Pogorzela

Pogorzela
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	gostyński
Gmina	Pogorzela
Prawa miejskie	przed 1458
Burmistrz	Daria Wyzuj
Powierzchnia	4,4 km²
Populacja (30.12.2017); • liczba ludności; • gęstość	; 2098; 481,1 os./km²
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	63-860
Tablice rejestracyjne	PGS
	Położenie na mapie gminy Pogorzela Pogorzela
	Położenie na mapie Polski Pogorzela
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pogorzela
	Położenie na mapie powiatu gostyńskiego Pogorzela
	51°49′20″N 17°13′50″E/51,822222 17,230556
TERC (TERYT)	3004064
SIMC	0954580
	Urząd miejskiRynek 1; 63-860 Pogorzela
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Pogorzela (niem. Pogorschella, następnie Brandenstein) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pogorzela^[3].

Według danych z 31 grudnia 2017 r. miasto liczyło 2098 mieszkańców^[4]. W latach 2002–2017 liczba mieszkańców wzrosła o 6,8%.

Pogorzela uzyskała lokację miejską przed 1458 rokiem^[5].

Położenie

Pogorzela położona jest na zachodnim skraju Wysoczyzny Kaliskiej^[6], w obszarze źródłowym strumieni Rdęca i Pogona^[7], na skrzyżowaniu dróg Krotoszyn-Gostyń i Koźmin-Krobia, przy nieczynnej linii kolejowej Koźmin-Piaski (stacja kolejowa Pogorzela), około 14 km na południowy wschód od Gostynia, około 18 km na północny zachód od Krotoszyna^[6].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pogorzeli w 2014 roku^[2].

Historia

Wzmiankowane po raz pierwszy na początku XV wieku. Miasto było wówczas własnością Wczelów-Pogorzelskich. W czasie wojny trzynastoletniej Pogorzela wystawiła w 1458 roku 4 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[8]. W XVI w. przez jakiś czas było ośrodkiem luteranizmu, jako syn miejscowego duchownego w 1577 r. urodził się Samuel Dambrowski. Szybszy rozwój Pogorzeli nastąpił dopiero w wieku XVIII (głównie rzemiosło).

W czasie zaboru pruskiego Pogorzela należała do powiatu Krotoszyn (1793-1919)^[9]. Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 1326 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 168 dymów (domostw)^[9].

Podczas powstania wielkopolskiego sformowano tu ochotniczą kompanię, która później brała udział w walkach pod Rawiczem. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. leszczyńskiego^[6], do 1975 roku znajdowało się w powiecie krotoszyńskim, a od 1999 w powiecie gostyńskim.

W latach 1954-1972 wieś była siedzibą gromady Pogorzela.

Zabytki

Kościół św. Michała Archanioła późnobarokowy, zbudowany w latach 1778–1785

zespół urbanistyczny^[10]
późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1778–1785^[11] z fundacji kasztelana Rocha Zbijewskiego. Wystrój kościoła pochodzi z epoki baroku i rokoka^[11]. Gotycki krucyfiks pochodzi z XVI wieku^[11]. Ochroną konserwatorską objęte są również^[10]:
- cmentarz kościelny
- plebania z 1920 roku
- ogród przy plebanii
dawny kościół ewangelicki (ul. Krobska 5) z 1861 roku i pastorówka^[10]
pałac Tyszkiewiczów z 1880 roku^[10], w którym znajdowała się szkoła^[11].
- park pałacowy z przełomu XVIII i XIX wieku^[10] (obecnie Park Miejski)

Inne obiekty turystyczne

ratusz z XIX wieku^[11]. Na elewacji umieszczono tablicę pamiątkową ku czci ofiar hitleryzmu,
zachowana w kościele płyta nagrobna Jadwigi z Kąkolewa Pogorzelskiej, wykonana z piaskowca, przyozdobiona stojącą postacią zmarłej, prawdopodobnie wykuta w 1588 roku^[7],
stodoły miejskie, konstrukcji szachulcowej, wypełnianej gliną, z dachami w większości pokrytymi strzechą^[11],
wiatrak-koźlak z 1870 roku^[6],
cmentarz z grobami powstańców wielkopolskich.

