Koszyce (województwo małopolskie)
50°10′13″N 20°34′23″E/50,170278 20,573056
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek w Koszycach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1374–1869 i od 2019 | ||||
| Burmistrz |
Krystian Hytroś | ||||
| Powierzchnia |
3,25[1] km² | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
41 | ||||
| Kod pocztowy |
32-130 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
KPR | ||||
Położenie na mapie gminy Koszyce  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |||||
| 50°10′13″N 20°34′23″E/50,170278 20,573056
| |||||
| TERC (TERYT) |
1214024[2] | ||||
| SIMC |
0244630 | ||||
Urząd miejski Elżbiety Łokietkówny 1432-130 Koszyce | |||||
| Strona internetowa | |||||
Koszyce – miasto w południowej Polsce położone w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Koszyce, której jest siedzibą. Położone przy skrzyżowaniu DK79 i DW768.
Koszyce były dawniej miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3], należące do wielkorządców krakowskich w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4]. Prawa miejskie w latach 1374–1869 oraz ponownie od 1 stycznia 2019 roku[5][6].
Koszycki rynek wykazał się najwyższym stopniem miejskości w badaniach naukowych nad morfologią miast zdegradowanych reformą carską z 1869–1870[7].
Integralne części miasta to: Podgaje Koszyckie i Przedmieście[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona była w dobrach królewskich, stanowiła uposażenie wielkorządcy krakowskiego i nosiła nazwę Koszyczki. Pierwsza wzmianka o Koszycach w źródłach pochodzi z 1328 roku[9]. Przez Koszyce, położone przy przeprawie przez Szreniawę, przebiegał szlak handlowy z Krakowa i Bochni przez Wiślicę na Ruś Kijowską. 26 czerwca 1374 roku królowa Elżbieta Łokietkówna nadała Koszycom, posiadającym już uprzednio prawa miejskie, prawo magdeburskie i przywilej targów w poniedziałki[9]. Przywileje lokacyjne były wzorowane na krakowskich. Miasto było ważnym ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. 4 kwietnia 1421 roku Koszyce powtórnie były lokowane na prawie magdeburskim przez króla Władysława Jagiełłę i otrzymały przywilej odbywania 8-dniowego jarmarku 22 lipca i targów we wtorki[9]. W mieście znajdowała się komora królewska, która pobierała myto od wozów i pędzonego bydła. W pobliżu Koszyc znajdował się port rzeczny na Wiśle w Morsku. W 1563 roku w mieście znajdowały się 83 domy, 13 jatek rzeźniczych oraz łaźnia. W mieście handlowano zbożem, upowszechniła się stosowana tu miara korzec koszycki, równy 1/4 korca krakowskiego (55 kg żyta lub 57 kg pszenicy)[9]. Z 1564 roku pochodzi wzmianka o istnieniu ratusza[9]. W 1579 roku w Koszycach działało 86 warsztatów rzemieślniczych.
Upadek miasta nastąpił od XVII wieku[9]. Spustoszenia dokonała zaraza z 1654 roku, podczas której zmarło m.in. 40 miejscowych mistrzów cechowych. Dzieła zniszczenia dopełnił potop szwedzki. W tym okresie z 77 rzemieślników pozostało 18[9]. W 1664 roku Koszyce miały zaledwie 432 mieszkańców i znajdowały się tu 52 domy. W kolejnych latach miasto jeszcze bardziej podupadło, mieszkańcy musieli odrabiać pańszczyznę na folwarku w pobliskich Kucharach.
W XVIII wieku sytuacja miasta uległa poprawie. Stało się ono ważnym ośrodkiem rzemieślniczym. Rozwijało się przede wszystkim sukiennictwo. W 1827 roku miasto miało 628 mieszkańców. Po powstaniu styczniowym 1 czerwca 1869 roku car odebrał Koszycom prawa miejskie[9]. W ramach represji za udział mieszkańców w powstaniu, rosyjskie władze przeniosły także siedzibę gminy do miejscowości Filipowice. Pod koniec XIX w. ok. 40% mieszkańców stanowili Żydzi, którzy mieli własną gminę wyznaniową i dużą synagogę[9]. W 1931 roku Koszyce stały się ponownie siedzibą gminy[9].
Podczas II wojny światowej, w dniu 6 września 1939 roku w Koszycach stacjonował sztab Armii „Kraków” gen. Szyllinga, wkrótce potem miejscowość dostała się pod okupację niemiecką. Latem 1944 roku w rejonie Koszyc toczyły się walki partyzanckie w ramach istnienia tzw. Republiki Pińczowskiej. W Koszycach funkcjonował wówczas Polski Zarząd Poczt i Telekomunikacji Obwodu Pińczowskiego AK[9]. Koszyce zajęła armia sowiecka w styczniu 1945 roku, kończąc okupację niemiecką.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
W maju 2011 roku w czasie prac przy budowie wodociągu w Koszycach odkryto zbiorowy grób z okresu neolitu z prawie 3 tysięcy lat p.n.e. Pozostawili go przedstawiciele ludu należącego do kultury amfor kulistych[10]. W grobie znaleziono 15 osób zamordowanych kamiennymi siekierami, należących prawdopodobnie do jednej rodziny; wiek kości ustalono na 4830–4726 lat[11].
Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2017–2018)
[edytuj | edytuj kod]1 grudnia 2017 roku Rada Gminy Koszyce[12] postanowiła przeprowadzić konsultacje z mieszkańcami gminy w sprawie wystąpienia z wnioskiem o nadanie miejscowości statusu miasta[13]. Konsultacje społeczne przeprowadzone zostały od 20 grudnia 2017 roku do 30 stycznia roku następnego[13]. Wyniki prezentowały się następująco:
- gmina Koszyce (frekwencja 68,8% = 3180 osób):
- za 73%,
- przeciw 21%;
- wstrzymało się 6%;
- miejscowość Koszyce (frekwencja 59,9% = 411 osób):
- za 64,7%,
- przeciw 25,8%;
- wstrzymało się 9,5%;
- gmina Koszyce bez miejscowości Koszyce (frekwencja 70% = 2769 osób):
- za 73,7%,
- przeciw 20,4%;
- wstrzymało się 5,9%[14].
Tadeusz Polak, pełnomocnik do spraw konsultacji, złożył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skargę na podjętą uchwałę Rady Gminy Koszyce Nr XVII/159/2017 z 1 grudnia 2017 roku w sprawie przeprowadzenia konsultacji jako naruszającą przepisy prawa, wnosząc o stwierdzenie nieważności skarżonej uchwały[15]. Skarga ta została odrzucona przez sąd administracyjny[16]. 1 stycznia 2019 roku status miasta został przywrócony[5].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[17].
Inne zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół pw. św. Marii Magdaleny z 1881 r. wzniesiony w miejsce zniszczonej w pożarze drewnianej świątyni z XV wieku. Budowla jednonawowa z prezbiterium oddzielonym od nawy arkadą. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII wieku.
Miasta Partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie[18]:
Sport
[edytuj | edytuj kod]W mieście działa Klub Sportowy Szreniawa Koszyce, który w sezonie 2023/2024 występuje w klasie A, gr. Kraków I[19]. Według informacji Klub powstał w 1922 roku za sprawą członków miejscowej ochotniczej straży pożarnej[20]. Po okresie zawirowań wojennych klub reaktywowano w latach 50., obecną nazwę przyjęto w 1976 r.[20] Siedziba klubu znajduje się przy ulicy Topolowej 2.
Ludzie związani z Koszycami
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Koszyce na Słowacji, Koszyce Małe, Koszyce Wielkie, Książnice Wielkie
- synagoga w Koszycach
- Cmentarz żydowski w Koszycach
- przyczółek baranowsko-sandomierski
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
- ↑ Franciszek Leśniak, Król i jego miasta w województwie krakowskim (od wieku XVI do pierwszej połowy XVIII), w: Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy, Kraków 2003, s. 148.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 98.
- ↑ a b Dz.U. z 2018 r. poz. 1456 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 2018 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta
- ↑ 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku
- ↑ Dymitrow, M. (2014). The effigy of urbanity or a rural parody? A visual approach to small-town public space. Journal of Cultural Geography, 31(1), 1-31.
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e f g h i j k R. Stojek (red.): Gmina Koszyce, s.9-13
- ↑ Dziennik Polski 24: Zbiorowy grób sprzed 5 tysięcy lat. Dziennik Polski, 2011-06-04. [dostęp 2019-05-07]. (pol.).
- ↑ Agnieszka Krzemińska. Z zeznań kości. „Polityka”. 26/2019 (3216). s. 63-65.
- ↑ uchwała Rady Gminy Koszyce nr XVII/159/2017
- ↑ a b UCHWAŁA NR XVII / 159/2017 RADY GMINY KOSZYCE
- ↑ Wyniki konsultacji przeprowadzonych na terenie Gminy Koszyce dotyczących wniosku o nadanie statusu miasta miejscowości Koszyce
- ↑ " Jedno sołectwo nie wypowiedziało opinii na określony temat będący przedmiotem konsultacji" czy aby ???
- ↑ Podsumowanie XIX Sesji Rady Gminy Koszyce
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ GMINA [online], koszyce.gmina.pl [dostęp 2021-08-24] (pol.).
- ↑ Skarb - Szreniawa Koszyce [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-06-05].
- ↑ a b Oficjalna strona KS Szreniawa Koszyce
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- "Miasta polskie w Tysiącleciu", przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków, 1965–1967
- Ryszard Stojek (red.): Gmina Koszyce, wyd. gmina Koszyce, 2009, ISBN 978-83-901624-2-3
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Koszyce (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 489.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Części miasta | |
| Integralne części wsi |
|
