Przejdź do zawartości

Seria 81

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Seria 81[a]
Ilustracja
Wagon serii 81 na stacji Ratusz Arsenał w Warszawie
Kraj produkcji

 ZSRR /  Rosja

Producent

Mietrowagonmasz
Wagonmasz

Lata budowy

od 1976

Układ osi

Bo′Bo′+Bo′Bo′+Bo′Bo′+Bo′Bo′+Bo′Bo′+Bo′Bo′

Układ wagonów

Mc[b] + M[c] + M + M + M + Mc

Wymiary
Masa służbowa

200 t

Długość

115 260 mm

Szerokość

2710 mm

Wysokość

3700 mm

Średnica kół

780 mm

Napęd
Typ silników

DK-117WMU2 lub TDM-1EU2

Liczba silników

24×110/112/114 kW

Napięcie zasilania

750 V DC

Parametry eksploatacyjne
Moc ciągła

2640/2688/2736 kW

Przyspieszenie rozruchu

1,2 m/s²

Prędkość konstrukcyjna

90 km/h

Parametry użytkowe
Wysokość wejścia

1208 mm
(od główki szyny)

Liczba miejsc siedzących

256

Liczba miejsc ogółem

1128

Multimedia w Wikimedia Commons

Seria 81 – seria wagonów metra produkowana od 1976 w ZSRR i Rosji w zakładach Mietrowagonmasz w Mytiszczach i Wagonmasz z Petersburga.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Geneza

[edytuj | edytuj kod]

W 1963 powstały wagony metra serii Je (ros. Е)[6][7]. Ich prędkość eksploatacyjna nie była zadowalająca, a z upływem czasu nie były one także w stanie zapewnić maksymalnej przepustowości na liniach o dużej liczbie pasażerów[7].

W 1973 rozpoczęto prace nad nowymi pojazdami kolei podziemnej, które byłyby w stanie zastąpić popularną serię sprzed dekady[6]. W 1974 zbudowano pierwsze prototypowe wagony serii I (ros. И), które posiadały aluminiowe pudła[6][7]. W tym samym roku opracowano także konstrukcję wagonów serii 81, których nadwozia były wykonane ze stali[6].

Prototypy

[edytuj | edytuj kod]

W pierwszej połowie 1976 Mytiszczinskij maszinostroitielnyj zawod (ros. Мытищинский машиностроительный завод) wyprodukował sześć prototypowych wagonów – trzy końcowe kabinowe serii 81-717 o numerach 5846, 5854 i 5855 oraz trzy środkowe bez kabiny serii 81-714 o numerach 5837, 5867, 5868[7]. Pod koniec 1977 w tym samym zakładzie produkcyjnym wybudowano małą serię składającą się z dwóch wagonów kabinowych 81-717 o numerach 9050 i 9051 oraz sześciu wagonów środkowych 81-714 o numerach od 9350 do 9355[7].

Produkcja seryjna

[edytuj | edytuj kod]
Seria Lata
produkcji		 Zakład produkcyjny Liczba
wagonów		 Uwagi Źródła
81-717/714 od 1978 Mietrowagonmasz, Mytiszczi wersja dla miast ZSRR
od 1980 Wagonmasz, Petersburg
81-717.1/714.1 Mietrowagonmasz, Mytiszczi wersja dla Pragi
81-717.2/714.2 Mietrowagonmasz, Mytiszczi wersja dla Budapesztu
81-717.3/714.3 1989 Mietrowagonmasz, Mytiszczi 10 wersja dla Warszawy
81-717.4/714.4 Mietrowagonmasz, Mytiszczi wersja dla Sofii
81-717.6/714.6 Mietrowagonmasz, Mytiszczi
Wagonmasz, Petersburg
Twierskoj wagonostroitielnyj zawod, Twer
81-720/721 Jauza od 1993 Rosja Mietrowagonmasz, Mytiszczi 78 [8][9]
81-572/573 1994 Rosja Wagonmasz, Petersburg 32 wersja dla Warszawy
81-572.1/573.1 1997 Rosja Wagonmasz, Petersburg 18 wersja dla Warszawy
81-740.2/741.2 Rusicz Rosja Mietrowagonmasz, Mytiszczi wersja dla Sofii
81-740.4/741.4 Rusicz od 2007 Rosja Mietrowagonmasz, Mytiszczi 512 wersja dla Moskwy
81-572.2/573.2 2008-2009 Rosja Wagonmasz, Petersburg 42 wersja dla Warszawy
81-540/541 Rosja Wagonmasz, Petersburg
81-553/554/555 Rosja Wagonmasz, Petersburg
81-556/557/558 Niewa od 2009 Rosja Wagonmasz, Petersburg
81-760/761 Oka Rosja Mietrowagonmasz, Mytiszczi
81-780/781 Ładoga 2011 Rosja Oktiabrskij elektrowagonoriemontnyj zawod, Petersburg 6 [10][11]

