Hongaars

Het Hongaars (magyar, magyarul, magyar nyelv) is de officiële taal van Hongarije en daarnaast de taal van de Hongaarse minderheden in de omringende landen. De taal heeft nu in totaal ongeveer 14,5 miljoen sprekers, waarvan 9,9 miljoen in Hongarije. Het is daarmee, na het Turks, de grootste taal in Europa die niet tot de Indo-Europese talen behoort.

Hongaars magyar, magyarul
Gesproken in	Hongarije en door de Hongaarse minderheden in Roemenië, Slowakije, Servië, Oekraïne, Kroatië, Oostenrijk en Slovenië
Sprekers	14,5 miljoen
Rang	57
Taalfamilie	Oeraalse talen Finoegrische talen Oegrische talen Hongaars
Alfabet	Hongaars alfabet, Hongaars braille
Officiële status
Officieel in	Hongarije  Europese Unie
Erkende minderheids­taal in	Servië  Slovenië  Oostenrijk  Roemenië  Oekraïne  Kroatië  Slowakije
Taalorganisatie	Magyar Tudományos Akadémia Nyelvtudományi Intézete
Taalcodes
ISO 639-1	hu
ISO 639-2	hun
ISO 639-3	hun
Hongaars als voertaal, gebaseerd op gegevens van het CIA World Factbook 2006
Portaal    Taal

Algemeen

Verwantschappen

Oeraalse taalfamilie:
Fins-Oegrische talen Oegrische talen Ob-Oegrische talen Chantisch of Ostjaaks Wogoels of Mansi(sch) Hongaars Fins-Permische talen Samojeeds

Het Hongaars is de grootste van de Fins-Oegrische talen. Binnen de Fins-Oegrische talen vertegenwoordigt het Hongaars, samen met het Wogoels en het Chantisch, de Oegrische tak.

Geen enkele andere Fins-Oegrische taal lijkt in voldoende mate op het Hongaars dat er sprake zou kunnen zijn van onderlinge verstaanbaarheid. Verwante talen als het Fins en het Estisch zijn voor een Hongaar even onbegrijpelijk als voor iemand die alleen het Nederlands beheerst.

Geschiedenis

Het Hongaars is in het eerste millennium na Christus met de Hongaren uit het oosten naar Europa gekomen. Onderweg werd de woordenschat uitgebreid met veel woorden uit Turkse en Iraanse talen. Sinds de taal ruim duizend jaar geleden het Karpatenbekken bereikte, onderging de taal invloeden van de omringende Slavische en Germaanse talen en in mindere mate van het Latijn en het Italiaans. Tegenwoordig is het Engels de belangrijkste bron van nieuwe woorden. De Hongaarse standaardtaal berust op het noordoostelijke dialect. De verschillen tussen de Hongaarse dialecten zijn overigens gering. Het meest afwijkend is nog het Hongaars dat wordt gesproken door de Csángó's in Roemeens Moldavië.

Taalvernieuwing

In de 19e eeuw kwam er een taalvernieuwing op gang die werd gevoed door schrijvers als Ferenc Kazinczy. Deze voegde veel nieuwe woorden toe door streekbegrippen te introduceren in het standaard Hongaars, maar ook door Latijnse begrippen letterlijk te vertalen. Zo werd het Latijnse materia (materiaal) anyag in het Hongaars. Verder droeg hij Hongaarse woorden aan ter vervanging van woorden afkomstig uit de Duitse spreektaal; Krumpli (aardappel) werd bijvoorbeeld burgonya in het Hongaars, en Kellner werd pinczér (tegenwoordig gespeld als pincér).

Schrift

Hongaars QWERTZ-toetsenbord, zie Ő en Ű

Het Hongaars wordt traditioneel in het Hongaarse alfabet geschreven. De oudste Hongaarse tekst, de zogenaamde Lijkrede (Halotti beszéd) dateert van het einde van de twaalfde eeuw. Het is de oudste bewaard gebleven geschreven tekst in enige Finoegrische taal.

Om de in het klassiek Latijnse alfabet ontbrekende klanken weer te geven worden di- en trigrafen en diakritische tekens gebruikt. Het volledige Hongaarse alfabet bevat 44 "letters".

Voor blinden en slechtzienden is er Hongaars braille.

Belangrijkste kenmerken

Kenmerkend voor het Hongaars, zoals voor de meeste Finoegrische talen, is dat veel informatie binnen één woord wordt samengebracht door het gebruik van uitgangen (suffixen), die hun zelfstandige betekenis bewaren. Zulke talen worden agglutinerende talen genoemd. Door woorden aan elkaar te "plakken" worden eenvoudig nieuwe woorden gevormd.

Voorbeeld van woordvorming: város (= stad) + térkép (= kaart) → várostérkép = stadsplattegrond.

Voorbeelden van uitgangen: házamban=in mijn huis, látlak=ik zie jou.

Het Hongaars verschilt op een aantal punten duidelijk van het Nederlands:

• de klemtoon valt altijd op de eerste lettergreep van het woord
• de woorden worden vrijwel fonetisch geschreven
• zowel de klinkers als de medeklinkers komen voor in een korte en een lange vorm
• zinnen hebben in het algemeen een dalende zinsmelodie, maar bij beslissingsvragen wijkt deze af
• klinkerharmonie is belangrijk bij de uitgangen voor naamvallen, bij de vervoeging van werkwoorden en bij de woordvorming
• grammaticaal geslacht ontbreekt
• uitgangen bij de verbuiging van naamwoorden, voornaamwoorden en telwoorden lijken sterk op elkaar
• de vervoeging van werkwoorden wordt mede bepaald door de aard van het lijdend voorwerp: de onbepaalde of subjectieve vervoeging en de bepaalde of objectieve vervoeging
• bij de vervoeging van werkwoorden zijn er ook uitgangen voor de persoon, het getal, de tijd, de wijs
• waar in het Nederlands vaak voorzetsels worden gebruikt, heeft het Hongaars achterzetsels en achtervoegsels; deze kunnen ook weer gecombineerd worden met persoonsuitgangen
• nieuwe werkwoorden en naamwoorden kunnen op een regelmatige wijze gevormd worden met behulp van afleidingsuitgangen
• om bezit aan te duiden worden persoonsuitgangen gebruikt in plaats van bezittelijke voornaamwoorden
• na een telwoord staat het zelfstandige naamwoord in het enkelvoud.

Het Nederlands heeft zeer weinig leenwoorden uit het Hongaars. Het Nederlandse woord koets (net als het Spaanse woord coche en het Engelse woord coach) komt uit het Hongaars, van het woord kocsi dat voor auto wordt gebruikt, naar de plaats Kocs waar koetsen gemaakt werden.

Het Hongaarse alfabet

Zie Hongaars alfabet en Hongaars braille voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

De 44 grafemen ('letters') van het Hongaarse alfabet

Klinkers A a, Á á, E e, É é, I i, Í í, O o, Ó ó, Ö ö, Ő ő, U u, Ú ú, Ü ü, Ű ű

Medeklinkers B b, C c, Cs cs, D d, Dz dz, Dzs dzs, F f, G g, Gy gy, H h, J j, K k, L l, Ly ly, M m, N n, Ny ny, P p, R r, S s, Sz sz, T t, Ty ty, V v, Z z, Zs zs

In leenwoorden en verouderd Q q, W w, X x, Y y

Weergave van de spraakklanken gebeurt met het Hongaarse alfabet. Het Hongaars is altijd met het Latijnse schrift geschreven. De oudste Hongaarse tekst, de zogenaamde Lijkrede (Halotti beszéd) dateert van het einde van de twaalfde eeuw. Het is de oudste bewaard gebleven geschreven tekst in enige Finoegrische taal.

Om de in het Latijnse alfabet ontbrekende klanken weer te geven worden digrafen, trigrafen en diakritische tekens gebruikt. Het Hongaars wordt vrijwel fonetisch geschreven met een alfabet van 44 grafemen ("letters"), waaronder een aantal digrafen ("cs", "dz", "sz") en een trigraaf ("dzs").

De lange klinkers onderscheiden zich van de korte door diakritische tekens (boven de letter geplaatste streepjes) die dus niet een accent voorstellen!

Ook medeklinkers kunnen kort of lang zijn: lange medeklinkers wordt geschreven door een verdubbeling van de korte.

Voorbeelden klinkers: hat=zes vs. hát=rug. Zo heeft de plaatsnaam Kővágószőlős allemaal lange klinkers, en de plaatsnaam Magyarhertelend alleen maar korte klinkers.

Voorbeelden medeklinkers: megy=hij gaat vs. meggy=morel.

Hoewel in woordenboeken de woorden in alfabetische volgorde staan, staan de woorden met korte en met lange klinker bij elkaar.

Voorbeeld: woorden beginnend met a staan gemengd met de woorden beginnend met á, maar woorden beginnend met c staan apart van de woorden beginnend met cs.

Er bestaat een Oud-Hongaars runenschrift (székely–magyar rovásírás), dat tegenwoordig weleens langs de weg wordt toegepast bij de aanduiding van plaatsnamen.

Hongaars alfabet	a	á	b	c	cs	d	dz	dzs	e	é	ë	f	g	gy	h	i	í	j	k	ak	l	ly	m
Oud-hongaarse runen Unicode standaardontwerp
Hongaars alfabet	n	ny	o	ó	ö	ő	p	q	r	s	sz	t	ty	u	ú	ü	ű	v	w	x	y	z	zs
Oud-hongaarse runen Unicode standaardontwerp

Het Hongaars braille is afgeleid van unified international braille, maar heeft enkele aanpassingen, waardoor bijvoorbeeld de korte en lange varianten van sommige klinkers elkaars spiegelbeeld zijn.

a

á

b

c

cs

d

e

é

f

g

gy

h

i

í

j

k

l

ly

m

n

ny

o

ó

ö

ő

p

q

r

s

sz

t

ty

u

ú

ü

ű

v

zs

Klanksysteem

Zie ook Hongaarse spraakklanken.

Klemtoon en intonatie

De klemtoon van een woord ligt op de eerste lettergreep. Dit geldt ook voor lange woorden en voor leenwoorden.

De intonatie van vragende zinnen met een gesloten vraag wijkt af van die van de overige zinnen, inclusief de vraagzinnen met een vraagwoord (bijvoorbeeld: ki=wie, mi=wat, hol=waar, melyik=welke, hogy=hoe). Deze hebben vaak een nauwelijks dalende intonatie, met een stijging bij de voorlaatste lettergreep (voor zover de zin meer dan twee lettergrepen telt, maar ook kortere vraagzinnen van dit type hebben een specifieke intonatie). Ontbreekt deze intonatie, dan wordt de zin niet als vraag opgevat. Overige vraagzinnen en stellende zinnen hebben over het algemeen een dalende intonatie.

Klinkers

Zie ook Hongaarse klinkerharmonie en verlagende stammen.

Klinkertypen

De Hongaarse klinkers kunnen worden ingedeeld volgens tongstand, ronding, lengte en openheid.

Indeling van de klinkers naar tongstand bij de vorming; de plaats in de mond van articulatie:

• achterklinkers, achter in de mond gevormd of velair: a, á, o, ó, u, ú
• voorklinkers, voor in de mond gevormd of palataal: e, é, i, í, ö, ő, ü, ű

Indeling naar klinker- of lipronding; de mate waarin de lippen zich tijdens de vorming van klinkers in een geronde stand bevinden:

• zonder lipronding: á, e, é, i, í
• met lipronding: a, o, ó, u, ú, ö, ő, ü, ű

Indeling naar lengte (duur) van de klinkers, waarbij lange klinkers dubbel zo lang worden aangehouden als de korte:

• korte klinkers: a, e, i, o, ö, u, ü
• lange klinkers: á, é, í, ó, ő, ú, ű

Halflange en stomme klinkers komen niet voor.

