Urriaren 30

Urriaren 30a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hirugarren eguna da, 304.a bisurteetan. 62 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Unai López Jaiotza: Errenteria, 1995 Angela Figuera Aymerich Jaiotza: Bilbo, 1902 Heriotza: Madril, 1984ko apirilaren 2a Francisco Pagazaurtundua Jaiotza: Santurtzi, 1895 Heriotza: Madril, 1958ko azaroaren 18a Rubén Pérez Jaiotza: Zaldibar, 1981 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan John Adams Jaiotza: Braintree, 1735 (juliotar egutegia), 1735 eta 1735 Heriotza: Quincy, 1826ko uztailaren 4a Diego Armando Maradona Jaiotza: Lanús, 1960 Heriotza: Dique Luján (en) , 2020ko azaroaren 25a Alfred Sisley Jaiotza: former 4th arrondissement of Paris (en) eta Paris, 1839 Heriotza: Moret-sur-Loing, 1899ko urtarrilaren 29a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 30ko jaiotzak Matthew Morrison • Henry Winkler • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Pío Baroja Jaiotza: Donostia, 1872ko abenduaren 28a Heriotza: Madril, 1956 Julio de Urquijo Jaiotza: Deustu, 1871ko apirilaren 3a Heriotza: Donostia, 1950 Simón Anda Jaiotza: Subilla Morillas, 1709ko urriaren 28a Heriotza: Cavite (en) , 1776 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Claude Lévi-Strauss Jaiotza: Brusela, 1908ko azaroaren 28a Heriotza: Parisko 16. barrutia, 2009 Henri Dunant Jaiotza: Geneva, 1828ko maiatzaren 8a Heriotza: Heiden, 1910 Alfredo Handia Jaiotza: Wantage, 849 Heriotza: Winchester, 899 Piero della Francesca Jaiotza: Sansepolcro, 1415, 1416 eta 1410(e)ko hamarkada Heriotza: Sansepolcro, 1492 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 30ko heriotzak Joseph Campbell • Clifford Geertz • Steve Allen • Charles Maturin • Ferdinando Galiani • Hieronymus Cock • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Orson Welles 1938 - Estatu Batuetan Orson Wellesek (irudian) kontatutako The War of the Worlds irratsaioaren transmisioak izua eragin zuen herrialdeko hiri batzuetan. 1971 - Ian Paisleyk Democratic Unionist Party (DUP) alderdia sortu zuen Ipar Irlandan (Ulster). 1975 - Espainiako errege Joan Karlos I.a estatu-buru izendatu zuten. 2003 - NBEek erakundearen kide guztiak Iraketik irtenarazi zituen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Jaime, Deio, Deiane, Dei eta Dehiadar.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1939 – Bidebietako Tiro Eremuan, orain Salvador Allende parkea dena, bost donostiar fusilatu zituzten.
• 1977 – Lehen aldiz omendu ziren publikoki 1936an Hernaniko hilerrian frankistek fusilatutako herritarrak, 300 pertsona inguru. Ordura arte isilpean egiten ziren omenaldiak.
• 1978 – ETAk Ignacio Olaiz Mitxelena autobus gidaria hil zuen Andoainen.
• 1979 – ETAk Manuel Fuentes Fontan goardia zibila hil zuen Portugaleten.
• 1982 – Euskal Herriko Laborarien Batasuna sindikatua eratu zuten Iparraldeko nekazariek: ELB. Frantzian nagusitzen ari zen eredu produktibistak baserriak desagerraraztera zihoala iritzita hasi ziren sindikatua osatzeko eztabaidak.
• 2006 – 70 eta 74 urteko bi anai-arreba hilik agertu ziren euren etxean, Nafarroako Uterga herrian.
• 2007
  • Espainiako Poliziak 7 gazte atxilotu zituen Donostian, ustez kale borrokarekin harremana izateagatik. Ondoren, horietako 5 espetxeratu zituen Grande-Marlaska epaileak.
  • Elkarrekin biltzeagatik, Juan Jose Ibarretxe lehendakaria, eta Patxi Lopez eta Arnaldo Otegi buruzagiak, besteak beste, epaituko zituztela jakinarazi zen.
• 2008 – ETAk jarritako bonba bat lehertu zen Nafarroako Unibertsitatean, 21 zauritu arin eraginez.

Mundua

• 1971 – Ian Paisleyk Alderdi Demokratiko Unionista (DUP) alderdia sortu zuen Ipar Irlandan (Ulster).
• 1975 – Espainiar estatuan monarkia berrezarri zuen Francisco Francok.
• 1998 – Göteborg hiriko dantzaleku batean egondako sutean 60 hildako izan ziren.
• 2000 – ETAk Madrilen hiru pertsona hil zituen.
• 2020 – 7,0ko magnitudeko lurrikara batek 114 pertsona hil eta 1.035 zauritu zituen Turkian eta bi heriotza eragin zituen Grezian.

Arte eta kultura

Mundua

• 1968 – The Lion in Winter ("Lehoia Neguan") filma estreinatu zen, Anthony Harveyk zuzendu eta Peter O'Toole, Katharine Hepburn, Anthony Hopkins, John Castle, Nigel Terry eta Timothy Dalton aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1998 – John Carpenter's Vampires ("John Carpenteren Banpiroak") filma estreinatu zen, John Carpenterek zuzendu eta James Woods, Daniel Baldwin, Sheryl Lee, Thomas Ian Griffith eta Maximilian Schell aktoreek antzeztu zutelarik.

Kirolak

Mundua

• 1974 – Kinshasan The Rumble in the Jungle boxeo-borroka ospetsua egin zuten, noiz Muhammad Alik zortzigarren roundean George Foreman KOz irabazi zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1827 – Jacques Pradet-Balade, baxenafar politikaria (h. 1885).
• 1836 – Klaudio Otaegi, euskal idazlea (h. 1890).
• 1839 – Manuel Juambeltz, euskal apaiz, foruzale eta karlista (h. 1892).
• 1877 – Jean Etxepare Bidegorri, medikua, Argentinan jaiotako euskal idazlea (h. 1935).
• 1880 – Peio Erramuzpe, baxenafar bertsolaria (h. 1967).
• 1887 – Kindin Muxika, gipuzkoar idazle eta euskaltzalea (h. 1974).
• 1895 –
  • Francisco Pagazaurtundua, Pagaza, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1958).
  • Klaudio Sagartzazu, gipuzkoar olerkigilea (h. 1971).
• 1902 – Angela Figuera Aymerich, gaztelaniaz idatzi zuen bilbotar olerkaria (h. 1984).
• 1913 – Julian Alustiza, Aztiri, gipuzkoar poeta, idazle eta sermoilaria (h. 2005).
• 1914 - Mercedes López Cotarelo, gipuzkoar gaztea, Gerra Zibilean fusilatua (h. 1936).
• 1916 – Marcelo Usabiaga, Francoren diktaduraren aurka borrokatu zen gipuzkoar militante komunista (h. 2015).
• 1920 – Jose Maria Etxebarria, Etxeba, Athleticeko futbolaria (h. 1966).
• 1945 – Xabier Larena, bizkaitar politikari ohi eta irakaslea.
• 1948 – Rafa Egiguren, gipuzkoar idazlea.
• 1949 – Santiago Abascal Eskuza, euskal herritar eskuin muturreko politikaria (h. 2017).
• 1956 – Jone Goirizelaia, bizkaitar abokatua eta politikari ezkertiar-abertzalea.
• 1957 – Itziar Lazkano, bizkaitar aktorea.
• 1961 – Rosa Talavera, gipuzkoar atleta.
• 1971 – Eneko Goia, Donostiako alkatea.
• 1975 – Gari Berasaluze, euskal idazlea.
• 1978 –
  • Garazi Hach Embarek, sahararren eskubideen aldeko eusko-saharar ekintzailea, Madrilen.
  • Mayana Itoiz, ume eta gazteentzako liburu-ilustratzaile eta komikigile lapurtarra.
• 1981 – Rubén Pérez, bizkaitar txirrundularia.
• 1995 – Unai López, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 – Jaione López, bizkaitar irakaslea eta misiolaria
• 2003 – Oier Gastesi, nafar futbolaria.
• 2004 – Asier Otsanbela, nafar futbolaria.

Mundua

• 1563 – Sofia Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa (h. 1639).
• 1668 – Sofia Karlota Hannoverkoa, Prusiako Erresumako lehen erregina ezkontidea (h. 1705).
• 1683 – Jurgi II.a Erresuma Batukoa, Erresuma Batua eta Britainiar Jabegoen erregea (h. 1760).
• 1698an bataiatua – Bridget Bevan, galestar hezitzailea eta ongile publikoa (h. 1779).
• 1735 – John Adams, Ameriketako Estatu Batuetako 2. Presidentea (h. 1826).
• 1741 – Angelica Kauffman, austro-suitzar margolari neoklasikoa (h. 1807).
• 1751 – Richard Brinsley Sheridan, irlandar antzerki-idazlea, antzerki-ekoizlea eta politikaria (h. 1816).
• 1762 – André Chénier, frantziar olerkaria (h. 1794).
• 1792 – Claudio Antón Luzuriaga, Errioxako legegizon eta politikaria (h. 1874).
• 1787 – Alexei Fiodorovitx Orlov, errusiar aitonen seme eta politikaria (h. 1862).
• 1825 – Adelaide Anne Procter, britainiar poeta eta filantropoa (h. 1864).
• 1839 – Alfred Sisley, frantziar-ingeles margolaria (h. 1899).
• 1861 – Antoine Bourdelle, frantziar eskultorea (h. 1929).
• 1871 – Paul Valéry, frantziar olerkaria (h. 1945).
• 1873 – Francisco I. Madero, Mexikoko presidentea (h. 1913).
• 1875 – Avetik Isahakyan, armeniar olerkari, idazle eta ekintzalea (h. 1957).
• 1878 – Arthur Scherbius, alemaniar ingeniari elektrikoa, Enigma makinaren asmatzailea (h. 1929).
• 1881 – Elizabeth Madox Roberts, estatubatuar idazlea (h. 1941).
• 1882 – Günther von Kluge, alemaniar landa mariskala Bigarren Mundu Gerran (h. 1944).
• 1885 – Ezra Pound, estatubatuar poeta eta kritikaria (h. 1972).
• 1887 – Georg Heym, alemaniar olerkari espresionista (h. 1912).
• 1894 – Jean Rostand, frantziar biologo eta filosofoa (h. 1977).
• 1895 –
  • Gerhard Domagk, alemaniar patologo eta bakteriologoa, 1939ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1964).
  • Dickinson W. Richards, estatubatuar sendagile eta fisiologoa, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1973).
• 1896 – Ruth Gordon, estatubatuar aktore eta idazlea (h. 1985).
• 1899 – Nadezhda Mandelstam, errusiar idazlea (h. 1980).
• 1900 – Ragnar Granit, finlandiar-suediar fisiologoa, 1967ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1991).
• 1906 – Giuseppe Farina, italiar auto-gidaria eta 1 Formula lehen munduko txapelduna (h. 1966).
• 1907 – Harold Davenport, britainiar matematikaria (h. 1969).
• 1908 – Marcel Béalu, frantziar poeta (h. 1993).
• 1910 –
  • Ricardo Carballo Calero, galiziar filologo eta idazlea (h. 1990).
  • Miguel Hernández, herriaren poeta, espainiar olerkaria (h. 1942).
  • Luciano Sgrizzi, italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (h. 1994).
• 1912 – José Ferrater Mora, kataluniar filosofoa (h. 1991).
• 1914 – Leabua Jonathan, Lesothoko lehen ministroa (h. 1987).
• 1920 – Julio Cano Lasso, espainiar arkitektoa (h. 1996).
• 1922 - Marie Van Brittan Brown, estatubatuar asmatzailea (h. 1999).
• 1923 – Rina Lazo, guatemalar margolari eta irakaslea, mexikar muralismoko partaidea (h. 2019).
• 1924 –
  • Jean-Michel Charlier, belgikar komikigilea (h. 1989).
  • Serge Golovine, monakoar ballet-dantzaria (h. 1998).
• 1928 – Daniel Nathans, estatubatuar mikrobiologo eta sendagilea, 1978ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1999).
• 1930 – Néstor Almendros, kataluniar argazki-zuzendaria (h. 1992).
• 1932 – Louis Malle, frantziar zinemagilea (h. 1995).
• 1935 – Agota Kristof, frantsesezko hungariar idazlea (h. 2011).
• 1936 –
  • Polina Astakhova, sobietar gimnasta (h. 2005).
  • Margarita Voites, estoniar opera abeslaria (h. 2024).
• 1937 –
  • Claude Lelouch, frantziar zinema-zuzendaria.
  • Brian Price, galestar errugbilaria (h. 2023).
• 1939 –
  • Leland Hartwell, estatubatuar biologoa, 2001eko Medikuntzako Nobel Saria.
  • Grace Slick, estatubatuar abeslari, egile abeslari, musikari, artista eta modeloa.
• 1941 – Theodor Hänsch, alemaniar fisikaria, 2005eko Fisikako Nobel Saria.
• 1944 – José-Miguel Ullán, espainiar poeta eta prosalaria (h. 2009).
• 1945 – Verinha Darcy, brasildar aktorea (h. 1979).
• 1946 –
  • René Jacobs, belgikar kontraltoa, orkestra-zuzendaria eta musikologoa.
  • William Thurston, estatubatuar matematikaria (h. 2012).
• 1958 – Julia Zenko, argentinar abeslaria eta aktorea.
• 1959 – Zabou Breitman, frantziar aktore eta zinema zuzendaria.
• 1960 – Diego Armando Maradona, Pelusa, argentinar futbolaria, historiako futbolari hoberenetakoa (h. 2020).
• 1961 – Dmitri Muratov, errusiar kazetari eta telebista aurkezlea, 2021eko Bakearen Nobel Saria.
• 1962 – Eduardo Benavente, espainiar musikaria, Paralisis Permanente taldearen liderra (h. 1983).
• 1966 –
  • Carmen Borrego, espainiar telebista-programa zuzendaria eta laguntzailea.
  • Zoran Milanović, Kroaziako presidentea.
• 1969 – Stanislav Gross, Txekiako lehen ministroa (h. 2015).
• 1970 –
  • Xie Jun, txinatar xake jokalaria.
  • Nia Long, estatubatuar aktorea.
• 1971 – Peter New, kanadar aktore eta umorista.
• 1978 – Gael García Bernal, mexikar zinema zuzendaria eta aktorea.
• 1979 – Eriko Arakawa, japoniar futbolari ohia.
• 1980 – Lauren Bastide, frantziar kazetaria, irrati-animatzailea, saiakera-idazlea eta feminista.
• 1981 – Ivanka Trump, estatubatuar enpresaburu, socialité eta modeloa.
• 1982 – Clémence Poésy, frantziar aktorea.
• 1986 –
  • Hiba Abouk, espainiar aktorea.
  • Gulalai Ismail, giza eskubideen aldeko ekintzaile pakistandarra.
  • Thomas Morgenstern, austriar eski jauzilari ohia.
  • Jessica Walsh, estatubatuar diseinatzaile grafikoa, arte zuzendari eta ilustratzailea.
• 1987 – Ashley Graham, estatubatuar modeloa.
• 1988 –
  • Janel Parrish, estatubatuar aktore, abeslari, Broadway antzokiko antzezle, musikagile eta piano-jolea.
  • Cristina Pedroche, espainiar berriemaile, telebista aurkezle eta modeloa.
• 1992 –
  • Édouard Louis, frantziar idazle eta intelektuala.
  • Greeicy, kolonbiar aktorea eta abeslaria.
• 1999 - Maria Sander, alemaniar atleta, 4 x 100 m-ko proban aditua.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1304 – Migel Periz Legariakoa, nafar apaiza, Iruñeko apezpikua (j. c. 1240)
• 1720 – Juan Bautista Artzamendi, arabar elizgizona, inkisidore nagusi izandakoa, Madrilen (j. 1635).
• 1776 – Simón Anda, arabar abokatu, epaile eta politikaria, Filipinetan (j. 1709).
• 1866 – Joaquin Francisco Barroeta Aldamar, gipuzkoar foruzalea, Madrilen (j. 1796).
• 1878 – Ricardo Altzugarai, nafar politikari liberala, Madrilen.
• 1950 – Julio Urkixo, bizkaitar idazle, euskalari eta testu biltzaile eta editorea (j. 1871).
• 1956 – Pio Baroja, gaztelaniazko idazle gipuzkoarra, Madrilen (j. 1872).
• 1980 – Julio Franco, gipuzkoar margolaria (j. 1903).
• 2006 – Pedro Alonso, euskal herritar saskibaloi jokalaria, Getafen (j. 1910).
• 2021 – Guy Poulou, lapurtar dentista, Ziburuko auzapeza (j. 1940).
• 2022 - Jose Luis Saenz de Ugarte, arabar argazkilari, espeleologo, kazetari eta historialaria (j. 1933).

Mundua

• 1046 – Oliba abadea, Berga eta Ripollgo kondea (998-1003), Viceko gotzaina (1018-1046) eta Sant Miquel de Cuixà beneditar monasterioaren abadea (j. 971).
• 1459 – Gian Francesco Poggio Bracciolini, italiar humanista eta kaligrafoa (j. 1380).
• 1466 –
  • Johann Fust, alemaniar zilargina eta inprimatzailea.
  • Maria Borgoinakoa, Clevesko dukesa (j. 1393).
• 1611 – Karlos IX.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1550).
• 1626 – Willebrord Snel van Royen, Snellius, herbeheretar astronomo eta matematikaria (j. 1580).
• 1685 – Michel Le Tellier, frantziar politikaria (j. 1603).
• 1757 – Osman III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1699).
• 1809 – William Cavendish-Bentinck (Portlandeko III. dukea), Britainia Handiko eta Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1738).
• 1816 – Frederiko Württembergekoa, Württembergeko erregea (j. 1754).
• 1823 – Edmund Cartwright, ingeles apaiz asmatzailea (j. 1743).
• 1893 – Karl Bodmer, suitzar-frantziar marrazkilari, margolari, litografo eta ilustratzailea (j. 1809).
• 1910 – Jean Henri Dunant, Gurutze Gorriaren sortzaile eta 1901eko Bakearen Nobel Saria (j. 1828).
• 1912 – James S. Sherman, Ameriketako Estatu Batuetako 27. presidenteordea (j. 1855).
• 1914 – Ernst Stadler, alemaniar olerkari espresionista (j. 1883).
• 1922 – Géza Gárdonyi, hungariar idazlea (j. 1863).
• 1923 – Bonar Law, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1858).
• 1937 – Vladimir Miliutin, sobietar politikaria (j. 1884)
• 1946 – Charles Despiau, frantziar eskultore eta marrazkigilea (j. 1874).
• 1953 – Emmerich Kálmán, hungariar opereta musikagilea (j. 1882).
• 1961 – Luigi Einaudi, Italiako presidentea (j. 1874).
• 1968 –
  • Rose Wilder Lane, estatubatuar kazetaria, eleberrigilea, bidaia-idazlea eta teorialari politikoa (j. 1886).
  • Ramón Novarro, mexikar aktorea, zinemako lehenbizikoetako latindar sex symboltzat joa (j. 1899).
  • Conrad Richter, estatubatuar eleberregilea (j. 1890).
• 1975 – Gustav Hertz, alemaniar fisikaria, 1925eko Fisikako Nobel Saria (j. 1887).
• 1976 – Teodora Zuloaga, espainiar zeramikaria (j. 1886).
• 1979 – Barnes Wallis, ingeles zientzialari, ingeniari eta asmatzailea, errebote-bonba asmatzeagatik ezaguna (j. 1887).
• 1986 – Côtis-Capel, normandieraz idazten zuen normandiar poeta (j. 1915).
• 1990 – Alfred Sauvy, frantziar estatistikaria, demografoa eta ekonomista (j. 1898).
• 1992 - Joan Mitchell, estatubatuar margolaria, espresionismo abstraktuaren "bigarren belaunaldikoa" (j. 1925).
• 1994 – Nicholas Georgescu-Roegen, errumaniar matematikari, estatistikari eta ekonomialaria (j. 1906).
• 1997 – Samuel Fuller, estatubatuar zinema-zuzendaria (j. 1912).
• 1998 – Paul Misraki, greziar musikagilea (j. 1908).
• 1999 –
  • Uxío Novoneyra, galiziar idazlea (j. 1930).
  • Nise da Silveira, brasildar psikiatra eta psikoanalista (j. 1905).
  • Herbert Southworth, estatubatuar historialaria (j. 1908).
• 2000 – Henri Pichette, frantziar idazlea (j. 1924).
• 2002 – Juan Antonio Bardem, espainiar zinema zuzendaria (j. 1922).
• 2009 –
  • Claude Lévi-Strauss, frantziar filosofo eta antropologoa (j. 1908).
  • František Veselý, txekiar futbolaria (j. 1943).
• 2010 – Harry Mulisch, herbeherear idazlea (j. 1927).
• 2017 – Daniel Viglietti, uruguaiar abeslari, musikagile, gitarra-jotzaile eta politika aktibista (j. 1939).
• 2018 – Jin Yong, txinatar eleberrigile, kazetari eta historialaria (j. 1924).
• 2020 –
  • Robert Fisk, britainiar kazetaria, The Independent egunkariaren Ekialde Hurbilako berriemailea (j. 1946).
  • Nobby Stiles, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1942).
  • Mesut Yılmaz, Turkiako lehen ministroa (j. 1947).
• 2024 – Elisabeth Ohlson Wallin, suediar argazkilaria (j. 1961).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Jaime, Deio, Deiane, Dei eta Dehiadar.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2950
• Multimedia: 30 October / Q2950

Urriaren 29 | Urteko egutegi | Urriaren 31