W połowie 1978 rozpoczęto produkcję seryjną wagonów 81-717/714 w Mytiszczinskim maszinostroitielnym zawodzie[7].

W 1980 produkcję tych pojazdów na podstawie dokumentacji opracowanej przez zakład z Mytiszczi rozpoczął Leningradskij wagonostroitielnyj zawod (ros. Ленинградский вагоностроительный завод) z Leningradu[7]. W styczniu 1980 powstał pierwszy wagon środkowy 81-714 o numerze 7202, a w sierpniu 1980 fabrykę opuścił pierwszy wagon kabinowy 81-717 o numerze 8400[7].

W 1993 zakłady Mietrowagonmasz zaprezentowały nowe wagony metra serii 81-720/721 Jauza (ros. Яуза)[8][9]. Wyprodukowano ich łącznie 78 sztuk[9].

W 2007 Mietrowagonmasz rozpoczął produkcję wagonów 81-740.4/741.4 Rusicz (ros. Русич)[12]. Wyprodukowano ich łącznie 512 sztuk[12].

W 2008 rozpoczęto prace nad pojazdem serii 81-760/761 Oka (ros. Ока)[13][14]. W maju 2010 zaprezentowano pierwszy pociąg tego typu i planowano rozpoczęcie jego seryjnej produkcji w 2011[14].

W 2011 Oktiabrskij elektrowagonoriemontnyj zawod (ros. Октябрьский электровагоноремонтный завод) wyprodukował pierwszy pojazd serii 81-780/781 Ładoga (ros. Ладога)[10][11].

Modernizacje

[edytuj | edytuj kod]
Seria Lata modernizacji Zakład modernizacyjny Liczba wagonów Źródła
81-71M 1996-2011 Czechy Škoda Transportation, Pilzno 465 [15][16]
81-553.1/554.1/555.1 Sławutycz 2000 Czechy Škoda Transportation, Pilzno
Rosja Wagonmasz, Petersburg		 5 [17]
81-7021/7022 2005, 2010-2011 Ukraina Kriukiwskij wagonobudiwnij zawod, Krzemieńczuk 30 [17]

W latach 1996–2011 zakłady Škoda Transportation wykonały modernizację 93 składów 5-wagonowych dla metra praskiego[15]. Pociągi otrzymały oznaczenie 81-71M[16].

W 2000 opracowano projekt pociągu serii 81-553.1/554.1/555.1 o nazwie Sławutycz dla Kijowa[17]. Nowy skład został wykonany przez czesko-rosyjską spółkę utworzoną przez Škodę i UniKontrol z Pragi oraz Wagonmasz z Petersburga i Grupę Dedal z Moskwy[17].

W 2005 Kriukiwskij wagonobudiwnij zawod (ros. Крюківський вагонобудівний завод) wyprodukował pierwszy skład pięciowagonowy serii 81-7021/7022 dla metra kijowskiego[17]. W latach 2010–2011 powstało kolejnych 5 pociągów, które nieco różniły się od pierwszego[17].

