bira
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr 1
[biguhêre]Zayenda nêr a binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | bira | bira |
Îzafe | birayê | birayên |
Çemandî | birayî | birayan |
Nîşandera çemandî | wî birayî | wan birayan |
Bangkirin | birayo | birayino |
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | birayek | birayin |
Îzafe | birayekî | birayine |
Çemandî | birayekî | birayinan |
bira nêr
- (malbat) Kurê dêbabên kesekê/î, lawê deybabên kesekê/î.
- Ew birayê min e. ― Dêbavên min û wî yek in.
- Bira bira ye, bazar cuda ye
- Şahriyarî bi tirs ji Şahzemanî re got: "Ax bira, tu ewil vî karî bike." Lê birayê wî bersîv da: "Na, tu birayê mezin î, divê ez her di riya te de bim." — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
- Kurê ji dayika yan ji babê kesekê/î.
- Ey mîrê cinan yê li welatê efrîtan, ev herdu kûçik birayên min in. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
- (wek gotineke şîrîn ya gazîkirinê) Heval, dost, kek.
- Bi Xwedê, birawo, her ez jî wisa fikirîm. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
- (dîn) Hemû kur û mêrên ji eynî dînî yan mezhebê.
Ji wêjeya klasîk
[biguhêre]- Roja şerî ew hezare mêr bû
Tacdîn du bira hebûn di qellaş
Manendê du şahbazê cemmaş — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Nêzîk
[biguhêre]Bide ber
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]Ji ji proto-hindûewropî *bʰréh₂tēr.
Hevreha soranî/kelhûrî/lekî/hewramî/zazakî bira, mazenderanî برار (birar), hexamenişî 𐎲𐎼𐎠𐎫𐎠 (brātā), pertî û pehlewî 𐭡𐭥𐭠𐭣𐭥 (brad, brader), avestayî 𐬠𐬭𐬁𐬙𐬀𐬭 (brater), belûçî برات (berat), farisî برادر (birader, berader), tacikî бародар (barodar), sanskrîtî भ्रातृ (bhrātṛ) (bhrā́tṛ), hindî भ्राता (bhrātā) û भ्रातृ (bhrātŕ), ûrdûyî بھراتا (bhrātā) (bhrātā) û بھراتر (bhrātr) (bhrātŕ), rusî/belarusî/ukraynî/bulgarî/makedonî брат (brat), sirbî бра̏т (brȁt), polonî/slovakî brat, çekî bratr, latviyayî brātarītis, lîtwanî broterėlis/brólis/brotis, yûnaniya kevn φρᾱ́τηρ (phrā́tēr) (phrā́tēr), îngilîzî brother, almanî Bruder, holendî broeder/broer, danmarkî/norwecî/swêdî broder/bror, latînî frāter, îtalî frate/fratello, fransî frère, ermenî եղբայր (eġbayr) (ełbayr)...
- Çavkanî:
- Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 45.
- Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 12
- MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
- Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <Etymonline> by Douglas Harper.
- Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 163
Jê
[biguhêre]- birabab
- birabav
- birader
- birakuj
- birakujî
- biratî
- birayane
- birayetî
- biraza
- birazî
- destebira
- destebiratî
- zirbira
- zirbiratî
- bira: kesê ji heman dê û bavî û zayend nêr
- birak: forma peyva “bira” ya biçûkî; mînak: ew birakê min e
- biracan: ı- peyva ji bo xweşgotina bira, ıı- peyva ji bo bang/gazî kirina kesekî
- birader: kesê wek bira; kesê ji der hatiye û wek bira nêzik e