Indeling naar openheid van de klinkers:

• open klinkers: á, e
• halfgesloten klinkers: a, é, o, ó, ö, ő
• gesloten klinkers: i, í, u, ú, ü, ű

Klinkerharmonie

De drie klinkertypen bij de Hongaarse klinkerharmonie
klinker- of lipronding	articulatieplaats, tongstand
	achterklinker, lage klinker	voorklinker, hoge klinker
zonder ronding	«a», «á»	«e», «é», «i», «í»
met ronding	«o», «ó», «u», «ú»	«ö», «ő», «ü», «ű»

Het Hongaars kent klinkerharmonie, waarbij de indelingen naar tongstand en klinkerronding van belang zijn. Klinkerharmonie houdt in dat

1. de klinkers binnen een enkelvoudig woord in beginsel alle voorklinkers of alle achterklinkers zijn.
2. het gebruik van uitgangen bij naamvallen en bij de werkwoordvervoeging hangt af van de (laatste) klinker van de stam van het zelfstandige naamwoord of het werkwoord waaraan de uitgang worden toegevoegd.

   Voorbeelden: de woorden fodrászhoz = naar de kapper en találkozunk = wij ontmoeten kennen alleen achterklinkers, terwijl de woorden csütörtökönte = iedere donderdag en üdvözlettel = met achting alleen voorklinkers kennen.

De "neutrale" klinkers i, í en é kunnen binnen de regels van de klinkerharmonie zowel in woorden met voor- als achterklinkers voorkomen.

Voorbeelden van woorden met neutrale klinkers zijn: hideg = koud, hidak = bruggen, teljesít = volledig maken, szárít = (laten) drogen.

Voor samengestelde woorden wordt voor de regel van de klinkerharmonie slechts het laatste deel genomen.

Voorbeelden: Budapest ← Buda + Pest, dus: Budapestre = naar Boedapest; Városliget ← város + liget, dus Városligetnek = aan/van het Városliget.

In leenwoorden (zoals Amszterdam, Amszterdamban = in Amsterdam) zijn soms ook uitzonderingen op de regel van klinkerharmonie: niet altijd bepaalt de laatste lettergreep voor de achtervoegsel welke klinker gebruikt moet worden.

Achter de stam van verschillende woordsoorten (zoals werkwoord, zelfstandig naamwoord) kunnen, rekening houdend met de klinkerharmonie, suffixen, achtervoegsels of uitgangen geplaatst worden. Met het plaatsen van dergelijke uitgangen

• vindt de vervoeging van werkwoorden plaats,
• worden de meervouden gevormd,
• worden naamvallen gevormd, zoals het meewerkend voorwerp (3^de naamval of datief) en het lijdend voorwerp (4^de naamval of accusatief).

Suffixen voegen zich naar de klinkerharmonie en kunnen in principe alleen klinkers hebben van de klinkercategorie waartoe (de laatste lettergreep van) het voorafgaande woord behoort.

Voorbeelden met het suffix voor -ban,-ben = in: a házban = in het huis, Debrecenben = in Debrecen.
Voorbeelden met het suffix voor -on,-en,-ön = op: az asztalon = op de tafel, a széken = op de stoel, a földön = op de grond.

Harmonische vormen, instabiele beginklinkers en bindvocaal

Voorbeelden harmonische vormen, instabiele beginklinkers en bindvocaal
harmonische vormen	uitgang	stam
		verlagende stam (eindigend op medeklinker)		niet-verlagende stam eindigend op
				medeklinker	klinker
niet- harmonische uitgangen	onveran- derlijk	-kor (=om, tijdstip) -ért (=wegens) -ig (=tot, plaats, tijd) -é (=die van ...)
	beginklinker vervallen (instabiel)				-m (=mijn) -n (=op) -t (accusatief) -k (meervoud) -nk (=onze)
twee- harmonische uitgangen	beginklinker verlaagd	-am/-em (=mijn) -atok/-etek (=jullie) -at,-et (accusatief) -ak,-ek (meervoud)
	beginklinker niet-verlaagd	-unk/-ünk (=onze)		-unk/-ünk (=onze)
	begin- medeklinker	-nak/-nek (aan, voor) -val/-vel (=met) -nál/-nél (=bij, plaats)
drie- harmonische uitgangen	beginklinker vervallen (instabiel)	N.B.: -on/-en/-ön (=op)		-om/-em/-öm (=mijn) -otok/-etek/-ötök (=jullie) -on/-en/-ön (=op) -ot/-et/-öt (accusatief) -ok/-ek/-ök (meervoud)	-tok/-tek/-tök (=jullie)
	begin- medeklinker	-hoz/-hez/-höz (=naar) -szor/-szer/-ször (=-maal)

Een uitgang kan gezet worden achter zelfstandige naamwoorden, maar ook bijvoorbeeld achter zelfstandig gebruikte telwoorden en bijvoeglijke naamwoorden.

Op grond van de klinkerharmonie worden verschillende typen uitgangen onderscheiden. Daarbij speelt ook de aard van de stam en van de uitgang zelf een rol.

1. Bij niet-harmonische vormen is er slechts een vorm van de uitgang. Voorbeelden van dergelijke uitgangen zijn:

   -kor=om (temporalis)

   -ért=wegens (causalis-finalis)

   -ig=tot (terminatief, plaats en tijd)

   -é=die van ....

2. De twee-harmonische vormen komen het meeste voor. De keuze uit de twee alternatieve vormen hangt af van de klinkers in de stam waarachter deze wordt geplaatst, maar als de stam eindigt op een klinker en de uitgang begint met een instabiele klinker, kan deze laatste vervallen. Voorbeelden zijn:

   -nek/-nak=voor, aan (datief)

   -val/-vel=met (associatief)

   -unk/-ünk=onze (possessiefsuffix), maar de beginklinker vervalt bij stammen eindigend op een klinker zodat de uitgang wordt: -nk=onze

3. De drie-harmonische vormen zijn er in twee typen:
   • een drie-harmonische uitgang met een onveranderlijke drie-harmonische uitgang, zoals:

     -hoz/-hez/-höz=naar (allatief)

     -szor/-szer/-ször=-maal (multiplicatief)

   • een drie-harmonische uitgang met instabiele beginklinker. Deze uitgang kan wijzigen als de stam verlagend is tot twee-harmonische vorm, of de instabiele beginklinker kan vervallen als de stam op een klinker eindigt. Voorbeelden zijn:

     -om/-em/-öm=mijn (possessiefsuffix), dit wordt achter een verlagende stam: -am/-em; en achter een klinker: -m

     -otok/-etek/-ötök=jullie (possessiefsuffix), dit wordt achter een verlagende stam: -atok/-etek; en achter een klinker: -tok/-tek/-tök

     -on/-en/-ön=op (superessief), dit blijft zo achter een verlagende stam; achter een klinker: -n

     -ot/-et/-öt (accusatief), dit wordt achter een verlagende stam: -at/-et; en achter een klinker: -t

     -ok/-ek/-ök (meervoud), dit wordt achter een verlagende stam: -ak/-ek; en achter een klinker: -k

Vaak wordt de instabiele beginklinker van uitgangen als "bindvocaal" beschouwd, waarbij de verkorte vorm van de uitgang wordt gegeven. De "bindvocaal" is dan -o-, -e-, -ö- of -a-, en wordt er geen aandacht geschonken aan "verlagende stammen".

Verlagende stammen zijn vaak zelf ook onregelmatig. In het woordenboek staat dit aangegeven met een voorbeeld van een verlaagde bindvocaal -a-, bijvoorbeeld -at.

Verlagende stammen

Verlagende stammen zijn stammen die de vorm van toe te voegen uitgangen (zoals voor meervoud, de accusatief, bezitsaanduiding) in samenhang met de klinkerharmonie veranderen, waarbij de klinker van de uitgang ontrond en verschuift van een hogere naar een lagere klinker (ö→e of o→a). Dit vindt onder andere plaats bij:

• een groot aantal zelfstandige naamwoorden, waarvan veel ook een veranderlijke stam hebben
• sommige zelfstandig gebruikte telwoorden, bijvoorveeld: három=drie, hármat=drie^accusatief
• zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden, bijvoorbeeld piros=rood, A pirosat kérem=Ik wil de rode.; vörös=rood, Iszom egy vöröset=Ik drink een rode.

Niet alleen stammen kunnen verlagend zijn, maar ook enkele uitgangen:

• alle meervouden van zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld: kutyák=honden, kutyákat=honden^accusatief
• alle bezitsuitgangen van zelfstandige naamwoorden, bijvoorbeeld: kutyám=mijn hond, kutyámat=mijn hond^accusatief

Na een verlagende stam komen aangepaste uitgangen voor van enkele drie-harmonische vormen met "instabiele beginklinker" (deze wordt ook vaak "bindklinker" genoemd). Deze beginklinkers van uitgangen kunnen vervallen (bijvoorbeeld na een stam die eindigt op een klinker), of worden vervangen door verlaagde twee-harmonische vormen. Voorbeelden: orr=neus, orram=mijn neus, fül=oor, füled=jouw oor.

Uitgangen en onveranderlijke, verlagende of alternerende stammen van naamwoorden, telwoorden, achterzetsels
Stam van: naamwoorden, telwoorden, achterzetsels ↓				Uitgangen, suffixen, achtervoegsels
				met beginklinker				met begin- medeklinker
				3-harmonisch meest instabiel	2-harmonisch instabiel	accusatief 3-harmonisch  instabiel	stabiel 1-harmonisch
			voorbeelden → ↓	-ok/-ek/-ök, -ak/-ek, k -om/-em/-öm, -am/-em, -m -odik/-edik/-ödik, -adik/-edik -on/-en/-ön, -n !	-unk/-ünk, -nk	-ot/-et/-öt, -at/-et,  -t	-é, -ig, -ért	-hoz/-hez/-höz -nál/-nél -ban/-ben -val/-vel
Eindklinker -a/-e standaard verlengend -á/-é			kutya = hond	kutyák	kutyánk	kutyát	kutyáé	kutyához
			lecke = les	leckék	leckénk	leckét	leckéért	leckével
Onveranderlijke stam		eindklinker niet verlengend (niet -a/-e)	holló = raaf	hollók	hollónk	hollót	hollóé	hollóval
			kocsi = wagen	kocsim	kocsink	kocsit	kocsiig	kocsiban
			fésű = kam	fésűn	fésűnk	fésűt	fésűért	fésűhöz
		regelmatig (standaard)	nap = dag, zon	napod	napunk	napot	napig	nappal
			kert = tuin	kerted	kertünk	kertet	kerté	kerttel
			öt = 5, vijf	ötödik	ötünk	ötöt	ötig	öthöz
			bőrönd = koffer	bőröndötök	bőröndünk	bőröndöt	bőröndért	bőröndben
		regelmatig, accusatief ingekort	lány = meisje	lányok	lányunk	lányt	etcetera és a többiek
			kés = mes	kések	késünk	kést
			gőz = damp	gőzök	gőzünk	gőzt
		verlagende stam	fal = muur	falak, falon	falunk	falat
			fej = hoofd	fejem, fejen	fejünk	fejet
			szög = spijker, hoek	szögek, szögön	szögünk	szöget
		verlagend bijna alle bijvoeglijke naamwoorden	piros = rood	pirosak, piroson	pirosunk	pirosat
			fehér = wit	fehérek, fehéren	fehérünk	fehéret
			zöld = groen	zöldek, zöldön	zöldünk	zöldet
Alter- nerende (verander- lijke) stam	klinker- verliezend	(niet verlagend)	dolog = ding	dolgok	dolgunk	dolgot	etcetera és a többiek
			eper = aardbei	eprek	eprünk	epret
			köröm = nagel	körmök	körmünk	körmöt
		verlagende stam	bátor = dappere	bátrak	bátrunk	bátrat
			három = 3, drie	harmadik	hármunk	hármat
			birodalom = rijk	birodalmak	birodalmunk	birodalmat
			érzelem = gevoel, emotie	érzelmek	érzelmünk	érzelmet
		letter- omwisseling	pehely = vlok	pelyhek	pelyhünk	pelyhet
			teher = gewicht	terhek	terhünk	terhet
	klinkerverkortende, verlagende stam		madár = vogel	madarak	madarunk	madarat
			egér = muis	egerek	egerünk	egeret
			tűz = vuur	tüzek	tüzünk	tüzet
	v-stam, verlagend	v-toevoegend, eindklinker- verkortend	ló = paard	lovak	lovunk	lovat
			cső	csövek	csövünk	csövet
			fű = gras	füvek	füvünk	füvet
		v-toevoegend, ontrondend	hó = sneeuw	-		havat, hót
			tó = meer	tavak	tavunk	tavat
		eindklinker in v veranderend	falu = dorp	falvak,  faluk	falunk	falut !
			tetű = luis	tetvek	tetűnk	tetűt !, (tetvet)
	bij bezit 3de persoon enkelvoud	eindklinker	stam (enkelvoud)	meervoud	bezitssuffix 3depers.		etcetera és a többiek
		ontrondend	ajtó = deur	ajtók	ajtaja
			erdő = bos	erdők	erdeje
		alternerend	borju = kalf	borjuk	borja
			varju = kraai	varjuk	varja