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

81-717/714

[edytuj | edytuj kod]
Miński wagon 81-717

Wagony serii 81 są przystosowane do sterowania wielokrotnego i mogą być łączone w składy o długości od 3 do 8 wagonów, przy czym pierwszy i ostatni z nich muszą być wyposażone w kabiny maszynisty[4].

Nadwozie

[edytuj | edytuj kod]

Pudła wagonów są konstrukcji stalowej spawanej[4]. Do ramy wykonanej z ceowników przyspawane są podłoga oraz ściany boczne i czołowe, natomiast do ścian przyspawany jest dach[4]. Po każdej stronie każdego wagonu znajdują się cztery pary rozsuwanych drzwi pasażerskich[4].

Wnętrze

[edytuj | edytuj kod]
Przedział pasażerski
[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze wagonu metra warszawskiego

Zastosowano wzdłużny układ siedzeń[4]. Stojący pasażerowie mogą chwycić się zamontowanych poręczy pionowych i wzdłużnych[4]. Oświetlenie stanowią oprawy luminescencyjne[4]. Podłoga jest pokryta linoleum[4]. Znajdują się w niej pokrywy umożliwiające dostęp do wózków[4].

Kabina maszynisty
[edytuj | edytuj kod]

Kabiny występują wyłącznie na jednym z końców wagonów kabinowych[4]. Są one oddzielone od przedziałów pasażerskich przegrodą, której ściany tworzą przedział zawierający niektóre elementy układu elektrycznego i urządzenia odbiorcze systemu zabezpieczenia ruchu pociągu[4].

Wózki

[edytuj | edytuj kod]
Wózek wagonu 81-714

Każdy wagon oparty jest na dwóch dwuosiowych wózkach[4].

Rama w kształcie litery H jest wykonana ze spawanych ceowników z blachy stalowej[4]. Do belek wzdłużnych przyspawane są wsporniki do zamocowania dźwigni i cylindrów hamulcowych oraz zaprasowane tuleje służące do mocowania kolumn prowadzenia łożyska osi zestawu kołowego[4].

Silniki trakcyjne i reduktory zawieszone są na wspornikach przymocowanych do belek poprzecznych[4]. W belkach tych znajdują się otwory z tulejami i specjalne okna do zamontowania centralnego zawieszenia[4].

Wózki są wyposażone w dwa stopnie usprężynowania[4]. I stopień to usprężynowanie nadmaźnicze składające się z dwóch sprężyn śrubowych opierających się symetrycznie na maźnicy[4]. II stopień to usprężynowanie centralne składające się z czterech podwójnych sprężyn śrubowych[4].

Układ napędowy

[edytuj | edytuj kod]

Każdy wagon napędzany jest czterema silnikami prądu stałego[4].

81-71M

[edytuj | edytuj kod]
Skład serii 81-71M w zajezdni Zličín

Zakres zmian modernizacji wagonów dla praskiego metra obejmował całe składy[15]. Z bazowych pojazdów wykorzystano jedynie pudła, wózki i silniki, które poddano regeneracji[15].

Wagony sterownicze otrzymały nowe ściany czołowe z szeroką szybą[15].

W przestrzeni pasażerskiej wzdłużny układ siedzeń zastąpiono układem mieszanym[15]. Pojawiły się miejsca dla osób niepełnosprawnych i z większym bagażem[15].

Przearanżowano kabiny maszynisty, które otrzymały nowe wyposażenie oraz zostały poprawione pod względem ergonomii i estetyki[15].

W wózkach zamontowano nowe zestawy kołowe i ich ułożyskowanie[15]. Zmianie uległ sposób połączenia wózków z pudłami wagonów[15].

Rozruch oporowy zastąpiono rozruchem impulsowym z częstotliwościowymi przekształtniki trakcyjnymi w technologii IGBT[15]. Przyczyniło się to do poprawy parametrów ruchowych i zmniejszenia zużycia energii elektrycznej[15].