- birê: forma tewandî ya “bira”; mînak: ew birê min e (=ew birayê min e)
- birako: ji bo denglêkirina kesekî
- birakuj: kesê birayê xwe dikuje
- birakujî: kiryara birakuştinê
- birakuştî: kesê ku birayê wî hatiye kuştin
- biramak: kesê ji heman dayikê lê ne ji heman bavî
- biramarî: birayê ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
- biramarîtî: biratiya ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
- birang: forma biçûkkirî/şîrînkirî ya peyva “bira”; “ew birangê min e”
- biraşîr: kesê ku dema zarotiya xwe de ji diya kesekî şîr mêtî ye
- biratî: 1) hevpişka di dê û bavî de, 2) rewşa wek bira
- biraxwê: xizmên mêr û ji dûr ve
- birayetî: dostaniya wek bira
- biraza: zarokên birayê kesekî
- birazava: kesê di daweta wî de alîkariya zavayî dike
- birazê: keça bira
- birazî: kurê/lawê bira
- destebirak: hevalê wek bira nêzîk
- jinbira: jina birayê kesekî
Bi zaravayên din
[biguhêre]- Soranî: bira
- Kurdiya başûrî: bira
- Şêxbizinî: bira, birang
- Lekî: bira
- Hewramî: bira
- Zazakî: bira, birar
Werger
[biguhêre]- Aarî: isimanna
- Abxazî: аиашьа (āiāš̍ā)
- Açehî: aduen
- Adîgeyî: шы (šə)
- Afarî: saqal
- Afrîkansî: broer → af, boetie
- Aghwanî: 𐕛𐔼𐕖𐔼 (viči)
- Akadî: 𒋀 (aḫu)
- Albanî: vëlla → sq
- Almaniya Pennsylvania: Bruder n
- Almanî: Bruder → de n
- Elmanîşî: Brüeder n
- Amharî: ወንድም → am (wändm)
- Andî: воцци
- Angorî: ranihı
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: bikʼisn
- Aragonî: chirmán → an n
- Aramî:
- Arçî: у́шду
- Argobbayî: እህ (ǝh)
- Aromanî: frati → roa-rup n, frate → roa-rup n
- Asamî: ভাই (bhai)
- Astûrî: hermanu → ast n
- Avarî: вац (wac)
- Aymarayî: jilata, jila → ay
- Aynuyî: ユポ (yupo)
- Azerî: qardaş → az
- Balînî: nyama muani
- Baskî: anaia → eu, neba → eu
- Başkîrî: ағай (ağay) ; ҡусты (qustï), эне (ene), мырҙа (mïrða)
- bruada :
- Belarusî: брат n (brat)
- Belûçî: برات (barát)
- Bengalî: ভাই → bn (bhai), ভ্রাতা (bhrata), বেরাদর → bn (beradôr)
- Bextiyarî: گگه (gage)
- Bîslamayî: brata
- Bretonî: breur → br n, breudeur → br pj
- Bulgarî: брат → bg n (brat)
- Burmayî: အကို (a.kui), ညီ → my (nyi), မောင် → my (maung)
- Buryatî: аха (axa), дуу (duu)
- Conxayî: བུ་སྤུན (bu spun), ཕོ་རྒནམ (pho rganm), ནུ་གཅུང (nu gcung)
- Çeçenî: ваша (waša)
- Çekî: bratr → cs n
- Çerokî: ᎤᏙ (udo), ᏗᎾᏓᏅᏟ (dinadanvtli)
- Çinook jargonî: ow, kahpo
- Çînî:
- Kantonî: 哥哥 (go1-4 go1), 弟弟 (dai6-4 dai6-2), 兄弟 (hing1 dai6), 大佬 (daai6 lou2), 細佬 (sai3 lou2), 阿哥 (aa3 go1)
- Mandarînî: 哥哥 → zh (gēge), 弟弟 → zh (dìdi), 兄弟 → zh (xiōngdì), 兄弟 → zh (xiōngdi)
- Minnanî: 阿兄 → zh-min-nan (a-hiaⁿ), 小弟 → zh-min-nan (sió-tī), 兄弟 → zh-min-nan (hiaⁿ-tī), 哥哥 → zh-min-nan (ko--koh, ko-ko), 兄哥 → zh-min-nan (hiaⁿ-ko), 大兄 → zh-min-nan (tōa-hiaⁿ), 大哥 (tōa-ko)
- Çuvaşî: ар тӑван (ar tăvan)
- Dalmatî: frutro n
- Danmarkî: broder → da g, bror → da g
- Divehî: ކޮއްކޮ (kokko), ބޭބެ (bēbe)
- Dolganî: убай, бий
- Elfdalî: bruor n
- Endonezyayî: saudara → id nt, kakak laki-laki n * Endonezyayî: saudara → id nt, kakak laki-laki n, abang → id n, adik laki-laki n