Alternerende stammen

Een alternerende of veranderlijke stam verandert onder invloed van een toegevoegde uitgang. Een dergelijke stam is veelal ook een verlagende stam. Deze woorden moeten in het algemeen worden opgezocht in het woordenboek.

Als standaard wordt beschouwd dat de stam niet verandert onder invloed van een uitgang, en dat van de uitgang de eventueel aanwezige instabiele beginklinker (ook wel bindklinker genoemd) vervalt na een stam eindigend op een klinker.

Voorbeelden van onveranderlijke stam zonder verlies van de beginklinker van de uitgang: nap→napot (zon, dag, 4^de naamval), kert→kertek (tuin, tuinen), bőrönd→bőröndök (koffer, koffers).

Voorbeelden van onveranderlijke stam met verlies van de beginklinker van de uitgang: holló→hollót (raaf), 4^de naamval, kocsi→kocsik (auto, auto's).

De standaard uitzondering is dat als de stam eindigt op -a/-e, deze eindklinkers worden verlengd tot -á/-é en de instabiele beginklinker van de uitgang vervalt.

Voorbeelden: kutya→kutyát (hond, 4^de naamval), lecke→leckét (les, 4^de naamval).

Veranderlijke stammen komen voor bij zelfstandige naamwoorden, maar ook bijvoorbeeld bij sommige bijvoeglijke naamwoorden en telwoorden. Een speciale groep vormen de stammen die veranderlijk zijn bij een derde persoon bezitsuitgang.

Het bovenstaande gaat in het algemeen op bij meervouden en bij bezitsuitgangen. De 4^de naamval voor het lijdend voorwerp wordt standaard aangegeven door -ot/-et/-öt. Bij verlagende stammen worden de uitgangen -at/-et. Dit geldt onder andere achter meervoudsuitgangen, bezitsuitgangen, zelfstandig gebruikt bijvoeglijke naamwoorden en achter veel zelfstandige naamwoorden. De instabiele beginklinker van de uitgang vervalt en wordt -t achter een stam eindigend op een klinker of achter een niet-verlagende stam, eindigend op -sz, -z, -s, -zs, -j, -ly, -l, -r, -n, -ny.

Medeklinkers

medeklinkers met van Nederlands afwijkende uitspraak
Medeklinker	Uitspraak	Lange medeklinkers
c	ts	cc
cs	tsj	ccs
dzs	dzj	ddzs
gy	dj	ggy
ly	j	lly
ny	nj	nny
s	sj (maar palataler)	ss
sz	s	ssz
ty	tj	tty
zs	zj (maar palataler)	zzs

Ook de medeklinkers kunnen allemaal kort of lang zijn. Lange medeklinkers worden dubbel geschreven en ook dubbel lang aangehouden.

De medeklinkers worden ongeveer zo uitgesproken als in het Nederlands, behalve in een aantal gevallen (zie tabel).

Stemhebbende medeklinkers behouden hun stem ook aan het woordeinde; een woord als ad ("hij/zij/het geeft") wordt dus uitgesproken met een [d] op het eind, en niet als [at], zoals men in het Nederlands zou doen.

Grammaticale karakteristieken van het Hongaars

Agglutinatie

Kenmerkend voor de meeste Finoegrische talen en zeker ook voor het Hongaars is dat veel informatie binnen één woord wordt samengebracht. Zulke talen worden agglutinerende talen genoemd. De constructie "in mijn huis" luidt in het Hongaars házamban, "ik zie jou" luidt látlak. Eveneens kan men meestal zonder probleem woorden aan elkaar "plakken' tot samengestelde woorden, bijvoorbeeld város + térkép: várostérkép, "stadsplattegrond".

Grammaticaal geslacht

Het Hongaars kent geen grammaticaal geslacht, dus geen notie van mannelijk, vrouwelijk of onzijdig. Zelfs is er, net zoals bijvoorbeeld in het Fins, maar één woord dat zowel "hij", "zij" als "het" kan aanduiden: ő. Zo kan "ő szép" zowel: "hij is mooi" als "zij is mooi" betekenen.

Volgorde: meest significante eerst

Voor bepalingen geldt in het Hongaars dat men eerst het meest significante weergeeft, terwijl een verdere precisering of detaillering consequent later volgt. Voorbeelden daarvan zijn:

• Persoonsnamen. Aangezien een voornaam een nadere precisering is bij een achternaam, aangezien een individu een groter detail is dan een familie, staan persoonsnamen vanuit Nederlands gezichtspunt in "omgekeerde" volgorde: Béla Bartók heet in het Hongaars Bartók Béla. Dit doet men in beginsel alleen voor Hongaarse namen maar niet voor niet-Hongaarse namen: Johan Cruijff heet ook zo in het Hongaars.
• Datums. In datums schrijft men eerst het jaartal, dan de maand, dan de dag. Zo staat 1973 május 27., 1973.V.27. of 1973.05.27. voor 27 mei 1973. De punt achter de dag betekent dat het om een rangtelwoord gaat.

Hoofdletters

Het Hongaars kent hoofd- en kleine letters net als het Nederlands. Zinnen beginnen net als in het Nederlands met een hoofdletter. In het Hongaars beginnen op woordniveau alleen eigennamen met een hoofdletter, maar bijvoorbeeld niet de gerelateerde bijvoeglijke naamwoorden, net zomin als benamingen van talen. Zo schrijft men Magyarország "Hongarije" met een hoofdletter, maar gebruikt men in a magyar város "de Hongaarse stad" en Sándor jól beszél magyarul "Sándor spreekt goed Hongaars" geen hoofdletters voor "Hongaarse" resp. "Hongaars". Bij gebruik van een achtervoegsel blijft een hoofdletter behouden, bijvoorbeeld én Debrecenben vagyok "ik ben in Debrecen".

Namen van maanden en weekdagen schrijft men net als het Nederlands met een kleine letter, bijvoorbeeld május "mei" en csütörtök "donderdag".

Naamvallen en uitgangen

Zie Hongaarse naamvallen en uitgangen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Hongaarse naamvallen en uitgangen
Naamval:	Uitgang bij stamtypen:			Naamval- groep
	standaard	verlagend	eindklinker+ niet-verlagend
ablatief	-tol -tól, -től			lokaalsuffix
accusatief	-ot, -et, -öt	-at, -et	-t	syntactische naamval
adessief	-nal -nál, -nél			lokaalsuffix
allatief	-hoz, -hez, -höz			lokaalsuffix
associatief (comitatief)	-ostul, -estül, -östül	-astul, -estül	-stul, -stül	instrument, doel en resultaat
causalis-finalis	-ert -ért			instrument, doel en resultaat
datief	-nak, -nek			syntactische naamval
delatief	-rol -ról, -ről			lokaalsuffix
distributief	-onkent, -enkent -onként, -enként, -önként	-anként, -enként	-nként	ZZ restgroep
	-onkint, -enkint, -önkint	-ankint, -enkint	-nkint
distributief- temporalis	-onta, -ente, -önte		-nta, -nte	tijdssuffix
elatief	-bol -ból, -ből			lokaalsuffix
essief-modalis essief	-ul, -ül		-l	ZZ restgroep
essief-formalis formalis	-kent -ként, -képp, -képpen			ZZ restgroep
illatief	-ba, -be			lokaalsuffix
inessief	-ban, -ben			lokaalsuffix
instrumentalis, sociatief, (comitatief)	-val, -vel1			instrument, doel en resultaat
multiplicatief	-szor, -szer, -ször			ZZ restgroep
nominatief	ø			syntactische naamval
sublatief	-ra, -re			lokaalsuffix
superessief	-on, -en, -ön		-n	lokaalsuffix
temporalis	-kor			tijdssuffix
terminatief	-ig			tijdssuffix
translatief	-va, -ve -vá, -vé2			instrument, doel en resultaat
1: de begin-v van -val/-vel past zich aan aan de eindklinker van de stam 2: de begin-v van -vá/-vé past zich aan aan de eindklinker van de stam

Hongaarse naamvallen en uitgangen (achtervoegsels of suffixen) worden gebruikt om de grammaticale functie van een woord in de zin aan te geven. De verschillende uitgangen kunnen in veel gevallen achter elkaar worden "geplakt", vandaar dat Hongaars een agglutinatieve taal wordt genoemd. De woorden kunnen daardoor lang worden. Bij het vertalen is het dan zaak de stukjes te kunnen bepalen. Het veelvuldig gebruik van achtervoegsels is de aanleiding te zeggen dat het Hongaars veel naamvallen heeft; tot een twintigtal, afhankelijk van de interpretatie.