81-553.1/554.1/555.1 (Sławutycz)

[edytuj | edytuj kod]
Kijowski Sławutycz

Skład opracowany specjalnie dla metra w Kijowie składa się z dwóch wagonów sterowniczych silnikowych (typ 553, wagony o numerach 1 i 5), dwóch wagonów środkowych silnikowych (typ 554, wagony o numerach 2 i 4) i jednego wagonu środkowego doczepnego (typ 555, wagon o numerze 3)[17].

Zmianie uległa zewnętrzna stylistyka kabiny maszynisty oraz aranżacja części pasażerskiej[17]. Dokonane modyfikacje są zbliżone do tych wprowadzonych w praskich składach serii 81-71M[17].

Pociąg został wyposażony w asynchroniczne silniki trakcyjne o mocy 170 kW każdy, co przyczyniło się do zmniejszenia energochłonności składu o 30%[17]. Zastosowanie rozruchu impulsowego umożliwiło zamontowanie elektrodynamicznego hamulca odzyskowego[17].

W wagonie numer 3 zamontowano komputer pokładowy[17].

81-7021/7022

[edytuj | edytuj kod]
Skład serii 81-7021/7022

Pierwszy kijowski skład serii 81-7021/7022 opierał się na wózkach z fabryki Mietrowagonmasz z Mytiszczi oraz był wyposażony w silniki prądu stałego i rozruch rezystorowy[17]. Kolejnych pięć pociągów tej serii opiera się na wózkach opracowanych i wyprodukowanych przez KWSZ oraz posiada nieco zmieniony układ elektryczny w porównaniu z pierwszym pojazdem[17].

Zmianie uległa stylistyka pudeł wagonów, w tym forma okien i kabina maszynisty[17].

Eksploatacja

[edytuj | edytuj kod]
Kraj Miasto Serie Źródła
Armenia Armenia Erywań 81-717/714
Azerbejdżan Azerbejdżan Baku 81-710 • 81-714/717
Białoruś Białoruś Mińsk 81-717/714
Bułgaria Bułgaria Sofia 81-717.1/714.1 • 81-740.2c/741.2d
Czechy Czechy Praga 81-717.1/714.1
Gruzja Gruzja Tbilisi 81-703 • 81-707 • 81-708 • 81-710 • 81-714/717 • 81-501 • 81-502
Polska Polska Warszawa 81-717.3/714.3 • 81-572/573 • 81-572.1/573.1 • 81-572.2/573.2 [18][3]
Rosja Rosja Jekaterynburg 81-717/714
Kazań 81-551/552/553
Moskwa 81-703 • 81-708 • 81-710 • 81-717/714 • 81-720/721 "Jauza"
81-740/741 "Rusicz" • 81-508 • 81-509 • 81-760/761 • 81-581/582 • 81-765.2
Niżny Nowogród 81-717/714
Nowosybirsk 81-717/714
Petersburg 81-703-706 • 81-707 • 81-717/714 • 81-701-703 • 81-540/541
Samara 81-717/714
Ukraina Ukraina Charków 81-710 • 81-714/717
Dniepr 81-717/714
Kijów 81-707 • 81-501/502 • 81-717/714 • 81-717M/714M • 81-553/554/555 • 81-7021/7022 [17]
Uzbekistan Uzbekistan Taszkent 81-717/714 • 81-718/719
Węgry Węgry Budapeszt 81-713 (Ev3) • 81-717.5/714.5

Kijów

[edytuj | edytuj kod]
81-717/714 na stacji Osokorki

W 1978 kijowskie metro rozpoczęło eksploatację wagonów serii 81-717/714[17]. Zostały one skonfigurowane w składy 5-wagonowe i obsługują wszystkie linie[17].

W 1988 do eksploatacji włączono pociągi 5-wagonowe składające się z wagonów serii 81-717M/714M[17].

W 2002 w Kijowie rozpoczęto użytkowanie jednego prototypowego składu serii 81-553/554/555[17].

W 2010 rozpoczęto eksploatację 6 składów serii 81-7021/7022[17].