- Erebî: أَخ → ar n (ʾaḵ), شَقِيق → ar n (šaqīq)
- Ermenî: եղբայր → hy (eġbayr), ախպեր → hy (axper)
- Ermeniya kevn: եղբայր (ełbayr)
- Erzayî: леля (lelja), ялакс (jalaks)
- Esperantoyî: frato → eo
- Estonî: vend → et, veli → et
- Etiyopiya klasîk: እኅው (ʾəḫw)
- Evenî: акан (akan), нө (nö)
- Evenkî: акин (akin), нэкун (nəkun)
- Eweyî: nɔviŋutsu, fo, tsɛ
- Farisî: برادر → fa (barâdar), داداش → fa (dâdâš), اخ → fa (ax)
- Fatalukuyî: kaka, noko
- Fenîkî: 𐤀𐤇 (ʾḥ)
- Ferî: bróðir → fo n, beiggi → fo n
- Fînî: veli → fi
- Fransî: frère → fr n
- Friyolî: fradi n
- Frîsiya bakur: brouder n, bruler n, Bröđer g
- Frîsî: broer → fy
- Gaelîka skotî: bràthair → gd n
- Galîsî: irmán → gl n
- Gooniyandiyî: marna
- Gujaratî: ભાઈ → gu n (bhāī)
- Gurcî: ძმა (ʒma)
- Haîtî: frè
- Hawayî: kaikuaʻana
- Hawsayî: ɗanuwa
- Higaononî: sulud ma-ama
- Hindî: भाई → hi n (bhāī), भ्राता → hi n (bhrātā), सहोदर → hi n (sahodar), बिरादर → hi n (birādar), दादा → hi n (dādā), भाऊ → hi n (bhāū), वीर → hi n (vīr), बंधु → hi n (bandhu), भैया → hi n (bhaiyā), भ्रातृ n (bhrātŕ)
- Hmongî: kwv, tij, kwv tij, tij laug, nus
- Holendî: broer → nl n, broeder → nl n
- Îbranî: אָח → he n (akh)
- Îdoyî: fratulo → io
- Îgboyî: nwanne nwoke
- Îlokanoyî: kabsat a lalaki, kabagis, manong, ading a lalaki
- Îngilîziya kevn: brōþor n
- Îngilîzî: brother → en
- Îngriyî: veljä, veli, vello, velvyt, veikko
- Îngûşî: воша (woša)
- Înterlîngua: fratre → ia
- Îrlendî: deartháir n
- Îstriyotî: fra n
- Îstro-romanyayî: fråte n
- Îtalî: fratello → it n
- Îzlendî: bróðir → is, brói n
- Japonî: 兄弟 → ja (きょうだい, kyōdai), 兄 → ja (あに, ani), お兄さん → ja (おにいさん, oniisan), 兄ちゃん (にいちゃん, nīchan), 弟 → ja (おとうと, otōto), ブラザー (burazā)
- Javayiya kevn: ari
- Javayî: kangmas n, dimas n
- Kalalîsûtî: qatanngut angut n, angaju, nuka, ani, aqqaluk
- Kalmîkî: дү (dü)
- Kapverdî: irmon, armun
- Karaçay-balkarî: къарнаш (qarnaş), къарындаш (qarındaş)
- Karelî: velli
- Kaşûbî: brat n
- Keçwayî: turi, wawqi
- Keşmîrî: بوے → ks (bōy)
- Kirgizî: байке → ky (bayke), ага → ky (aga), ини → ky (ini)
- Kîngalî: අය්යා (ayyā), මල්ලි (malli)
- Komançî: tami, pabi
- Komî-permyakî: вон (von)
- Koreyî: 형제 → ko (hyeongje), 형님 → ko (hyeongnim), 오빠 → ko (oppa), 남동생 → ko (namdongsaeng), 동생 → ko (dongsaeng), 아우 → ko (au), 브라더 (beuradeo), 오라버님 (orabeonim)
- Korsîkayî: fratellu → co n, frateddu → co n
- Kreyoliya jameîkî: broda, breda
- Kreyoliya morîtanî: frer
- Kreyoliya seyşelî: frer
- Kumikî: къардаш (qardaş), эр къардаш (er qardaş)
- Ladînoyî: ermano
- Lakî: уссу (us̄u)
- Latgalî: bruoļs
- Latînî: frater → la n, germanus → la
- Latviyayî: brālis → lv n
- Lawsî: ອ້າຍ (ʼāi), ນ້ອງຊາຍ (nǭng sāi)
- Lîgûrî: fræ
- Lîtwanî: brolis → lt n
- Lîvonî: veļ
- Lombardî: fradell
- Lugandayî: ow'oluganda
- Luhyayî: wandaywe©
- Luksembûrgî: Brudder → lb n
- Mòçenoyî: pruader n
- Maguindanaoyî: pagali, lusud sa tian
- Makasaeyî: kaka, noko
- Makedonî: брат → mk n (brat)
- Malagasî: anadahy → mg
- Malay:
- Rûmî: abang → ms, adik lelaki
- Malezî: ابڠ → ms, اديق للاکي
- Malayalamî: സഹോദരന് → ml (sahōdaran), ചേട്ടൻ → ml (cēṭṭan), അനിയന് → ml (aniyan)
- Maltayî: ħu → mt
- Mançûyî: ᠠᡥᡡᠨ (ahūn), ᡩᡝᠣ (deo)
- Manksî: braar n
- Maorî: tuakana, teina, tungāne, taina, tuakana, hāmua
- Maranaoyî: pagari
- Maratî: भाऊ n (bhāū)
- Marî:
- Mayayiya yukatekî: iitsʼin, sukuʼun
- Mazenderanî: برار (berâr)
- Mecarî: fivér → hu, fiútestvér → hu, bátya → hu, öcs → hu
- Misrî:
(sn) - Mîkmakî: nidap
- Mînangkabawî: uda, udo, ajo, ombak, uwan, uwen, adiak
- Mîrandî: armano n
- Mokşayî: альняка (alʹnjaka), пяльне (pjalʹne)
- Mongolî: ах → mn (ah), дүү → mn (düü), ах дүү → mn (ah düü)
- Namayî: ǃgâsab
- Nanayî: ага, нэил
- Napolîtanî: frate n
- Navajoyî: atsilí, ánaaí
- Nedersaksî: Broder → nds n, Brauder n, Broer n, Bruer n
- Nenetsiya tundra: ня
- Nepalî: दाजु → ne (dāju)
- Nîvxî: асӄ (asq), асӄа (asqa), ыкын (əkən), ыкына (əkəna), атик (atik)
- Norsiya kevn: bróðir n, barmi n
- Norwecî: bror → no n
- Nupeyî: yégi bagi
- Ohloniya bakur: ták̄a, táusíkís, ká̄nak tausík̄is
- Ojibweyî: nishiime, nisayenh, niijikiwenh
- Okînawanî: ゐきー (wikī)
- Oksîtaniya kevn: frayre
- Oksîtanî: fraire → oc n
- Oriyayî: ଭାଇ → or (bhai)
- Oromoyî: obboleessa
, ӕфсымӕр (æfsymær), ӕрвад (ærvad)
- Oygurî: ئاكا → ug (aka), ئىنى (ini)
- Ozbekî: aka → uz, uka → uz
- Palî: bhātar n
- Peştûyî: ورور → ps n (wror)
- Piedmontîsî: frèl n, fradel n
- Plodîşî: Brooda n
- Polabî: brot n
- Polonî: brat → pl m pers
- Portugalî: irmão → pt n
- Prusiya kevn: brāti n
- Puncabî: ਵੀਰ (vīr)
- Q'eqçiyî: as
- Qazaxî: аға → kk (ağa), іні → kk (ını)
- Qiptî: ⲥⲟⲛ (son)
- Rohingyayî: bai
- Romagnolî: fradël n
- Romancî: frar n
- Romanî: phral n
- Romaniya kalo fînî: phaal n
- Romanyayî: frate → ro n
- Rusî: брат → ru n (brat), бра́тец → ru n (brátec), брати́шка → ru n (bratíška), брата́н → ru n (bratán)
- Rusînî: брат n (brat)
- Sahoyî: sacal
- Saksoniya kevn: brōthar n
- Samiya bakurî: viellja
- Samoayî: uso
- Sanskrîtî: भ्रातृ → sa n (bhrātṛ)
- Sardînî: fràde n
- Sêriyî: aacaz
- Sicîlî: frati → scn n
- Sidamoyî: rodo
- Silesî: brat n
- Sindhî: ڀاءُ n
- Sirboxirwatî:
- Skotî: brither, brar
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: братъ n (bratŭ)
- Slovakî: brat → sk n
- Slovenî: brat → sl n
- Slovînsî: brãt
- Somalî: walaal
- Sorbî:
- Spanî: hermano → es n
- Sundanî: akang → su, aa → su, raka n, rayi, dédé n
- Sûmerî: 𒋀 (ŠEŠ)
- Svanî: მუხვბე (muxvbe), ჯჷმილ (ǯəmil)
- Swahîlî: ndugu → sw, kaka → sw
- Swêdî: bror → sv g, broder → sv g, brorsa → sv g
- Tacikî: бародар → tg (barodar), ах → tg (ax)
- Tagalogî: kapatid na lalaki, kuya → tl, totoy, diko, sangko, siko
- Tamîlî: சகோதரன் → ta (cakōtaraṉ), அண்ணன் → ta (aṇṇaṉ), தம்பி → ta (tampi)
- Taosî: p’ǫ́yna (younger), pòpóna (elder)
- Tarifitî: uma n
- Tausugî: magolang, manghūd
- Tayî: พี่ → th (pîi), พี่ชาย → th, น้อง → th (nɔ́ɔng), น้องชาย → th, ภราดร → th, ภราดา → th
