Atom
 | |
| Math | endid cemegol, gronyn cyfansawdd  |
|---|---|
| Yn cynnwys | niwclews atomig, plisgyn yr electron, gronyn isatomig |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mewn cemeg a ffiseg, atom (Hen Roeg átomos (ἄτομος) sy'n cael ei gyfieithu'n ‘anwahanadwy, methu ei dorri’) yw'r gronyn lleiaf mewn elfen gemegol sy'n dal ei briodweddau cemegol. Er yn y gorffennol y credwyd ei fod yn amhosib torri atom, o fewn Cemeg modern rydym yn gwybod fod atom wedi ei gyfansoddi o ronynnau isatomig:
- electronau, sydd â gwefr negatif, maint mor fach y mae'n anfesuradwy, a màs llawer yn llai na'r ddau fath o ronyn isatomig arall.
- protonau, sydd â gwefr bositif, a màs sydd tua 1836 gwaith yn fwy na electron.
- niwtronau, sydd â dim gwefr, a màs sydd tua 1836 gwaith yn fwy na electron.
Mae protonau a niwtronau yn dorradwy eu hunan hefyd, ond credir bod electronau yn ronynnau sylfaenol.
Mae'r protonau a niwtronau yn ffurfio niwclews atomig dwys a masfawr, a elwir yn luosogol yn niwcleonau. Mae'r electronnau yn ffurfio cwmwl o electronnau sy'n amgylchynu y niwclews.
Ym mhob sylwedd ac eithrio'r nwyon nobl, mae atomau yn cyfuno i ffurfio moleciwlau.