Warszawa

[edytuj | edytuj kod]
Warszawska seria 81-717/714
Wagon serii 81-572.2/573.2 warszawskiego metra

W styczniu 1982 przebywający z wizytą w Warszawie przewodniczący Rady Najwyższej Związku Radzieckiego Leonid Breżniew dokonał zapisu w dokumentach o ofiarowaniu warszawskiemu metru 90 wagonów[19].

W marcu 1990 dotarła do Warszawy pierwsza i ostatnia partia daru od ZSRR w postaci 10 wagonów[20]. Wyprodukowane w 1989 w zakładach Mietrowagonmasz w Mytiszczi[19] 4 wagony kabinowe i 6 wagonów środkowych zestawiono w 2 pociągi 5-wagonowe[21]. Nie zapewniały one żadnych możliwości organizacji przewozu pasażerów, dlatego zdecydowano o zakupie kolejnych wagonów[21]. Koncerny zachodnie oferowały drogi tabor i proponowały prawie dwuletni cykl dostaw, a rosyjskie zakłady Wagonmasz z Petersburga zobowiązały się dostarczyć niezbędną liczbę wagonów z bieżącej produkcji w cenie pięciokrotnie niższej[21]. W 1994[22] zakupiono w tych zakładach 32 wagony podobne do już posiadanych pojazdów serii 81, co pozwoliło na zestawienie 14 składów 3-wagonowych[21].

7 kwietnia 1995 uruchomiono pierwszy odcinek I linii warszawskiego metra[21]. Posiadany przez Metro Warszawskie tabor zapewniał kursowanie pociągów w takcie 5-minutowym w szczycie przewozowym i 7-minutowym poza szczytem[21].

Pod koniec 1995, w związku z bliskim granicy przewozowej zatłoczeniem pociągów, zdecydowano się na zakup kolejnych 18 wagonów rosyjskich[21]. Dotarły one do Warszawy w listopadzie 1997[20], a włączono je do eksploatacji 26 maja 1998[20] wraz z przedłużeniem linii do stacji A13 Centrum[21]. Wagony pozwoliły na przedłużenie posiadanych dotychczas 14 pociągów 3-wagonowych do składów 4-wagonowych oraz utworzenie pociągu o numerze 15[21].

W sierpniu 2005 rozpoczęto remonty 39 z 60 eksploatowanych ówcześnie przez warszawskie metro wagonów serii 81[23]. Zakłady PESA w Bydgoszczy[24] w ramach remontu m.in. wymieniły podłogi i okna, zainstalowały nowe poręcze, wygłuszyły kabiny oraz pomalowały pudła pojazdów[23].

W październiku i grudniu 2005 ogłoszono przetargi na dostawę odpowiednio 14 i 16 wagonów pośrednich serii 81[24]. W obydwu postępowaniach wygrały zakłady Wagonmasz, z którymi umowy podpisano odpowiednio w kwietniu i październiku 2006[25]. Wszystkie wagony zostały dostarczone do końca 2007 i pozwoliły na wydłużenie posiadanych 15 pociągów 4-wagonowych do składów 6-wagonowych[26].

W listopadzie 2006 zapadła decyzja o zakupie 5 pociągów 6-wagonowych, a w grudniu 2006 ogłoszono przetarg na ich dostawę[25]. W marcu 2007 nastąpiło otwarcie ofert i w lipcu 2007 podpisano umowę z zakładami Wagonmasz[26]. W 2009 Metro Warszawskie zamówiło bez przetargu u tego samego producenta dwa kolejne pociągi[27]. Do sierpnia 2009 zostało dostarczonych i włączonych do eksploatacji[28] 7 składów serii 81-572.2/573.2[3].

