Petarruego
|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Petarruego | ||
|---|---|---|
 Petarruego en a constelación d'o Boyatero. | ||
Nomenclatura
| ||
| Bayer: | α Bootis | |
| Flamsteed: | 16 Bootis | |
| Atros nombres: | Arcturus, HD 124897, HR 5340, BD +19°2777 | |
Datos d'observación (epoca J2000)
| ||
| Constelación: | Boyatero (Boötes) | |
| Ascensión recta (α): | 14h 15m 39.672s | |
| Declinación (δ): | +19° 10' 56.688" | |
| Mag. aparent (V): | -0,05 (-0.30)m | |
Caracteristicas orbitals
| ||
| Radio meyo: | 24,5 R
| |
Caracteristicas fisicas
| ||
| Masa solar: | 1–1,5 M
| |
| Magnitud absoluta: | -0,38m | |
| Luminosidat: | 110 L
| |
| Temperatura: | ||
| • Superficie: | 3.830 K | |
| Variabilidat: | 0,04m en 8,3 días | |
| Tipo espectral: | K1.5 IIIpe | |
| Edat: | 4,6×109 anyos | |
| Distancia: | 36,7 a.l. (11,26 pc) | |
| Paralaxi: | 0.08878" ± 0.00068" | |
Petarruego, u tamién Arcturus (α Boo / α Boötis / Alpha Boötis), ye a estrela mes luminosa d'a constelación d'o Boyatero, y a tercer estrela mes luminosa d'o cielo de nueiz, con una magnitut visual de -0.05, dimpués de Sirio y Canopo (a cuarta si s'incluye o Sol). Vistas a simple uello, Alpha Centauri pareix mes luminosa que Petarruego, pero en verdat ye formata per dos estrelas luminosas muito amanatas. Petarruego tamién ye a segunda estrela luminosa vistable dende latituz setentrionals y a estrela mes luminosa d'o cielo d'o hemisferio norte.
Petarruego ye una estrela chigant roya d'o tipo K1.5 IIIpe ("pe" = emisión peculiar), o que indica que o espectro de luz emesa per a estrela ye poco normal y plen de linias d'emisión. Encara que ye 110 vegatas mes luminosa que o Sol, buena parti d'a suya fuerza y d'a luz que mana ye en infrarroyo.
Caracteristicas
[editar | modificar o codigo]
O movimiento de Petarruego ye mayor que o de cualsiquier altra estrela de primer magnitut, fueras d'a vecina Centauri. En istos intes se troba cuasi en o suyo punto mes amanato ta o Sol y ye movendo-se rapedament (122 km/s) en relación con o sistema solar. Se creye que Petarruego se desplaza en un grupo que contién altras 52 estrelas. Ye dificil determinar-ne a masa con exactitut, pero podría estar a mesma que a d'o Sol. Se piensa que Petarruego ye una estrela vielliza, muito mes que no lo Sol, que probablement se pareixca a Petarruego cuan alcance a suya fase de chigant roya.
D'alcuerdo con o satelite Hipparcos, Petarruego ye a 36.7 anyos luz (11.3 pársecs) d'a Tierra. Se creye que a suya superficie oscila licherament, feito común a las chigants royas.
Nombres
[editar | modificar o codigo]O nombre d'a estrela en aragonés ye probablement una denominación composada per o verbo "petar" y l'adchectivo "ruego", vocable antigo que significa "royo", como en Puyarruego.
Una altro nombre ta ista estrela ye Arcturus u Arturo, d'o griego Αρκτούρος "guarda d'onsos". Li se da ixe nombre per estar a estrela mes luminosa d'a constelación Boötes, o Boyatero (d'a cual en ye o piet ezquierdo), que ye a mes amanata ta l'Onsa Mayor (Ursa Major) y l'Onsa Menor (Ursa Minor).
En arabe, o nombre suyo ye Haris es-sema "guarda d'o cielo". 'Aramec y Azimec son antigas variants romanizatas d'ixa denominación arabe.
En l'astronomía china, Petarruego ye clamata ta chiaoo (en pinying: dajiao), que significa "cuerno gran".
Importancia cultural
[editar | modificar o codigo]A estrela apareix dos vegatas en o Libro de Chob d'a Biblia.