W Pogorzeli znajdowała się niegdyś synagoga^[7], wybudowana w drugiej połowie XIX wieku, przed 1887 rokiem, przy ulicy Kotkowiaka. Została zdewastowana podczas II wojny światowej, a po wojnie przebudowana na mieszkania i aptekę^[12].

Ludzie związani z Pogorzelą‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Pogorzelą‎.

Przypisy

↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ ^a ^b Pogorzela w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2016-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
↑ ^a ^b ^c ^d Jan Maj, Alicja Dziewulska: Krotoszyn: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-147-X.
↑ ^a ^b ^c Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506 .
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
↑ ^a ^b Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 248.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 34. [dostęp 2 stycznia 2016].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 385-386. ISBN 83-7079-589-7.
↑ Synagoga w Pogorzeli (ul. Kotkowiaka 5). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2021-01-31].

Linki zewnętrzne

Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506 .
https://osa.archiwa.org/archiwa/PL_2082

[pl-bdr-1] Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-2] Pogorzela w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[Dz.U._29/2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[statgovludnosc2014-4] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (3,73 MB), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 107, ISSN 2083-3342 [dostęp 2016-01-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-30] .

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.

[WZKKrotoszyn1997-6] Jan Maj, Alicja Dziewulska: Krotoszyn: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-147-X.

[SgKP-7] Pogorzela, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 506 .

[8] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.

[Bobrowicz-9] Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 248.

[nidWLK-10] Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 34. [dostęp 2 stycznia 2016].

[Łęcki1996s385-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 385-386. ISBN 83-7079-589-7.

[12] Synagoga w Pogorzeli (ul. Kotkowiaka 5). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich. [dostęp 2021-01-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Wsie	Bielawy Pogorzelskie Bułaków Elżbietków Głuchów Gumienice Kaczagórka Kromolice Łukaszew Małgów Ochla Paradów Wziąchów
Kolonia	Głuchówek
Osada	Nowiny
Osady leśne	Dobra Pomoc Międzyborze Taczanówko
Integralne części wsi	Józefów Ochelski Stawy

Miasta	Borek Wielkopolski Gostyń Krobia Pogorzela Poniec
Gminy miejsko-wiejskie	Borek Wielkopolski Gostyń Krobia Pogorzela Poniec
Gminy wiejskie	Pępowo Piaski

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Borek (← 1932–34 →) Dobrzyca (do 1934) Kobylin Koźmin (← od 1932) Krotoszyn Pogorzela (← od 1932) Sulmierzyce (← 1934–72 i od 1973) Zduny
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Dobrzyca (do 1954) Kobylin Koźmin Krotoszyn Ligota (do 1954) Pogorzela Rozdrażew Zduny
Gromady (1954–72)	Baszków (1954–59) Benice (1954–59) Biadki (1954–71) Borzęciczki (1954–59) Bułaków (1954–59) Dobrzyca (1954–55 →) Gorzupia (1954–59) Kobierno (1954–59) Kobylin (1954–72) Koźmin (1958–72) Koźmin-Zachód (1960–71) Koźminiec (1954–55 →) Kromolice (1954–59) Krotoszyn (1971–72) Krotoszyn-Południe (1960–71) Krotoszyn-Północ (1960–72) Krotoszyn Stary (1954–59) Kuklinów (1954–59) Ligota (1954–55 →) Lipowiec (1954–57) Lutogniew (1954–59) Mokronos (1954–59) Nowawieś (1954–61) Orpiszew (1954–71) Pogorzela (1954–72) Rozdrażew (1954–72) Smolice (← 1958) Sośnica (1954–55 →) Staniew (1954–57) Trzebin (1954–55 →) Trzemeszno (1954–58) Wałków (1954–59) Zalesie Wielkie (1954–59) Zduny (1954–72)