31 grudnia 2012 Metro Warszawskie eksploatowało 132 wagony serii 81 skonfigurowane w 22 pociągi 6-wagonowe[5].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Pozostałe pojazdy Metra Warszawskiego

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ dane dla wersji warszawskiej[1][2][3][4][5]
  2. ↑ Mc – wagon silnikowy kabinowy
  3. ↑ M – wagon silnikowy środkowy

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Metro Warszawskie: Tabor typu "81". [dostęp 2013-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (pol.).
  2. ↑ Metro Warszawskie: Tabor typu "81" (dostawy od roku 2008). [dostęp 2013-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (pol.).
  3. ↑ a b c Wiesław Jarosiewicz, Świadectwo Nr T/2008/0138 dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego (wagony metra serii 81-572.2/573.2), Warszawa, 18 grudnia 2008 [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2011-05-22] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Jarosław Siedlecki. Wagony metra warszawskiego serii 81. „Technika Transportu Szynowego”. 10/1995, s. 32-39. Łódź: EMI-PRESS. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  5. ↑ a b Raport roczny za 2012 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-21] (pol.).
  6. ↑ a b c d Ryszard Piech: Metrowagonmash czyli metro i nie tylko. 2008-01-08. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  7. ↑ a b c d e f g h Моторные электровагоны 81-717 и 81-714. W: В.А. Раков: Локомотивы и моторвагонный подвижной состав железных дорог Советского Союза 1976-1985. Москва: Транспорт, 1990, s. 125-131. ISBN 5-277-00933-7. (ros.).
  8. ↑ a b Mietrowagonmasz: 85 год - наше время. [dostęp 2013-09-30]. (ros.).
  9. ↑ a b c Transmaszholding: 81-720/721 "ЯУЗА". [dostęp 2013-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-15)]. (ros.).
  10. ↑ a b Transmaszholding: На ОЭВРЗ представили новейшие вагоны метро и проект по организации производства трамваев. tmholding.ru, 2011-09-20. [dostęp 2013-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-07)]. (ros.).
  11. ↑ a b Transmaszholding: Октябрьский электровагоноремонтный завод. [dostęp 2013-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-23)]. (ros.).
  12. ↑ a b Transmaszholding: 81-740.4/741.4 "РУСИЧ". [dostęp 2013-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (ros.).
  13. ↑ New Subway Cars: Comfort and Safety. „Transmashholding”. 3 (6/2010). s. 8-11. (ros.). 
  14. ↑ a b Transmaszholding: 81-760/761 "ОKA". [dostęp 2013-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-01)]. (ros.).
  15. ↑ a b c d e f g h i j k l Ryszard Piech: Škoda Transportation zakończyło modernizację wagonów metra w Pradze. 2011-05-10. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  16. ↑ a b Škoda Transportation: 81-71M. [dostęp 2013-09-29].
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Marek Graff. Metro w Kijowie. „Technika Transportu Szynowego”. 1-2/2012, s. 34-40. Łódź: EMI-PRESS. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  18. ↑ Bolesław Musiał, Świadectwo Nr T/99/0020 dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu szynowego (wagony metra serii 81-717.3/714.3, 81-572/573, 81-571./573.1), Warszawa, 1 lipca 1999 [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-17] (pol.).
  19. ↑ a b Marcin Stiasny. Warszawskie metro. „Świat Kolei”. 5/2001, s. 34-38. Łódź: Emi-press. ISSN 1231-5962. (pol.). 
  20. ↑ a b c Zarząd Transportu Miejskiego: Metro warszawskie. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  21. ↑ a b c d e f g h i Karol Lubaczewski: Historia Metra Warszawskiego. 2005-10-30. [dostęp 2013-09-29]. (pol.).
  22. ↑ Raport roczny za 2004 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-16] (pol.).
  23. ↑ a b Metro Warszawskie: Wagony do remontu. 2005-08-04. [dostęp 2013-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-02)]. (pol.).
  24. ↑ a b Raport roczny za 2005 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-16] (pol.).
  25. ↑ a b Raport roczny za 2006 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-16] (pol.).
  26. ↑ a b Raport roczny za 2007 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-16] (pol.).
  27. ↑ Konrad Majszyk. Wysłannik z Petersburga do przyduchy w metrze. „Rzeczpospolita”, 2009-08-07. Warszawa: Presspublica. ISSN 0208-9130. (pol.). 
  28. ↑ Raport roczny za 2009 rok, Metro Warszawskie [dostęp 2013-09-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-11-16] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Seria_81&oldid=74383666”
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy