Ustrzyki Dolne
49°25′47″N 22°35′12″E/49,429722 22,586667
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Rynek z fontanną | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1727 | ||
| Burmistrz |
Michał Wnuk[1] | ||
| Powierzchnia |
16,79[2] km² | ||
| Wysokość |
480 m n.p.m. | ||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 13 | ||
| Kod pocztowy |
38-700 do 38-714 | ||
| Tablice rejestracyjne |
RBI | ||
Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  | |||
| 49°25′47″N 22°35′12″E/49,429722 22,586667
| |||
| TERC (TERYT) |
1801084 | ||
| SIMC |
0953817 | ||
Urząd miejski ul. Kopernika 138-700 Ustrzyki Dolne | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Ustrzyki Dolne (ukr. Устрики Долішні, ros. Устрики Дольные) – miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu bieszczadzkiego, położone nad rzeką Strwiąż. Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Ustrzyki Dolne.
Wieś prawa wołoskiego Vstryki, własność starostwa przemyskiego[3] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4]. Ustrzyki Dolne uzyskały lokację miejską po 1727 roku. W latach 1944–1951 miasto należało do ZSRR (wróciło do Polski w ramach umowy o zmianie granic podpisanej między RP a ZSRR 15 lutego 1951 r.). W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. krośnieńskiego.
Leży na wysokości ok. 480 m n.p.m., na trasie małej i dużej pętli bieszczadzkiej.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto miało 8410 mieszkańców[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W 1497 r.[potrzebny przypis] król Jan Olbracht oddał okolice Ustrzyk Dolnych w dzierżawę Iwonii Janczonowiczowi herbu Przestrzał rodem z Siedmiogrodu, za zasługi położone w czasie wojny bukowińskiej. W 1509 r. Iwonia Unihowski herbu Przestrzał, protoplasta rodu Ustrzyckich, lokował wieś Ustrzyki, wtedy nazwaną Ustryk. Wioska leżała u zbiegu dwóch bezimiennych strumieni, a mieszkańcy nazywali ją po staropolsku Us, czyli ujście, Rzyk, czyli rzeki – stąd nazwa wsi Ustrzyki, albo ujście rzeki. Od nazwy wsi ród Unihowskiego przyjął później miano Ustrzyckich. Emerykowi Ustrzyckiemu ok. 1505 r. nadano wójtostwo i ziemie Ustrzyk Dolnych, obejmujące miejscowości Jasień, Równia, Zamłynie, Strwiążek i część Ustjanowej. W 1541, w wyniku rozstrzygnięcia sądu podkomorskiego, Ustrzyki Dolne zostały przyłączone do ziemi przemyskiej[5]. W 1667 r. Maciej Stanisław Ustrzycki – sędzia sanocki, poseł na Sejm w roku 1670, komisarz (wyznaczony do monety srebrnej, ułożenia w swoich dobrach w roku 1676) – wystawił kościół farny w Jasieniu, co aprobowała Konstytucja w 1667 r.
-
Panorama miasta -
Rzeka Strwiąż w parku miejskim -
Urząd Miejski
W 1667 r. Sejm za zasługi i fundację kościoła w Jasieniu zezwolił Maciejowi Stanisławowi Ustrzyckiemu z Unichowa herbu Przestrzał na zamianę Ustrzyk Dolnych za Ustrzyki Górne. W 1670 r. zatwierdził przywilej król Jan Kazimierz i powstała tu gmina królewska i parafia. Ród Ustrzyckich staje się dziedzicem tych ziem. Majątek w rękach Ustrzyckich pozostał do połowy XVIII w., później przeszedł na własność Ossolińskich, a następnie Mniszchów, w XIX w. – Piaseckich i Laskowskich, w XX w. – Nanowskich. Stanisław Ossoliński (drugi syn Mikołaja, starosta piotrkowski, w 1680 r. podstoli lubelski, rotmistrz chorągwi koronnej, dziedzic Hussakowa) ożenił się z Anną Ustrzycką (Birecką; żoną kasztelana przemyskiego Mikołaja Ustrzyckiego zm. w 1693 r.), właścicielką Ustrzyk, która z kolei po jego śmierci, zaślubiła Siemianowskiego. W 1723 r. w wyniku działań kasztelana sanockiego – Klemensa Ustrzyckiego herbu Przestrzał, Ustrzyki Dolne uzyskały prawa miejskie.