- Telûgûyî: ಅಣ್ಣ (ಅಣ್ಣ), ತಮ್ಮ (ತಮ್ಮ), ಸಹೋದರ → kn (sahōdara)
- Telûgûyî: అన్న → te (anna), తమ్ముడు → te (tammuḍu), సోదరుడు → te (sōdaruḍu)
- Teteriya krîmî: ağa }}, qardaş, kadâ }}
- Teterî: абый → tt (abıy), абзый → tt (abzıy), эне → tt (ene)
- Tetûmî: maun
- Tigrînî: ሓወ (ḥawä)
- Tirkî: erkek kardeş → tr, kardeş → tr, birader → tr, ağabey → tr, abi → tr
- Tirkmenî: dogan
- Tîbetî: ཇོ་ཇོ (jo jo), ཅོ་ཅོག (co cog), ཇོ་ལགས (jo lags), འོག་མ ('og ma), ནུ་བོ (nu bo), ཨོ་ལགས (o lags)
- Tongî: tokoua, tuonga'ane
- Toxarî A: pracar
- Toxarî B: procer
- Turoyo: ܐܰܚܘܢܳܐ
- Tuvanî: акы (akı), дуңма (duñma)
- Udî: вичи (viči)
- Udmurtî: брат (brat), агай (agaj), нюня (njunja), вын (vyn)
- Ugarîtî: 𐎀𐎃 (ảḫ)
- Urdûyî: بھائی → ur n (bhāī), بھراتا n (bhrātā)
- Ûkraynî: брат → uk n (brat)
- Venîsî: fradèlo, fradelo n, fradel n, german n
- Vepsî: veik
- Viyetnamî: anh → vi or anh trai → vi, em trai → vi, em → vi, anh em → vi
- Volapûkî: blod → vo, higem → vo
- Voroyî: veli
- Votî: velli
- Weylsî: brawd → cy, brodyr → cy n pj
- Wolofî: mag ju góor, ràkk ju góor, càmmiñ
- Ximêrî: បងប្រុស (bɑngproh), ប្អូនប្រុស (pʼounproh), ភាតរ (phéatrô), ភាតា → km (phiətaa)
- Xosayî: ubhuti, umntase, umnakwe
- Yagnobî: буродар, вирот
- Yakutî: убай (ubay), бий (biy), быраат (bıraat), ини (ini)
- Yamanayî: waym
- Yidîşî: ברודער n (bruder)
- Yorubayî: arakunrin
- Yupîkiya navendî: anngaq
- Yûnanî: αδελφός → el n (adelfós), αδερφός → el n (aderfós)
- Zhuangî: beix, nuengx, beixneungx
- Zuluyî: ubhuti → zu
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr 2
[biguhêre]bira
Hoker
[biguhêre]bira
- (Sirûc, Anatolia/Axsere, Wêranşar, Bismil, Riha, Deşta Mêrdînê, Îdir, Agirî, Wan/Bazîdaxa, Qers/Qaxizman, Mûş, Semsûr/Kolik, Farqîn, Sêwreg, Meletî, Çewlik/Gêxî, Êlih) Guhartoyeke bila (“dibe ku; divê ku”).
Formeke navdêrê
[biguhêre]Zayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Îzafe | bira | birên |
bira
Navdêr
[biguhêre]bira nêr
Navdêr
[biguhêre]bira
Navdêr
[biguhêre]bira
Çavkanî
[biguhêre]Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]bira
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Bidlîsê
- Deng bi kurmancî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên nêr bi kurmancî
- Malbat bi kurmancî
- Mînak bi kurmancî
- Jêgirtin bi kurmancî
- Dîn bi kurmancî
- Ji wêjeya klasîk (kurmancî)
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî
- Navdêrên bêzayend (kurmancî)
- Hoker bi kurmancî
- Peyvên kurmancî ji Sirûcê
- Peyvên kurmancî ji Wêranşarê
- Peyvên kurmancî ji Bismilê
- Peyvên kurmancî ji Rihayê
- Peyvên kurmancî ji Îdirê
- Peyvên kurmancî ji Agiriyê
- Peyvên kurmancî ji Mûşê
- Peyvên kurmancî ji Farqînê
- Peyvên kurmancî ji Sêwregê
- Peyvên kurmancî ji Êlihê
- Formên navdêran bi kurmancî
- Zazakî
- Navdêr bi zazakî
- Navdêrên nêr bi zazakî
- Malbat bi zazakî
- Soranî
- Navdêr bi soranî
- Malbat bi soranî
- Jurçenî
- Navdêr bi jurçenî
- Erdnîgarî bi jurçenî
- Tirkî
- Deng bi tirkî
- Navdêr bi tirkî