Er zijn uitgangen voor de naamvallen, zoals:

• het meewerkend voorwerp (3^de naamval of datief): -nak/-nek = aan, voor (A napnak = Aan/Voor de zon, A kertnek = Aan/Voor de tuin, A bőröndnek = Aan/Voor de koffer)
• het lijdend voorwerp (4^de naamval of accusatief): -ot/-et/-öt (Napot = Dag, zon, Kertet = Tuin, Bőröndöt = Koffer; Barátot = Vriend)
• de multiplicatief: -szor/-szer/-ször = maal, keer (Hányszor? = Hoeveel keer?, Kétszer = Tweemaal, Ötször = Vijfmaal)

Een grote groep naamvallen heeft betrekking op plaats en richting, bijvoorbeeld:

• de inessief: -ban/-ben = in (A házban = In het huis, Debrecenben = In Debrecen)
• de elatief: -ból,-ből = uit (A házból = Het huis uit, Debrecenből = Debrecen uit)
• de superessief: -on/-en/-ön = op (Az asztalon = Op de tafel, A széken = Op de stoel, A földön = Op de grond)

Daarnaast zijn er uitgangen onder andere:

1. voor de vorming van meervouden: -ok/-ek/-ök (napok = dagen; kertek = tuinen; bőröndök = koffers; barátok = vrienden)
2. bezitsuitgangen: -om/-em/-öm = mijn, -od/-ed/-öd = jouw, etc. (napom = mijn dag; kertjeink = onze tuinen; bőröndöd = jouw koffer; barátaid = jouw vrienden)
3. de vervoeging van werkwoorden: -ok/-ek/-ök (1^ste persoon enkelvoud, onbepaalde vervoeging); geen uitgang, hier weergegeven met ø (3^ste persoon enkelvoud, onbepaalde vervoeging, de werkwoordstam die in het woordenboek staat). Naast het gebruik van uitgangen voor naamvallen worden uitgangen ook gebruikt bij de vervoeging van werkwoorden. Er zijn verschillende reeksen persoonsuitgangen voor de onbepaalde en bepaalde vervoeging in de verschillende tijden en wijzen. Ook hier zijn veel uitgangen nog afhankelijk van de klinkerharmonie en van de laatste letter van de werkwoordstam. Bezitsuitgangen en persoonsuitgangen lijken voor een deel sterk op elkaar. (látok = ik zie, lát = hij ziet, látja = hij ziet [het]; nézek = ik kijk, néz = hij/zij kijkt)
4. de woordvorming: vorming van een bijwoord uit een bijvoeglijk naamwoord, bijvoorbeeld: -ul/-ül, vorming van een zelfstandig naamwoord, bijvoorbeeld: -ság/-ség (magyarul = Hongaars, op z'n Hongaars; görögül = Grieks, op z'n Grieks; barátság = vriendschap → barátságos = vriendschappelijk; segítség = hulp)

Zelfstandig naamwoord

Stammen van zelfstandige naamwoorden en uitgangen
↓ stam-klassen ↓	↓ de stam en invloed ↓		Voorbeelden meervouden
	niet-verlagend	verlagend	niet-verlagend	verlagend
-a/-e stam (standaard)	eindklinker -a/-e → -á/-é		kutya→kutyák lecke→leckék
onveranderlijke stam (standaard)	met eind- medeklinker	verlagende stam	nap→napok kert→kertek bőrönd→bőröndök	fal→falak szög→szögek
	met eindklinker niet -a/-e		holló→hollók kocsi→kocsik fésű→fésűk
alternerende stam	tussenklinker-verliezend		dolog→dolgok eper→eprek köröm→körmök	sátor→sátrak érzelem→érzelmek
	letterverwisseling		pehely→pelyhek teher→terhek
		tussenklinker- verkortend		madár→madarak egér→egerek tűz→tüzek
		eindklinker lang +v		mű→művek
		eindklinker- verkortend +v		ló→lovak fű→füvek
		eindklinker ontrondend +v		hó→havat tó→tavak
		eindklinker veranderend →v		falu→falvak tetű→tetvek

Zelfstandige naamwoorden zijn woorden voor dingen en begrippen waar je een lidwoord voor kunt zetten. Ze geven in een zin personen of voorwerpen aan, maar ook een toestanden, handelingen, ideeën of instellingen. Eigennamen (György, Budapest, ABC) zijn bijzondere zelfstandige naamwoorden, waarvoor je geen lidwoord zet. In het Hongaars bestaan zelfstandige naamwoorden uit een stam, die gecombineerd kunnen worden met voorafgaande woorden en achtervoegsels en achterzetsels.

De stam van een zelfstandig naamwoord is gewoonlijk stabiel wanneer er uitgangen achter worden geplaatst. De opvallende afwijkingen zijn als volgt in te delen:

• verlagende stammen hebben invloed op de vorm van bepaalde uitgangen, met name op de drie-harmonische uitgangen met instabiele beginklinker.
• alternerende stammen zijn veranderlijk, afhankelijk van de uitgang. Er kan onder andere klinkerverkorting, klinkerverlies, of verandering van eindklinker optreden. Veel alternerende stamtypen zijn daarnaast ook verlagend.

Stammen, uitgangen en klinkerharmonie

Zelfstandige naamwoorden bestaan uit een stam, vaak met een of meer uitgangen (achtervoegsels, suffixen) volgens de regels van de klinkerharmonie. Als er meer dan een harmonische vorm is van de betreffende uitgang, moet een keuze gemaakt worden op grond van de regels voor de klinkerharmonie. Bij enkelvoudige woorden bepaalt de klinker van de stam of van de laatste lettergreep gewoonlijk de vorm van de uitgangen.

De stam van het zelfstandig naamwoord is in de meeste gevallen onveranderlijk (stabiel), maar in uitzonderingsgevallen is de stam 'alternerend' bij toevoeging van een uitgang, en zijn bijvoorbeeld de meervoudsvormen onregelmatig. Daarnaast heeft een aantal stammen weer invloed op de vorm van de uitgangen.

Stammen van zelfstandige naamwoorden, uitgangen en klinkerharmonie
↓ stammen van naamwoorden		↓ uitgang of suffix			voorbeelden
		begint met medeklinker	begint met beginklinker
			-é, -ig, -ért	instabiele beginklinker of verlagende stam
voorbeelden →		-nál/-nél -val/-vel -hoz,-hez,-höz -ban,-ben	-é -ig -ért	-ot,-et,-öt→-at,-et→-t -ok,-ek,-ök→-ak,-ek→-k -om,-em,-öm→-am,-em→-m -on,-en,-ön→-an,-en→-n
op -a/-e eindigende stam (aanpassing naar -á/-é)		aangepaste -a/-e stam + uitgang	stam + uitgang	aangepaste -a/-e stam + ingekorte uitgang	kutyával, kutyaé, kutyám, kutyát4
niet verlagende stam	op klinker eindigende onveranderlijke stam	stam + uitgang		stam + ingekorte uitgang	kesztyűnek, kesztyűért, kesztyűk, kesztyűm
	op medeklinker eindigende onveranderlijke stam	stam + uitgang		stam + uitgang	királlyal, királyé királyok, királyt1
	tussenklinkerverliezende stam	stam + uitgang		ingekorte stam + uitgang	bokorban, ökörig bokrok, ökröt
verlagende stam	onveranderlijke stam	stam + uitgang		stam + verlaagde uitgang	falnak, tökhöz fogam, fület
	tussenklinkerverliezende stam	stam + uitgang		ingekorte stam + verlaagde uitgang	forgalomban forgalmat teherben, terhek
	eindklinker verkortende en v-toevoegende stam	stam + uitgang		aangepaste stam + verlaagde uitgang	lónak, csővel, fű, mű lovak, csövek, füvet
	ontrondende en v-toevoegende stam	stam + uitgang		aangepaste stam + verlaagde uitgang	hónak, szóval, tóban havat, szavak, tavat
	eindklinker in v-veranderende stam	stam + uitgang		aangepaste stam + verlaagde uitgang	darúhoz, falúban, tetűvel darvak, falvak, tetvek
	tussenklinkerverkortende stam	stam + uitgang		klinkerverkorte stam + verlaagde uitgang2	nyárnak, tűzben nyarak nyáron, tüzet
alternerende stam bij bezitsuitgang 3de persoon enkelvoud	eindklinkerveranderend en ontrondend	stam + uitgang		aangepaste stam + uitgang	erdőnek, ajtónak erdeje, ajtaja
	eindklinkerverliezend	stam + uitgang
stam + meervoud stam + bezitsuitgang	verlagende "stam"	stam + meervoud + uitgang stam + bezitsuitgang + uitgang		stam + meervoud/bezitsuitgang + verlaagde uitgang	barátoknak, barátunkhoz barátokat, barátunkat
Stammen: aangepaste -a/-e stam: de laatste klinker van de stam -a/-e wordt verlengd voor de uitgang ingekorte stam: bij klinkerverliezende stam vervalt in de laatste lettergreep de klinker 1 ingekorte uitgang1 bij stam eindigend op -ly, -n,-ny, -s, -sz, -z: 4de naamval wordt -t			Uitgangen: ingekorte uitgang: de beginklinker van de uitgang vervalt verlaagde uitgang: de beginklinkers -o/-e/-ö worden -a/-e 2 uitgang -on/-en/-ön is hier regelmatig

Lidwoorden

Het Hongaars is de enige Finoegrische taal met lidwoorden (ház "huis", egy ház "een huis", a ház "het huis"). Het onbepaalde lidwoord wordt vaak weggelaten.

Het bepaald lidwoord is a indien er een medeklinker volgt en az indien er een klinker volgt, bijvoorbeeld a ház en az ágy.

Telwoorden

Telwoorden
	hoofd- telwoorden	rang- telwoorden	breuk- getallen	nummer- telwoorden
1	egy	első	egész	egyes
2	kettő, két	második	fél	kettes
3	három	harmadik	harmad	hármas
4	négy	negyedik	negyed	négyes
5	öt	ötödik	ötöd	ötös
6	hat	hatodik	hatod	hatos
7	hét	hetedik	heted	hetes
8	nyolc	nyolcadik	nyolcad	nyolcas
9	kilenc	kilencedik	kilenced	kilences
10	tíz	tizedik	tized	tízes

Zie Hongaars telwoord voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het Hongaars kent verschillende typen telwoorden:

• hoofdtelwoorden: egy, kettő, három, négy, öt, hat, hét, nyolc, kilenc, tíz
• rangtelwoorden: első, második, harmadik, ötödik, hatodik, hetedik, nyolcadik, kilencedik, tizedik
• breukgetallen: egész, fél, harmad, negyed, ötöd, hatod, heted, nyolcad, kilenced, tized
• nummertelwoorden: egyes, kettes, hármas, négyes, ötös, hatos, hetes, nyolcas, kilences, tízes

Telwoorden worden gewoonlijk voor een zelfstandig naamwoord geplaatst maar kunnen ook zelfstandig gebruikt worden en dus verbogen worden. Na een hoofdtelwoord staat het daaropvolgende zelfstandige naamwoord steeds in het enkelvoud.

Van de hoofdtelwoorden worden de andere typen telwoorden regelmatig afgeleid door middel van een uitgang, maar er zijn enkele uitzonderingen, zoals kettő = twee, fél = half, második = tweede.

Sommige telwoorden hebben een verlagende stam en/of hebben een verkorting van de klinker, zoals bij három = drie, négy = vier, nyolc = acht, húsz = twintig. Geheel regelmatig gaan öt = vijf en kilenc = negen. Bij de afleidingen van tíz = tien wordt soms de í lang geschreven, maar desondanks kort als i uitgesproken.

Hoofdtelwoorden

De eerste Hongaarse hoofdtelwoorden, de tientallen en enkele grotere getallen zijn:

• 0-9: nulla, egy, kettő, három, négy, öt, hat, hét, nyolc, kilenc
• tientallen 10-90: tíz, húsz, harminc, negyven, ötven, hatvan, hetven, nyolcvan, kilencven
• 100, 1000, 1 miljoen: száz, egyezer, egymillió

Het getal twee is kettő als het zelfstandig voorkomt en két als het een bepaling is bij wat er volgt.

In het Hongaars komt het meest significante altijd eerst, dus is bijvoorbeeld 482 négyszáznyolcvankettő.

Bij het schrijven van grote getallen wordt de spatie als duizenscheider gebruikt (niet de punt zoals in het Nederlands), bijvoorbeeld 17 000 000 voor 17.000.000 (17 miljoen).

