oraz „Burnyj”, „Biesstrasznyj”, „Biesposzczadnyj”, „Biesszumnyj” i „Grozowoj”[20]. Próbujący dotrzeć do Tsingtau „Burnyj” o godzinie 2:00 w nocy 29 lipca?/11 sierpnia płynąc we mgle u wybrzeży półwyspu Szantung wszedł na skały i mimo nieuszkodzonego kadłuba nie mógł z nich zejść[21]. Obawiając się przechwycenia przez Japończyków, dowódca niszczyciela N. Tyrkow nakazał załodze opuszczenie okrętu i zniszczenie go za pomocą ładunków wybuchowych[21]. „Burnyj” został samozatopiony na wschód od Weihaiwei (na pozycji 37°23′N 123°24′E/37,383333 123,400000), a załoga udała się do brytyjskiej bazy w Weihaiwei, skąd powróciła później do Rosji[21][22].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępkę okrętu położono w 1900 roku.
- ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
- ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓, Brassey 1904 ↓, s. 319. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gogin 2023 ↓.
- ↑ Miramar 2023 ↓.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
- ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 87, 106.
- ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 345.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 111.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 37.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 261–263.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 122–125.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 270.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 134.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 273.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 135–137.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 288, 351.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 167–170.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 171–184.
- ↑ Olender 2021 ↓, s. 309, 311.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 185.
- ↑ a b c Olender 2021 ↓, s. 321.
- ↑ Dyskant 1996 ↓, s. 192.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
- Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X.
- Ivan Gogin: BOYKIY torpedo boats (1902 – 1907). Navypedia. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
- MAKREL (6102681). miramarshipindex.nz. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
- The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
- The Naval Annual, 1904. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1904. (ang.).
