ღმერთი
ღმერთი — სიყვარულის, რწმენისა და თაყვანისცემის ზებუნებრივი, ყოველთა არსთა მაარსებელი“, რომელიც დამახასიათებელია ყველა რელიგიისთვის, გარდა პირველყოფილი რელიგიის ადრეული ფორმებისა და ზოგიერთი აღმოსავლური რელიგიისა. აბრაამისეულ რელიგიებში იგი არის აღმატებულთა შორის უაღმატებულესი, უზენაესი სახელი, სიყვარულისა და რწმენის განსახიერება.
ეტიმოლოგია და გამოყენება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
გერმანული სიტყვა ღმერთის უძველესი წერილობითი ფორმა გვხვდება მე-6 საუკუნით დათარიღებულ ქრისტიანულ Codex Argenteus-ში. ინგლისური სიტყვა (God) წარმომდგარია სიტყვის პროტო-გერმანული ფორმიდან * ǥuđan. რეკონსტრუირებული პროტო-ინდოევროპული ფორმის * ǵhu-tó-m ძირი უნდა იყოს სიტყვა * ǵhau(ə)-, რომელიც ნიშნავდა „დაძახებას“ ან „გამოძახებას“.[1] გერმანული სიტყვები, რომლებიც აღნიშნავდა ღმერთს, თავის მხრივ განურჩეველი იყო ორივე სქესისთვის, მაგრამ გერმანელი ხალხის ქრისტიანიზაციის პროცესში სიტყვები მამრობითი სქესის გახდა.[2]
ალაჰი (არაბ. الله) არაბული ტერმინია, რომელსაც არ გააჩნია მრავლობითი ფორმა და გამოიყენება მუსლიმებისა და არაბულად მოლაპარაკე ქრისტიანებისა და ებრაელების მიერ „უფლის“ აღსანიშნავად მაშინ, როცა „ʾილაჰ“ (არაბ. إله) საზოგადოდ ღვთაების ან ღმერთის აღმნიშვნელია.[3][4][5] ღმერთს ასევე შესაბამისი სახელი აქვს მინიჭებული ინდუიზმის იმ მონოთეისტურ მიმდინარეობებში, სადაც აღიარებენ ღმერთის ადამიანურ ბუნებას, ბჰაგავატაში ადრეული წყაროებით მას მოიხსენიებდნენ, როგორც კრიშნა-ვასუდევას ხოლო მოგვიანებით _ როგორც ვიშნუს და ჰარის.[6]
ზოროასტრიზმში ღმერთის სახელის აღსანიშნავად აჰურა მაზდა გამოიყენება. „მაზდა“, ან სიტყვის ავესტური ფუძე Mazdā-, სახელობითში _ Mazdå, პროტო-ირანული *Mazdāh (მდედრობითი)-ის ანარეკლია. ზოგადად, იგი სულის ცნების გამოსახატადაა აღებული და, მისი სანსკრიტული შესატყვისის medhā-ს მსგავსად, ნიშნავს „ინტელექტს“ ან „სიბრძნეს“. ორივე, ავესტური და სანსკრიტული სიტყვა სათავეს იღებს პროტო-ინდოირანული *mazdhā--სგან, რომელიც, თავის მხრივ, პროტო-ინდოევროპული mn̩sdʰeh1-სგან მომდინარეობს, რაც ნიშნავს „განმტკიცებას (dʰeh1) ვინმეს გონისა (*mn̩-s)“, „ბრძენს“.[7]
ვაჰეგურუ (პენჯაბ. vāhigurū IAST) არის ტერმინი, რომელიც ხშირად გამოიყენება სიქიზმში ღმერთის აღსანიშნად. პენჯაბურად ის „განმაცვიფრებელ მასწავლებელს“ ნიშნავს. Vāhi (ნასესხებია შუა სპარსულიდან) ნიშნავს „განმაცვიფრებელს“ და გურუ (სანს. guru IAST) „მასწავლებლის“ აღმნიშვნელი ტერმინია. ვაჰეგურუ ასევე აღწერილია, როგორც ენითაღუწერელი ექსტაზის განცდა. სიქები სიტყვა „ვაჰეგურუს“ ყველაზე ხშირად მისალმების დროს იყენებენ.
ბაჰა, ღმერთის „დიადი“ სახელი ბაჰაისტურ სარწმუნოებაში, არაბულად „ყოვლად დიდებულს“ ნიშნავს.
ზოგადი კონცეფციები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ღმერთის ბუნებასა და არსებობასთან დაკავშირებით მკაფიო კონსენსუსი არ არსებობს.[8]აბრაამული ღმერთის კონცეფციები მოიცავს იუდაისტური ღმერთის მონოთეისტურ განმარტებას, ქრისტიანთა ხედვას სამების შესახებ და ღმერთის ისლამურ გაგებას. დჰარმული რელიგიები განსხვავდება ღვთაებრივის ხედვის საკითხებში: ღმერთის აღქმა ინდუიზში იცვლება რეგიონების, სექტებისა და კასტების მიხედვით და ვხვდებით როგორც მონოთეისტურ, ასევე პოლითეისტურ აღქმებსაც. მრავალ პოლითეისტურ რელიგიას აქვს შემოქმედი ღმერთის კონცეფცია. ჯაინიზმი არის პოლითეისტური და არა-კრეაციონისტული რელიგია. ბუდისტური აღქმა დამოკიდებულია ადამიანის ინტერპრეტაციასა და ტრადიციებზე; ბუდიზმი შეიძლება აღქმული იქნეს, როგორც ათეისტური, არათეისტური, პანთეისტური, პანენთეისტური ან პოლითეისტური რელიგია.
ერთარსობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
მონოთეისტური რწმენით არსებობს ერთადერთი ღმერთი და შეიძლება ითქვას, რომ ერთადერთ ნამდვილ ღმერთს სცემენ თაყვანს სხვადასხვა რელიგიებში სხვადასხვა სახელით. ხედვა, რომ ყველა თეისტი სინამდვილეში ერთსა და იმავე ღმერთს ეთაყვანება, იცის თუ არა მან ეს, ძირითადად გავრცელებულია ბაჰაიზმში, ინდუიზმსა[9] და სიქიზმში.[10]
ქრისტიანობაში სამების დოქტრინა მოიაზრებს ღმერთს, როგორც ერთ ღმერთს სამი სხვადასხვა სახით (თითოეული ამ სამიდან ღმერთია თავისთავად). წმინდა სამება მოიცავს[11] მამა ღმერთს, ძე ღმერთს (რომელიც იესო ქრისტეა) და სული წმინდას. ადრეულ საუკუნეებში ქრისტიანული რწმენის ეს ფუნდამენტური მისტერია ამ ლათინური ფორმულით იყო შეჯამებული: Sancta Trinitas, Unus Deus (წმინდა სამება, ერთი ღმერთი), რომელიც მოცემულია Litanias Lauretanas-ში.
ისლამის ძირითადი პრინციპია თავჰიდი (ნიშნავს „ერთარსობას“ ან „უნიკალურობას“). ყურანში ღმერთი ასეა აღწერილი: „ის არის ალაჰი, ერთი და ერთადერთი; ალაჰი, მარადიული, აბსოლუტური; იგი დაუსაბამოა; და არავინ არის მისი მსგავსი.“[12] მუსლიმები უარყოფენ სამების ქრისტიანულ დოქტრინას და იესოს ღვთაებრივობას და მას პოლითეიზმს ადარებენ. ისლამში ღმერთი ტრანსცენდენტურია და მის არც ერთ ქმნილებას არ ჰგავს; აქედან გამომდინარე, მუსლიმები არ არიან ხატთაყვანისმცემლები და არ გამოსახავენ ღმერთს.[13]
ჰენოთეიზმი არის ერთი ღმერთის რწმენა და მისი თაყვანისცემა, თუმცა ამავდროულად იგი არ გამორიცხავს სხვა ღვთაებათა სავარაუდო არსებობას.[14]
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ უფრო გვიანდელი ეტიმოლოგია სადავოა. „ghuba“-ს პროტოტიპად მოიაზრება „*ghodho-m“ ან „*ghodto-m“. რასაც მივყავართ ძირამდე „gheu-“. არსებობს ორი არიული სიტყვა, რომელთაც მსგავსი ფორმა აქვს; ერთ-ერთი ნიშნავს „გამოძახებას“ მეორე _ „დასხმას, შეწირვას“. OED Compact Edition, G, p. 267
- ↑ Barnhart, Robert K (1995). The Barnhart Concise Dictionary of Etymology: the Origins of American English Words, page 323. HarperCollins. ISBN 0-06-270084-7
- ↑ God. Islam: Empire of Faith. PBS. ციტირების თარიღი: 2010-12-18.
- ↑ "Islam and Christianity", Encyclopedia of Christianity (2001): არაბულად მოსაუბრე ქრისტიანები და ებრაელები ღმერთს ასევე მიმართავენ, როგორც ალაჰ.
- ↑ L. Gardet. „Allah“. Encyclopaedia of Islam Online.
- ↑ Hastings 2003, p. 540
- ↑ Boyce 1983, p. 685.
- ↑ Froese, Paul; Christopher Bader (Fall–Winter 2004). „Does God Matter? A Social-Science Critique“. Harvard Divinity Bulletin. 4. 32.
- ↑ იხილეთ Swami Bhaskarananda, Essentials of Hinduism (Viveka Press 2002) ISBN 1-884852-04-1
- ↑ Sri Guru Granth Sahib. Sri Granth. ციტირების თარიღი: 2011-06-30.
- ↑ What Is the Trinity?. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2014-02-19.
- ↑ D. Gimaret. „Allah, Tawhid“. Encyclopædia Britannica Online.
- ↑ Robyn Lebron (2012). Searching for Spiritual Unity...Can There Be Common Ground?, გვ. 117. ISBN 1-4627-1262-2.
- ↑ Müller, Max. (1878) Lectures on the Origin and Growth of Religion: As Illustrated by the Religions of India. London:Longmans, Green and Co.