Rangtelwoorden

In beginsel worden rangtelwoorden gemaakt door achter het hoofdtelwoord de uitgang -odik, -edik, -ödik, bij een verlagende stam -adik,-edik te plaatsen. De eerste tien rangtelwoorden zijn:

• 1e-10e: első, második, harmadik, negyedik, ötödik, hatodik, hetedik, nyolcadik, kilencedik, tizedik.

Rangtelwoorden worden vaak aangegeven als een cijfer met een punt erachter, bijvoorbeeld 1. = eerste, 873. = 873^ste.

Nummertelwoorden

In beginsel worden nummertelwoorden gemaakt door achter het hoofdtelwoord de uitgang -os, -es, -ös, bij een verlagende stam -as,-es te plaatsen. De eerste tien "nummertelwoorden" zijn:

• 1, 2-10: egyes, kettes, hármas, négyes, ötös, hatos, hetes, nyolcas, kilences, tízes.

De "nummertelwoorden" gebruikt men als een attribuut, soms te vertalen met "nummer n", bijvoorbeeld "kamer nummer 8" is: "nyolcas szoba".

Tijdsaanduidingen

Tijdstippen worden benoemd in vergelijking met vier tijdstippen binnen het uur waarmee men bezig is: een kwart, half (= tweekwart) en driekwart van het uur. Steeds wordt er uitgegaan van het komende hele uur. Bijvoorbeeld: het eerste uur loopt van middernacht tot 1:00 uur 's nachts; het 11^de uur loopt van 10:00 uur tot en met 11:00 uur. Bij de verdere tussenliggende tijdstippen wordt vergeleken met het dichtstbijzijnde van de vier vergelijkingstijdstippen. Enkele voorbeelden worden gegeven in onderstaande tabel.

Voorbeelden voor 3 minuten vóór en 2 minuten óver de vergelijkingstijdstippen, met een benadering van de letterlijke vertaling

vergelijkingstijdstippen			3 minuten vóór ..			2 minuten over ..
hele uur	10:00	tíz óra	9:57	tíz (óra) lesz három perc múlva 10 uur wordt het met 3 min. verstrijkend	három perc múlva tíz (óra)	10:02	tíz (óra) múlt két perccel 10 uur is verstreken met 2 min.	két perccel múlt tíz (óra)
kwart over hele uur	10:15	negyed tizenegy ¼ van het elfde uur	10:12	negyed tizenegy lesz három perc múlva kwart elf(-de uur) wordt het met 3 min. verstrijkend	három perc múlva negyed tizenegy	10:17	negyed tizenegy múlt két perccel kwart elf(-de uur) is verstreken met 2 min.	két perccel múlt negyed tizenegy
halve uur	10:30	fél tizenegy ½ elf	10:27	fél tizenegy lesz három perc múlva half elf wordt het met 3 min. verstrijkend	három perc múlva fél tizenegy	10:32	fél tizenegy múlt két perccel half elf is verstreken met 2 min.	két perccel múlt fél tizenegy
kwart voor hele uur	10:45	három negyed tizenegy ¾ van het elfde uur	10:42	három negyed tizenegy lesz három perc múlva driekwart elf(de uur) wordt het met 3 min. verstrijkend	három perc múlva három negyed tizenegy	10:47	három negyed tizenegy múlt két perccel driekwart elf(de uur) is verstreken met 2 min.	két perccel múlt három negyed tizenegy

Datums

Datums worden van links naar rechts geschreven en gelezen in de volgorde jaar-maand-dag. Jaartallen en andere getallen van groot naar klein: duizendtallen, honderdtallen, tientallen, eenheden. Zo wordt 24 oktober 1956 in het Hongaars: ezerkilencszáz ötvenhat október huszonnegyedike, in cijfer 1956-10-24. of 1956 X 24 (maanden vaak ook wel met een Romeins cijfer).

Officiële feestdagen in Hongarije zijn:

• március tizenötödike, 15 maart, herdenking van de Hongaarse Revolutie van 1848 tegen het Oostenrijk-Hongaarse regime van de Habsburgers.
• augusztus huszadika, 20 augustus 1000 - Stefanus I van Hongarije wordt gekroond tot de eerste koning van het middeleeuwse koninkrijk Hongarije.
• október huszonharmadika, 23 oktober, de stichting van de derde republiek, de Hongaarse Opstand van 1956 en de herdenking van het uitbreken van de bevrijdingsoorlog.

Voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoorden

1	(én)	Várok	ik wacht
2	(te)	Vársz	jij wacht
3	(ő)	Vár	hij/zij wacht
	Ön	vár	u wacht
	Maga	vár	u wacht
11	(mi)	Várunk	wij wachten
22	(ti)	Vártok	jullie wachten
33	(ők)	Várnak	zij wachten
	Önök	várnak	u (mv.) wacht
	Maguk	várnak	u (mv.) wacht

Bij de persoonlijke voornaamwoorden (személyes névmás) én=ik, te=jij, ő=hij, zij, mi=wij, ti=jullie, ők=zij komen twee beleefdheidsvormen voor Maga/Maguk en Ön/Önök=U. Er zijn subtiele verschillen in het gebruik: vaak wordt Ön als het meest "beleefd" ervaren.

In het Hongaars worden de persoonlijke voornaamwoorden weinig gebruikt, omdat de persoon al blijkt uit de uitgangen van de persoonsvorm en uit het zinsverband. Meestal laat men het persoonlijk voornaamwoord weg. Zo zegt men "Tanár vagyok" om uit te drukken Ik ben leraar; maar alleen bij sterke nadruk op ik wordt het: "Én tanár vagyok".

Maar let wel: in de derde persoon enkelvoud zoals bij "Ő tanár" Hij/Zij is leraar en bij "Ön tanár" U bent/is leraar wordt het koppelwerkwoord juist weggelaten.

De persoonlijke voornaamwoorden worden in de verschillende naamvallen, in combinatie met suffixen en met postposities gebruikt. Vaak wordt een zelfstandige vorm van de vervoeging of achterzetsel gebruikt in combinatie met een persoonsuitgang. In onderstaande tabel staan enkele voorbeelden.

	Vormen van het persoonlijk voornaamwoord
	nominatief, 1ste naamval	datief, 3de naamval	accusatief, 4de naamval	suffix voorbeeld: inessief -ban/-ben	postpositie voorbeeld: mögött	zelfstandig bezitsaanduiding (enkelvoudig/meervoudig bezit) -é/-éi
1.  2.  3.  "  " 11. 22. 33.  "  "	én ik te jij ő hij/zij Ön u Maga u mi wij ti jullie ők zij Önök u Maguk u	nekem aan mij neked aan jou neki aan hem/haar/het Önnek aan u Magának aan u nekük aan ons nektek aan jullie nekik aan hun Önöknek aan u Maguknak aan u	engem mij téged jou őt hem Önt u Magát u minket ons titeket jullie őket hen Önöket u Magukat u	bennem in mij benned in jou benne in hem' Önben in u Magában in u bennünk in ons benneket in jullie bennük in hen Önökben in u Magukban in u	mögöttem achter mij mögötted achter jou mögötte achter hem Ön mögött achter u Maga mögött achter u mögöttünk achter ons mögöttetek achter jullie mögöttük achter hen Önök mögött achter u Maguk mögött achter u	enyém enyéim, enyémek de mijne tied tieid de jouwe övé övéi,övék de zijne Öné Önéi de uwe Magáé Magáéi de uwe mienk,miénk mieink de onze tietek,tiétek tiéitek die van jullie övék övéik de hunne Önöké Önökéi de uwe Maguké Magukéi de uwe

Aanwijzende voornaamwoorden

De gewoonlijke aanwijzende voornaamwoorden (mutató névmás) in het enkelvoud zijn ez = dit, deze en az = dat, die in het meervoud ezek = deze en azok = die. Bij de aanwijzende voornaamwoorden gebruikt men altijd het bepaald lidwoord a/az = de, het. Zo zegt men ez a ház = dit huis en az a ház = dat huis, of ez az ágy = dit bed en az az ágy = dat bed.

In het meervoud zijn de aanwijzende voornaamwoorden ezek = deze en azok = die. Voorbeelden: ezek a házak = deze huizen en azok a házak = die huizen, of ezek az ágyak=deze bedden en azok az ágyak=die bedden.

De uitgangen voor de naamvallen worden zowel achter het aanwijzend voornaamwoord gezet als achter het daarop volgende zelfstandig naamwoord. Voorbeelden: ezekben a házakban = in deze huizen en azok mögött a házak mögött = achter die huizen, of ezeknél az ágyaknál = bij deze bedden en azokat az ágyakat = die bedden^accusatief.

Gebruik van het aanwijzend voornaamwoord
nominatief, 1ste naamval	datief, 3de naamval	accusatief, 4de naamval	suffix voorbeeld: inessief -ban/-ben	postpositie voorbeeld: mögött
az ez azok ezek dat, die dit, deze die (mv) deze (mv)	annak ennek azoknak ezeknek daaraan hieraan aan die (mv) aan deze (mv)	azt ezt azokat ezeket dat, die dit, deze die (mv) deze (mv)	abban ebben azokban ezekben daarin hierin in die (mv) in deze (mv)	az mögött ez mögött azok mögött ezek mögött daar achter hier achter achter die (mv) achter deze (mv)

Doordat men in het Hongaars in de derde persoon enkelvoud of meervoud van de tegenwoordige tijd het werkwoord "zijn" weglaat, kunnen deze constructies ook een andere betekenis hebben. Zo kan ez a ház ook "dit is het huis" en azok az ágyak ook "dat zijn de bedden" betekenen. In dit geval is er een impliciet koppelwerkwoord "is" of "zijn" en gaat het om volledige zinnen, in tegenstelling tot de eerdere uitdrukkingen, die slechts fragmenten zijn.

Verder aanwijzende voornaamwoorden zijn: ilyen, olyan, emez, amaz, ennyi, annyi, emennyi, amannyi. Deze worden niet gecombineerd met een bepaald lidwoord.

Werkwoorden

Zie Hongaars werkwoord voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In het woordenboek staat voor de werkwoorden de stam opgenomen. De stam van het werkwoord komt gewoonlijk overeen met de derde persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd. Uitzondering wordt gevormd door de -ik werkwoorden, waar de uitgang -ik staat achter de stam. De meest uitgangen zijn er in twee vormen, vaak ook in drie vormen, waaruit dan een keuze gemaakt moet worden op grond van de regels voor de klinkerharmonie.

De werkwoordvervoeging maakt gebruik van uitgangen voor de personen. De persoonlijke voornaamwoorden (én=ik, te=jij, ő=hij/zij, mi=wij, ti=jullie, ők=zij (meervoud)) worden in het Hongaars nauwelijks gebruikt omdat de uitgang al duidelijk maakt over wie het gaat. Grammaticaal geslacht wordt niet aangegeven in het Hongaars.

