Bokwark
| Bokwark | ||
| ||
| Die bokwark se plek in die Standaardmodel (onder kwarke). | ||
| Samestelling | Elementêre deeltjie | |
| Statistiek | Fermionies | |
| Groep | Kwarke | |
| Generasie | Derde | |
| Wisselwerking | Sterk, swak, elektromagneties, swaartekrag | |
| Simbool | t | |
| Antideeltjie | Bo-antikwark | |
| Geteoretiseer | Makoto Kobayashi en Toshihide Maskawa (1973) | |
| Ontdek | CDF en DØ (1995) | |
| Massa | 172,44 ± 0,13 (stat.) ± 0,47 (sist.) GeV/c2[1] | |
| Verval in | Onderkwark (99,8%) Vreemdkwark (0,17%) Afkwark (0,007%) | |
| Elektriese lading | +23 e | |
| Kleurlading | Ja | |
| Spin | 12 | |
| Swak isospin | LH: +12, RH: 0 | |
| Swak hiperlading | LH: +13, RH: +43 | |
Die bokwark of t-kwark (simbool: t, van die Engelse top quark) is die swaarste van al die kwarke, ’n soort elementêre deeltjie, en ’n hoofbestanddeel van materie. Nes ander kwarke is die bokwark ’n elementêre fermion wat al vier fundamentele kragte: swaartekrag, elektromagnetisme, swak kernkrag en sterk kernkrag ervaar. Die antideeltjie van die bokwark is die anti-bokwark (of anti-bo), waarvan sekere eienskappe dieselfde magnitude maar teenoorgestelde teken het. Bokwarke het ’n spin van +1⁄2,[2] 'n elektriese lading van +2⁄3 e[3] en ’n massa van 172,9±1,5 GeV/c2.[4]
Die bokwark was eers in die Standaardmodel, wat in die 1970's ontwikkel is, voorgestel. Dit is die swaarste kwark en is in 1995 waargeneem met behulp van die D0-detektor en die CDF-detektor in Fermilab se Tevatron-versneller. Die bokwark word in die natuur in die termosfeer vervaardig wanneer kosmiese straling met ione bots. Op die oomblik is slegs die energie van die Tevatron-versneller en CERN se Groot Hadronversneller hoog genoeg om bokwarke in 'n laboratorium te produseer.[5]
Die bokwark se wisselwerking word hoofsaaklik deur die sterk krag gedryf waar kwarke in pare geproduseer word, naamlik 'n bokwark en 'n anti-bokwark. Wanneer die bokwark se wisselwerking deur die swak krag gedryf is, word enkele kwarke geproduseer. Kwarke verval byna uitsluitlik in ’n W-boson en ’n onderkwark (99,8%), maar dit kan ook soms in ’n W-boson en ’n vreemdkwark (0,17%) of in ’n W-boson en ’n afkwark (0,007%) verval. Volgens die Standaardmodel is sy leeftyd rofweg 5×10−25 s.[6][5] Dit is 20 keer korter as die tyd vir sterk wisselwerkings en daarom vorm hulle nie hadrone nie – dit bied wetenskaplikes dus ’n unieke geleentheid om ’n "naakte" kwark te sien. (Alle ander kwarke kan net in hadrone gevind word.)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ CMS Collaboration (2016). "Measurement of the top quark mass using proton-proton data at sqrt(s) = 7 and 8 TeV". Physical Review D. 93 (7): 072004. arXiv:1509.04044. Bibcode:2016PhRvD..93g2004K. doi:10.1103/PhysRevD.93.072004.
- ↑ C.R. Nave. "Quarks". HyperPhysics (in Engels). Department of Physics and Astronomy, Georgia State University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2020. Besoek op 20 Junie 2014.
- ↑ S. Willenbrock (2003). "The Standard Model and the Top Quark". In H.B Prosper and B. Danilov (red.) (red.). Techniques and Concepts of High-Energy Physics XII. NATO Science Series. Vol. 123. Kluwer Academic. pp. 1–41. arXiv:hep-ph/0211067v3. ISBN 1-4020-1590-9.
- ↑ K. Nakamura et al. (Particle Data Group) (2011). "PDGLive Particle Summary 'Quarks (u, d, s, c, b, t, b', t', Free)'" (PDF). Particle Data Group. Besoek op 8 Augustus 2011.
- ↑ 5,0 5,1 "Evidence for production of single top quarks and first measurement of" (in Engels). Fermilab. 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Januarie 2017. Besoek op 20 Junie 2014.
- ↑ A. Quadt (2006). "Top quark physics at hadron colliders". European Physical Journal C. 48 (3): 835–1000. Bibcode:2006EPJC...48..835Q. doi:10.1140/epjc/s2006-02631-6.
Notas
[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is oorspronklik vertaal uit die Engelse Wikipedia
