Tumingue'a

Peteĩ ta'anga tataveve rumingue'a pegua.

Tumingue'a (karaiñe'ẽme: átomo) ha'e opa mba'e pehẽngue peteĩcha, imba'epy hekopete kimikuaa rapépe, ha oguerekóva ijapytépe heta vore chu'imimi imba'epy hekopete'ỹmi kimikuaa rapépe. Opaite apỹi kimi rehegua oñemohenda tumingue'a ha'ete rupive ha ndaikatúiva oñemboja'o.

Ko'ãga ojeikuaa opa tumingue'a oguerekoha imbytépe peteĩ tumingue'a apyte'a (núcleo atómico karaiñe'ẽme), haimete imása háicha oĩ ku hendápe, ojere hese peteĩ tovendy arai. Ko mba'ekuaarã ojehechauka peteĩhápe saro'y XX ñepyrũme, upe saro'y XIX aja yvypóra oimo'ã tumingue'a ndaikatuiha oñemboja'o, upévare, heta ñe'ẽme oñembohéra chupe átomo, karaiñe'ẽme háicha, oúva a-tómo- gyresiañe'ẽ megua ha péva he'ise Ñemboja'o'ỹ'. Ha upéi, yvypóra ojuhu tumingue'a apyte'a oguerekoha niko ra'e mokõi vore hyepýpe ha'éva, umi katuindy (protones), oguerekóva apakuavohýi ombojakuaáva ipype (carga positiva karaiñe'ẽme), ha avei morõndy (neutrón), mbytegua hendyrýva. Umi tovendy (electrones), ijapakuavohýi hendyry kangy, oñembojoaju chupe tendyryñohasa pu'aka rupive (fuerza electromagnética karaiñe'ẽme).

Joaju

• Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Tumingue'a reheguaCommons.