De uitgangen geven verschillende zaken tegelijk weer:

1. Met de persoonsuitgang wordt aangegeven:
   • de persoon:
     • de 1^ste, 2^de of 3^de persoon
   • het getal:
     • enkelvoud of meervoud
   • de aard van het lijdend voorwerp:
     • subjectieve, eerste of onbepaalde vervoeging bij onovergankelijke werkwoorden of bij een onbepaald lijdend voorwerp
     • objectieve, tweede of bepaalde vervoeging bij een bepaald lijdend voorwerp
     • gecombineerde persoon: eerste persoon inclusief: spreker (1^ste persoon) met aangesprokene (2^de persoon, 4^de naamval).
2. Met een "teken" (zoals -t, -na, -j) worden de werkwoordstijden en de wijzen aangegeven.
   • indicatief of aantonende wijs:
     • bij de tegenwoordige tijd ontbreekt een teken
     • bij de verleden tijd is het teken -t of -ott/-ett/-ött. Er worden drie regelmatige groepen onderscheiden.
   • bij de voorwaardelijke wijs is het teken -ná/-né
   • bij de aansporende (gebiedende) wijs is het teken -j
   • andere tijden en wijzen worden niet met een teken, maar anders aangegeven:
     • voor de toekomende tijd wordt het hulpwerkwoord fog (zullen) of het bijwoord majd (dan) gebruikt
     • voor de verleden tijd van de voorwaardelijke wijs wordt het woord volna (zou zijn) achter de verleden tijd geplaatst

De onbepaalde wijs (infinitief) wordt gevormd uit de werkwoordstam + ni. De werkwoorden staan in het Hongaarse woordenboek niet als het hele werkwoord (infinitief; bv. gaan, komen, werken), maar in de hij/zij-vorm (3^de persoon enkelvoud bv. jön=hij komt, megy=zij gaat, dolgozik=hij werkt. Deze vorm is gewoonlijk de stam van het werkwoord, maar is bij ik-werkwoorden verlengd: werkwoordstam + ik. Sommige werkwoorden hebben meer dan 1 stam. Ook de infinitief kan worden vervoegd met persoonsuitgangen.

Verlenging van de stam

De stam van het werkwoord kan worden verlengd met een of meer achtervoegsels om de betekenis van het werkwoord aan te passen. Het achtervoegsel -at/-tat/-et/-tet, het achtervoegsel -hat/-het en het achtervoegsel -gat/-get kunnen (al of niet gecombineerd) gebruikt worden.

1. Met het achtervoegsel -at/-tat/-et/-tet wordt het werkwoord causatief, wat aangeeft dat het onderwerp van de zin de handeling door een ander laat verrichten en dus niet zelf verricht. In het Nederlands wordt het hulpwerkwoord laten daarvoor gebruikt. Voorbeeld: csinál=maken, csináltat valakivel=laten maken door iemand.
2. Met het achtervoegsel -hat/-het wordt een mogelijkheid aangegeven. Voorbeeld: csinál=maken, csinálhat=kunnen maken, csináltat=laten maken, csináltathat=kunnen laten maken.
3. Met het achtervoegsel -gat/-get. Voorbeeld: beszél=spreken, beszélget=praten, babbelen, beszélgethet=kunnen praten

Onbepaalde en bepaalde vervoeging

Bepaaldheid Werkwoordvervoegingen zijn mede afhankelijk van het lijdend voorwerp. Alle tijden en wijzen zijn er in twee vormen: de onbepaalde vervoeging als er geen of een 'onbepaald' lijdend voorwerp is de bepaalde vervoeging als er een 'bepaald' lijdend voorwerp is

De aard van het lijdend voorwerp is belangrijk voor de vervoeging, maar het lastig toe te passen. Naast de "gewone", onbepaalde, eerste of subjectieve vervoeging is er een bepaalde, tweede of objectieve vervoeging die wordt gebruikt als het lijdend voorwerp bepaald is; het is dan specifiek en (soms impliciet) duidelijk waarover het gaat. Voorbeeld van een impliciet bepaald lijdend voorwerp: azt nem értem!=ik begrijp dat niet! Het is niet nodig azt=dat te zeggen, omdat het in het gesprek wel duidelijk is waarover het gaat.

De vervoeging van het werkwoord (de werkwoordsvorm) is afhankelijk van de aard van het lijdend voorwerp (en natuurlijk of het onderwerp enkelvoud of meervoud is en welke persoon het onderwerp is). Er wordt onderscheid gemaakt tussen "onbepaalde" werkwoordvervoeging en "bepaalde" werkwoordvervoeging:

De onbepaalde werkwoordvervoeging (tárgyatlan igeragozás) komt voor in zinnen

• waar het werkwoord onovergankelijk (intranzitív ige, tárgyatlan ige) is,
• waar geen lijdend voorwerp is, of
• waar het lijdend voorwerp is "onbepaald"; dit is het geval als:
  • persoon in de eerste en tweede persoon
  • er geen bezitsaanduiding is of geen aanwijzend voornaamwoord
  • er geen verwijzing is naar een al eerder genoemd lijdend voorwerp

De bepaalde werkwoordvervoeging (tárgyas ige, igeragozás ige) komt voor in zinnen waar het lijdend voorwerp "bepaald" is:

• als er een bepaald lidwoord voor staat: a, az = de, het,
• als er een aanwijzend voornaamwoord staat voor het lijdend voorwerp (ezt=dit, deze, azt=dat, die, ezeket, azokat)
• als er een bezitsuitgang achter het lijdend voorwerp staat (mijn, jouw, ...),
• als het lijdend voorwerp al eerder ter sprake is geweest en het bekend wordt verondersteld.
• als het lijdend voorwerp een 3^de persoon betreft (őt=hem, haar, Önt=u, őket=hen, ...).
• als het lijdend voorwerp gaat om een naam, zoals van een persoon of plaats (Pétert, Budapestet)
• als er verwezen wordt naar een al eerder genoemd lijdend voorwerp

Een aparte veelvoorkomende derde type vervoeging bestaat er bij de 1^ste persoon enkelvoud (ik) als het lijdend voorwerp 2^de persoon (jou, jullie) is. Voorbeeld: Szeretlek=Ik houd van jou; Látlak beneteket=Ik zie jullie.

Voorbeelden:

• látok=ik zie (onbepaald)
• látom=ik zie hem/haar/het (bepaald)
• látlak=ik zie jou (ik → jou^accusatief)

Tijden en wijzen

Tijden en wijzen De volgende enkelvoudige tijden wijzen komen voor in het Hongaars: tegenwoordige tijd (van de aantonende wijs). verleden tijd (van de aantonende wijs). aansporende of gebiedende wijs. voorwaardelijke wijs.

De belangrijkste wijs is de aantonende wijs (kijelentő mód), die voorkomt in 2 tijden:

• De tegenwoordige tijd (jelen idő) heeft geen teken voor de persoonsuitgangen,
• De verleden tijd (múlt idő), de -t is het teken voor de verleden tijd en staat voor de persoonsuitgangen, in sommige gevallen is het -ott/-ett/-ött.

Naast de aantonende wijs komen nog twee wijzen voor (beide in de tegenwoordige tijd):

• De voorwaardelijke wijs (feltételes mód) heeft -na/-ne als teken voor de persoonsuitgangen. De voorwaardelijke wijs wordt onder andere gebruikt voor (zeer) beleefde verzoeken.
• De gebiedende of aansporende wijs (parancsoló/felszólító mód) heeft -j als teken voor de persoonsuitgangen en kan gebruikt worden voor alle personen.
  Voorbeelden: írjak? - "zal/moet ik schrijven?", írj(ál) - "schrijf", írjunk - "laten we schrijven".

In enkele gevallen worden hulpwerkwoorden gebruikt, zoals:

• De verleden tijd van de voorwaardelijke wijs (irrealis van het verleden) wordt gevormd met de verleden tijd plus het hulpwoord volna.
  Voorbeeld: írtam volna - "ik zou geschreven hebben"
• Voor toekomstige tijd kan het hulpwerkwoord fog "zal" gebruikt worden.
  Voorbeelden: fogunk írni - "wij zullen schrijven"; fogom elolvasni - "ik zal het uitlezen".

Vereenvoudigd schema van wijzen en tijden

wijs     mód →	aantonende wijs kijelentő mód		voorwaardelijke wijs aanvoegende wijs feltételes mód	gebiedende wijs parancsoló mód = aansporende wijs felszólító mód
tijd     idő →	tegenwoordige tijd jelen idő	verleden tijd múlt idő
teken jel →	ø	-t; -ott/-ett/-ött	-ná/-né	-j
p e r s o o n 1. ik (én) 2. jij (te) 3. hij/zij, U (ő), Ön, Maga 11. wij (mi) 22. jullie (ti) 33. zij, U (mv.) (ők), Önök, Maguk 1→2  ik→jou/jullie  (én→téged/titeket)	I. (onbepaald) II. (bepaald) -ok/-ek/-ök -om/-em/-öm -sz -od/-ed/-öd ø -ja/-i -unk/-ünk -juk/-jük -tok/-tek/-tök -játok/-itek -nak/-nek -ják/-ik -lak/-lek	I. (onbepaald) II. (bepaald) -tam/-tem -tál/-tél -tod/-ted -ott/-ett/-ött -ta/-te -tunk/-tünk -tuk/-tük -tatok/-tetek -tátok/-tétek -tak/-tek -ták/-ték -talak/-telek	I. (onbepaald) II. (bepaald) -nék -nám/ném -nál/-nél -nád/-néd -na/-ne -ná/-né -nánk/-nénk -nátok/-nétek -nának/-nének -nák/-nék -nálak/-nélek	I. (onbepaald) II. (bepaald) -jak/-jek -jam/-jem -j(ál)/-j(él) -jod/-jed -jon/-jen/-jön -ja/-je -junk/-jünk -juk/-jük -jatok/-jetek -játok/-jétek -janak/-jenek -ják/-jék -jalak/-jelek

Er is geen aparte toekomende tijd. De toekomst wordt met een hulpwerkwoord (fog = "zal") aangegeven, maar men kan daarvoor ook de tegenwoordige tijd eventueel met een bijwoord (majd = dan) gebruiken.

Tegenwoordige tijd

Tegenwoordige tijd Afhankelijk van de werkwoordstam worden er naast de regelmatige (standaard-) vervoeging nog drie regelmatig vervoegde groepen van werkwoorden onderscheiden: hoofdgroep met de regelmatige vervoeging. stam eindigt op een sisklank (-s, -sz, -z). stam eindigt op twee medeklinkers of op een lange klinker + t. ik-werkwoorden.

Voor gebeurtenissen en handelingen in het heden wordt de tegenwoordige tijd gebruikt.
Voorbeeld: Megyek.=Ik ga..

Ook wordt de tegenwoordige tijd wel gebruikt voor de toekomst met behulp van het bijwoord majd=dan.
Voorbeeld: Majd megyek.=Ik zal gaan (letterlijk: Dan ik ga.).

Er is een standaard werkwoordvervoeging voor de tegenwoordige tijd met twee regelmatige varianten, op grond van het eind van de stam.

Het hoofdtype van de regelmatige vervoeging met voorbeelden staat in onderstaande tabel:

1. regelmatige werkwoordvervoeging tegenwoordige tijd - jelen idő

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő						Voorbeelden tegenwoordige tijd - jelen idő:
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
infinitief: →	-ni						látni zien	kérni verzoeken	törni breken
persoon:↓
1 ev. (én)	-ok	-ek	-ök	-om	-em	-öm	látok	kérek	török	látom	kérem	töröm
2 ev. (te)	-sz			-od	-ed	-öd	látsz	kérsz	törsz	látod	kéred	töröd
3 ev. (ő)	ø (stam!)			-ja	-i		lát	kér	tör	látja	kéri	töri
1 mv. (mi)	-unk	-ünk		-juk	-jük		látunk	kérünk	törünk	látjuk	kérjük	törjük
2 mv. (ti)	-tok	-tek	-tök	-játok	-itek		láttok	kértek	törtök	látjátok	kéritek	töritek
3 mv. (ők)	-nak	-nek		-ják	-ik		látnak	kérnek	törnek	látják	kérik	törik

• De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een sisklank (-s, -sz, -z) vormen de eerste kleine variant van de werkwoordvervoeging van de tegenwoordige tijd. De drie mogelijke uitgangen in de 2^de persoon enkelvoud zijn: -ol/-el/-öl, afhankelijk van de klinkerharmonie. Voorbeeld: olvas=hij leest wordt olvasol=jij leest. Zie tabel:

2. werkwoordvervoeging bij stam eindigend op een sisklank

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Voorbeelden:
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Infinitief: →				olvasni lezen	nézni kijken	főzni koken
persoon:↓
2 ev. (te)	-ol	-el	-öl	olvasol	nézel	főzöl

• De werkwoorden waarvan de stam eindigt op twee medeklinkers of stam eindigt op lange klinker + t vormen de tweede kleine variant van de werkwoordvervoeging in de tegenwoordige tijd. De twee mogelijke uitgangen in de 2^de persoon enkelvoud zijn: -asz/-esz, afhankelijk van de klinkerharmonie. Daarnaast heeft de 2^de persoon meervoud drie harmonische vormen: -otok/-etek/-ötök en de 3^de persoon meervoud twee harmonische vormen: -anak/-enek

3. werkwoordvervoeging bij stam eindigend op 2 medeklinkers of -ít

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Voorbeelden:
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
infinitief: →	-ani	-eni		tartani houden	segíteni helpen	tölteni vullen
persoon:↓
2 ev. (te)	-asz	-esz		tartasz	segítesz	töltesz
2 mv. (ti)	-otok	-etek	-ötök	tartotok	segítetek	töltötek
3 mv. (ők)	-anak	-enek		tartanak	segítenek	töltenek

• De ik-werkwoorden zijn werkwoorden waarvan de stam (3^de persoon enkelvoud) verlengd is met -ik. In de 1^ste persoon ev. wordt de uitgang -om/-em/-öm, die ook gebruikt worden in de bepaalde vervoeging (II). Voorbeeld: de stam lakik=hij woont, wordt in de 1^ste persoon e.v.: lakom=ik woon.

4. werkwoordvervoeging van de ik-werkwoorden

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Voorbeelden
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Infinitief: →				lakni wonen	következni volgen	fürdeni, fürödni baden
persoon:↓
1 ev. (én)	-om	-em	-öm	lakom	következem	fürdöm
3 ev. (ő)	-ik			lakik	következik	fürdik

Onregelmatige werkwoorden

Er zijn enkele veel gebruikte onregelmatige werkwoorden, zoals in onderstaande tabel.

enkele veelgebruikte onregelmatige werkwoorden tegenwoordige tijd

stam:	van	lesz	megy	jön	eszik	iszik	alszik	fekszik
	is	wordt	gaat	komt	eet	drinkt	slaapt	ligt
infinitief: →	lenni		menni	jönni	enni	inni	aludni	feküdni
persoon:↓
1. ev. (én)	vagyok	leszek	megyek	jövök	eszem	iszom	alszom	fekszem
2. ev. (te)	vagy	leszel	mész	jösz	eszel	iszol	alszol	fekszel
3. ev. (ő)	van	lesz	megy	jön	eszik	iszik	alszik	feszik
1. mv. (mi)	vagyunk	leszünk	megyünk	jövünk	eszünk	iszunk	alszunk	fekszünk
2. mv. (ti)	vagytok	lesztek	mentek	jöttök	esztek	isztok	aludtok	feküdtek
3. mv. (ők)	vannak	lesznek	mennek	jönnek	esznek	isznak	alszanak	fekszenek

Verleden tijd

Verleden tijd Afhankelijk van de werkwoordstam worden er naast de standaardvervoeging nog twee regelmatig vervoegde groepen van werkwoorden onderscheiden: 1. Groep 1 teken -t en -ott/-ett/-ött met de gemengde standaardvervoeging in de meeste gevallen. 2. Groep 2 teken -t als de werkwoordstam eindigt op -j, -l, -n, -r; 2 lettergrepen +ad, +ed 3. Groep 3 teken -ott/-ett/-ött als de werkwoordstam eindigt op -ít, -medeklinker+t, of 1 lettergreep +t

Waar het Nederlands een onvoltooid verleden tijd en voltooid verleden tijd kent, heeft het Hongaars slechts één verleden tijd (múlt idő), bijvoorbeeld: Mentem=Ik ging / Ik ben gegaan.

Het teken -t voor de verleden tijd wordt achter de stam van het werkwoord voor de persoonsuitgang geplaatst. Gewoonlijk is dit teken een -t, maar het teken -ott/-ett/-ött wordt gebruikt in de 3^de persoon enkelvoud van de onbepaalde vervoeging. Hiervoor zijn regels, maar ook kan het woordenboek geraadpleegd worden.

Groep 1 heeft de meest voorkomende wijze van vervoegen; deze is gemengd en staat in onderstaande tabel:

Groep 1

Tijd en Groep:	Verleden tijd, Groep 1 - Múlt idő						Voorbeelden verleden tijd, Groep 1 - Múlt idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
infinitief: →							látni zien	nézni kijken	üldözni vervolgen
persoon:↓
1 ev. (én)	-tam	-tem		-tam	-tem		láttam	néztem	üldöztem	láttam	néztem	üldöztem
2 ev. (te)	-tál	-tél		-tad	-ted		láttál	néztél	üldöztél	láttad	nézted	üldözted
3 ev. (ő)	-ott	-ett	-ött	-ta	-te		látott	nézett	üldözött	látta	nézte	üldözte
1 mv. (mi)	-tunk	-tünk		-tuk	-tük		láttunk	néztünk	üldöztünk	láttuk	néztük	üldöztük
2 mv. (ti)	-tatok	-tetek		-tátok	-tétek		láttatok	néztetek	üldöztetek	láttátok	néztétek	üldöztétek
3 mv. (ők)	-tak	-tek		-ták	-ték		láttak	néztek	üldöztek	látták	nézték	üldözték

Groep 2 en Groep 3 zijn geheel regelmatig en de uitgangen zijn verder gelijk aan die in Groep 1. In Groep 2 is het teken -t in alle personen,

Groep 2

Tijd en Groep:	Verleden tijd, Groep 2 - Múlt idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Stam-einde: →	-j, -l, -n, -r; 2 lettergrepen +ad, +ed
Persoon:↓
1 ev. (én)	-tam	-tem		-tam	-tem
2 ev. (te)	-tál	-tél		-tad	-ted
3 ev. (ő)	-t			-t
1 mv. (mi)	-tunk	-tünk		-tuk	-tük
2 mv. (ti)	-tatok	-tetek		-tátok	-tétek
3 mv. (ők)	-tak	-tek		-ták	-ték

In Groep 3 is het teken -ott/-ett/-ött in alle personen.

Groep 3

Tijd en Groep:	Verleden tijd, Groep 3 - Múlt idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Stam-einde: →	-ít; -medeklinker+t; 1 lettergreep +t
Persoon:↓
1 ev. (én)	-ottam	-ettem	-öttem	-ottam	-ettem	-öttem
2 ev. (te)	-ottál	-ettél	-öttél	-ottad	-etted	-ötted
3 ev. (ő)	-ott	-ett	-ött	-otta	-ette	-ötte
1 mv. (mi)	-ottunk	-ettünk	-öttünk	-ottuk	-ettük	-öttük
2 mv. (ti)	-ottatok	-ettetek	-öttetek	-ottátok	-ettétek	-öttétek
3 mv. (ők)	-ottak	-ettek	-öttek	-ották	-ették	-ötték

Toekomende tijd

De toekomst kan worden uitgedrukt:

• met behulp van het bijwoord majd=dan + de tegenwoordige tijd: Majd megyek.=Ik zal gaan. (letterlijk: Dan ik ga.)
• met het hulpwerkkwoord fog: Fogok menni=Ik zal gaan; Fogsz menni?=Zal je gaan?

Vaak kan ook de tegenwoordige tijd gebruikt worden voor iets in de toekomst, net als in het Nederlands: Horgászni megyek.=Vissen ga ik.

Zijn, worden

vervoeging van lenni
stam:	van		lesz
	is	was	wordt zal zijn	werd
persoon:↓
1. ev. (én)	vagyok	voltam	leszek	lettem
2. ev. (te)	vagy	voltál	leszel	lettél
3. ev. (ő)	van	volt	lesz	lett
1. mv. (mi)	vagyunk	voltunk	leszünk	lettünk
2. mv. (ti)	vagytok	volttatok	lesztek	lettetek
3. mv. (ők)	vannak	voltak	lesznek	lettek

Het werkwoord van=is hoort bij het hele werkwoord lenni=zijn, worden. Het werkwoord van=zijn heeft twee wijzen van gebruik:

1. zijn in de betekenis van zich (op een plaats) bevinden. Dan is de vervoeging in overeenstemming met het gewone gebruik van werkwoorden. Voorbeeld: Otthon van.=Hij/Zij/Het is thuis.
2. zijn als koppelwerkwoord. In de 3^de persoon wordt is weggelaten in het Hongaars. Voorbeelden: Ő tanár van.=Hij/Zij is leraar, Rosz az idő = Het weer is slecht.

Bij lenni = zijn, worden, zullen zijn hoort nog een tweede stam: lesz=wordt, zal zijn (een soort toekomende tijd). Er wordt dan een andere vervoeging gebruikt. Het is ook in de derde persoon tegenwoordige tijd aanwezig. Gewoonlijk wordt het persoonlijk voornaamwoord weggelaten. Voorbeeld: tanár lesz "hij/zij wordt leraar" of "hij/zij zal leraar zijn".

Er is een expliciete vorm van het werkwoord lenni in het geval van plaatsaanduidingen en in een aantal andere gevallen: ő itt van = hij/zij/het is hier, ők itt vannak = zij zijn hier, nyolc fok van = het is acht graden.

Bij het werkwoord zijn bestaat er een ontkennende vorm in de derde persoon met de betekenis (er) niet zijn: nincs = hij/zij/het is (er) niet en nincsenek = zij zijn (er) niet. In alle andere personen gebruikt men een vorm van lenni, bijvoorbeeld (én) nem vagyok itt = ik ben niet hier.

Hebben

Voor het werkwoord hebben is er in het Hongaars geen apart werkwoord. De constructie die gebruikt wordt maakt gebruik van een meewerkend voorwerp (3^de naamval, datief) en een bezit met bezitsuitgang. Het komt ongeveer overeen met Aan/voor [de bezitter] is [zijn bezit]. Dit betekent dan: [De bezitter] heeft (een) [bezit]. Het geheel wordt meestal korter en eenvoudiger gezegd door weglating van het meewerkend voorwerp. Voorbeelden:

hebben		bezitting (enkelvoud!), met bezitsuitgang	Korter gezegd:	Vertaling in het Nederlands:
meew. voorw. 3denaamval	is
Nekem Aan/voor mij	van is	kertem. mijn tuin.	Kertem van.	Een tuin heb ik. Ik heb een tuin.
Neked Aan/voor jou	van is	sok labdád veel jouw bal.	Sok labdád van. (In het Hongaars in het enkelvoud!)	Jij hebt veel ballen. (In het Nederlands in het meervoud!)
Neki Aan/voor hem	van is	fehér autója zijn witte auto.	Fehér autoja van.	Een witte auto heeft hij. Hij heeft een witte auto.
Nekünk Aan/voor ons	van is	kis lakásunk onze kleine woning	Kis lakásunk van.	Wij hebben een kleine woning.
Nektek Aan/voor jullie	van is	két bőröndötök. twee jullie koffers.	Két bőröndötök van. (In het Hongaars in het enkelvoud!)	Jullie hebben twee koffers. (In het Nederlands in het meervoud!)
Nekik Aan/voor hun	van is	nagy házuk. hun groot huis.	Nagy házuk van.	Een groot huis hebben zij. Zij hebben een groot huis.
Vilmosnak Aan/voor Willem	van is	biciklije. zijn fiets.	Vilmosnak biciklije van.	Willem heeft een fiets.
Vilmosnak Aan/voor Willem	volt was	biciklije. zijn fiets.	Vilmosnak biciklije volt.	Willem had een fiets.
Vilmosnak Aan/voor Willem	lesz zal zijn	biciklije. zijn fiets.	Vilmosnak biciklije lesz.	Willem zal een fiets hebben. Willem krijgt een fiets.

Er is ook nog een werkwoord birtokol = bezitten, hebben, dat slechts weinig gebruikt wordt.

Voorwaardelijke wijs

Naast de aantonende wijs is er de voorwaardelijke wijs (feltételes mód): de voorwaardelijke wijs wordt onder andere gebruikt voor (zeer) beleefde verzoeken

voorwaardelijke wijs feltételes mód		onbepaalde vervoeging		bepaalde vervoeging
stam + -ná/-né met:		lage klinker	hoge klinker	lage klinker	hoge klinker
persoon:
1	(én)	-nék		-ném
2	(te)	-nál	-nél	-nád	-néd
3	(ő)	-na	-ne	-ná	-né
11	(mi)	-nánk	-nénk	-nánk	-nénk
22	(ti)	-nátok	-nétek	-nátok	-nétek
33	(ők)	-nának	-nének	-nák	-nék
1→2	(én→téged)			-nálak	-nélek

Aansporende wijs

De derde wijs is de gebiedende of aansporende wijs (parancsoló/felszólító mód) in de tegenwoordige tijd. De gebiedende wijs kan gebruikt worden voor alle personen, bijvoorbeeld írjak? "zal/moet ik schrijven?", írj(ál) "schrijf", írjunk "laten we schrijven".

gebiedende wijs aansporende wijs		onbepaalde vervoeging			bepaalde vervoeging
stam + j met:		lage klinker	hoge klinker		lage klinker	hoge klinker
persoon:			met lipronding	zonder lipronding
1	(én)	-jak	-jek		-am	-em
2	(te)	-j(ál)	-j(él)		-jad	-jed
3	(ő)	-jon	-jen	-jön	-ja	-je
11	(mi)	-junk	-jünk		-juk	-jük
22	(ti)	-jatok	-jetek		-játok	-jétek
33	(ők)	-janak	-jenek		-ják	-jék
1→2	(én→téged)				-jalak	-jelek

Werkwoordvoorvoegsels

Werkwoordvoorvoegsels (verbaal prefixen) kunnen de betekenis van werkwoorden (net zo als in het Nederlands) enigszins veranderen.

De wijziging in betekenis is enigszins voorspelbaar, maar niet met alle voorvoegsel gaat dat op. Het voorvoegsel meg- geeft vaak een voltooidheid van de handeling aan, maar dat kan ook met andere voorvoegsels. Voorbeelden: Megcsináltam.=Ik heb het gemaakt. / Ik maakte het., Elolvastam.=Ik heb het uitgelezen. / Ik las het uit.

voorbeelden van voorvoegsels

be-	in-, naar binnen	ki-	uit-, naar buiten
el-	weg-	haza-	thuis-, naar huis
ide-	hierheen	oda-	daarheen
fel-	naar boven	le-	naar beneden

De 'bezitsconstructie'

• Opvallend is de afwezigheid van de genitief (2^de naamval). Bezit wordt in de eerste plaats uitgedrukt door een uitgang toe te voegen aan hetgeen bezeten wordt, daarnaast eventueel door de bezitter in de datief (3^de naamval) te plaatsen. Voorbeelden: "het huis van Béla" = Béla háza (letterlijk: "Béla zijn huis") of met datief: Bélának a háza (letterlijk: "aan-Béla de zijn-huis"). De korte vorm is het meest gebruikelijk. De datief van de bezitter is overigens typisch voor Indo-Europese talen, geen enkele andere Finoegrische taal heeft dit kenmerk.
• Het werkwoord hebben ontbreekt. In plaats hiervan wordt een datief-vorm van het werkwoord zijn gebruikt, in combinatie met een bezitsuitgang van het persoonlijk voornaamwoord. Voorbeelden: Bélának nincs háza (letterlijk: "Aan-Béla er-is-geen zijn-huis") "Béla heeft geen huis")

Achterzetsels

Achterzetsels (postposities) worden achter het zelfstandige naamwoord gezet, waar in het Nederlands bepaalde voorzetsels (zoals na, achter, voor, boven, onder, ...) worden gebruikt. In het gebruik lijken achterzetsels op naamvalsuitgangen, maar het verschil met naamvallen is dat ze los staan van het zelfstandige naamwoord waar ze achter staan - het zijn dus geen achtervoegsels. Achterzetsels kennen geen klinkerharmonie. Achterzetsels kunnen gegroepeerd worden in verwante groepjes van drie waarbij er onderscheid wordt gemaakt tussen

1. de richting ernaartoe (dus een antwoord op de vraag: hová?=waarheen?),
2. de aanduiding van plaats (dus een antwoord op de vraag: hol?=waar?), en
3. de richting ervandaan (dus een antwoord op de vraag: honnan?=waarvandaan?).

Postposities
enkele Hongaarse achterzetsels voor plaats en richting				voorbeelden met zelfstandig naamwoord	voorbeelden met bezits-suffix
globale betekenis ↓	hová? (waarheen) ↓	hol? (waar) ↓	honnan? (waarvandaan) ↓	labda (bal) kert (tuin) könyv (boek) ↓	enkelvoudig bezit enkelvoud meervoud  1.  2.  3. -m/-am/-em -d/-ad/-ed -(j)a/-(j)e 11. 22. 33. -nk/-unk/-ünk -(a)tok/-(e)tek -(j)uk/-(j)ük
onder	alá	alatt	alól	a labda alá a kert alatt a könyv alól	hová? waarheen? hol? waar? honnan? waarvandaan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. alám alád alá(ja) alánk alátok alájuk alattam alattad alatta alattunk alattatok alattuk alólam alólad alóla alólunk alólatok alóluk
boven	fölé	fölött/felett	fölül	a labda fölé a kert fölött a könyv fölül	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. fölém föléd fölé(je) fölénk fölétek föléjük felettem feletted felette felettünk felettetek felettük fölülem fölüled fölüle fölülünk fölületek fölülük
voor	elé	előtt	elől	a labda elé a kert előtt a könyv elől	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. elém eléd elé(je) elénk elétek eléjük előttem előtted előtte előttünk előttetek előttük előlem előled előle előlünk előletek előlük
achter	mögé	mögött	mögül	a labda mögé a kert mögött a könyv mögül	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. mögém mögéd mögé(je) mögénk mögétek mögéjük mögöttem mögötted mögötte mögöttünk mögöttetek mögöttük mögülem mögüled mögüle mögülünk mögületek mögülük
naast	mellé	mellett	mellől	a labda mellé a kert mellet a könyv mellől	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. mellém melléd mellé(je) mellénk mellétek melléjük mellettem melletted mellette mellettünk mellettetek mellettük mellőlem mellőled mellőle mellőlünk mellőletek mellőlük
tussen	közé	között	közül	a labdák közé a kertek között a könyvek közül	hová? hol? honnan? 11. 22. 33. közénk közétek közéjük közöttünk közöttetek közöttük közülünk közületek közülük
om	köré	körül	ø	a labda köré a kert körül a könyv körül	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. körém köréd köré(je) körénk körétek köréjük körülöttem körülötted körülötte körülöttünk körülöttetek körülöttük -
in/uit de richting	felé	ø	felül	a labda felé a kert felé a könyv felül	hová? hol? honnan?  1.  2.  3. 11. 22. 33. felém feléd felé(je) felénk felétek feléjük - felülem felüled felüle felülünk felületek felülük

Hongaarse grammatica postposities

Postposities in combinaties
		voorbeelden met aanwijzend voornaamwoord	voorbeelden met vragend voornaamwoord	voorbeelden met bezits-suffix
in plaats van	helyett	ahelyett in de plaats daarvan		helyettem in mijn plaats
in de richting van ···-waarts	iránt	aziránt, in die richting		irántam, in mijn richting
wegens	miatt	amiatt, wegens dat		miattam, wegens mij
zonder	nélkül	anélkül, waar zonder		nélkülem, zonder mij
sinds	óta	azóta, sindsdien	mióta? sinds wanneer?
volgens	szerint	aszerint, volgens dat	kiszerint? volgens wie?	szerintem ,volgens mij
na	után	azután, daarna	miután? waarna?	utánam, na mij
door, via	által			általam, door mij
tegen	ellen			ellenem, tegen mij
langs over de lengte van	hosszat
tijdens, onder gedurende	közben
na verloop van - later	múlva
omstreeks ongeveer	tájt

Zie ook

• Hongaars braille

Bronnen, noten en/of referenties

Grammatica, cursussen

• (nl) Ballendux-Bogyay, M. (2000) Hongaarse taalcursus derde druk, Coutinho, Bussum ISBN 9062831761
• (nl) Bencze Rozália (2007) Hongaarse grammatica (Inhoudsopgave, stand 13-07-2007)
• (nl) Beőthy, E. (1983) Hongaars. Fundamentele grammatica voor Nederlandstaligen Dick Coutinho ISBN 906283597X
• (hu) Erdős József Küszöbszint. Magyar mint idegen nyelv - Overzicht van gewenste talenkennis voor verschillende drempelniveaus
• (nl) Schie, E. van (1999) Kort overzicht van de Hongaarse grammatica Hongaarse School, Haarlem ISBN 9080511919
• (en) Törkenczy, M. (1997) Hungarian Verbs and Essentials of Grammar Passport Books, Chicago ISBN 0-8442-8350-9
• (hu) Szita Szilvia, Görbe Tamás (2009, 2010) Gyakorló magyar nyelvtan - A Practical Hungarian Grammar ISBN 9789630589338
• (nl) Szita Szilvia, Pelcz Katalin (2013) MagyarOK - methode voor beginners ISBN 978-963-7178-68-9
• (nl) Educatieweb, Hongaarse taal en alfabet
• (de) Hungarolingua Debreceni Nyári Egyetem (Zomeruniversiteit Debrecen)
• (hu) Magyar Tudományos Akadémia (Hongaarse Academie voor Wetenschappen)
• (hu) Magyaróra - studiemateriaal

Woordenboeken

• Kammer, J.H.A. & E. Bosch-Ablonczy (2000) Magyar holland szótár/Hongaars-Nederlands woordenboek Akadémiai Kiadó, Budapest, ISBN 9630575183
• Mollay E. (2002) Holland magyar kéziszótár/Nederlands-Hongaars handwoordenboek Grimm Kiadó, Szeged, ISBN 9639087599
• Zugor István (1968) Holland-magyar szótár Akadémiai Kiadó, Budapest ISBN 9630564998
• Zugor István (1979) Magyar-holland szótár Akadémiai Kiadó, Budapest ISBN 9630565005
• Sztaki - Online woordenboek Nederlands - Hongaars en omgekeerd
• Webfordítás - vertaling van woorden, tekst en webpagina's

Tijdschriften

• (nl) +(hu) Most Magyarul, Tweetalig Hongarije Magazine, uitg. Hongarije Magazine Haarlem, ISSN 1385-5441

Oeraalse talen

Zie de Hongaarstalige uitgave van Wikipedia.

WikiWoordenboek

Zoek Hongaars op in het WikiWoordenboek.