W 1672 r., podczas ostatniego najazdu czambułów tatarskich Nuradyna-Soltana na Bieszczady, ordyńcy ograbili i spalili miejscowość, a mieszkańców uprowadzili na wschód do niewoli. W 1727 r., na mocy postanowienia króla Polski Augusta II Mocnego, Ustrzyki otrzymały prawa miejskie. W sierpniu 1769 r. w okolicach Ustrzyk Dolnych toczyły się walki konfederatów barskich przeciwko wojskom rosyjskim Drewicza. 8 sierpnia 1769 r. pod Hoszowem w bitwie z Rosjanami zostaje ranny Franciszek Pułaski komornik bielski, rotmistrz przemyski konfederacji barskiej (stryjeczny kuzyn Kazimierza Pułaskiego), którego przewieziono na zamek leski, a po śmierci 18 sierpnia 1769 r., pochowano go w kaplicy św. Antoniego, kościoła pw. Nawiedzenia NMP w Lesku, gdzie znajduje się jego epitafium. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Ustrzyki Dolne znalazły się na obszarze zaboru austriackiego (Galicja). Dotąd prężnie rozwijające się miasto zaczęło przeżywać regres i upadek gospodarczy pod panowaniem austriackim[6].
W 1846 r. mieszkańcy Ustrzyk i okolic aktywnie uczestniczyli w powstaniu krakowskim przeciw zaborcy. 21 lutego 1846 r. powstańcy z południowej części obwodu sanockiego szli na północ w celu opanowania Sanoka trzema szlakami: z Cisnej przez Baligród, z Lutowisk oraz z Ustrzyk Dolnych i z Ustjanowej.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Ustrzyki Dolne był Wincenty Laskowski[7]. W 1872 r. poprowadzono tędy strategiczną linię kolejową z Węgier do twierdzy Przemyśl zwaną Pierwszą Węgiersko-Galicyjską Koleją Żelazną. W okolicy został zapoczątkowany rozwój przemysłu naftowego.
W 1910 roku powstała w Ustrzykach Kasa Spółdzielcza[8].
-
Południowa pierzeja Rynku -
Dworzec kolejowy -
Zabytkowy kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
W czasie I wojny światowej, na przełomie 1914/1915, front dwukrotnie przeszedł przez te tereny niszcząc miasto. Toczyły się tu walki między wojskami rosyjskimi i austriackimi. 4 września 1914 r. zatrzymał się tu owacyjnie witany polski Legion Wschodni złożony z 5 tys. legionistów, dowodzonych przez gen. Młota Fijałkowskiego, po czym pomaszerował do Sanoka, a następnie udał się pociągiem do Jasła. 21 września 1914 r. Rosjanie dotarli po walkach do Ustrzyk Dolnych. Z tych terenów wielu Polaków popierających Austrię trafiło do więzień lub na Syberię. 25 stycznia 1915 r. rozbita w bitwie pod Lutowiskami kawaleria rosyjska uciekła w popłochu przez Ustrzyki.
Na początku listopada 1918 r., w obliczu zbliżającego się zakończenia I wojny światowej i upadku Austro-Węgier, Ustrzyki Dolne zostały zajęte przez zbrojne formacje ukraińskie, dotychczas walczące w służbie austriackiej. Zaczęła się wojna polsko-ukraińska. Z uwagi na to, że miasto leżało na trasie strategicznej linii kolejowej z Krosna przez Sambor do Lwowa, polskie dowództwo szybko podjęło decyzję o jego odbiciu. 20 listopada 1918 r. na dworcu w Ustrzykach Dolnych została stoczona zwycięska potyczka pociągu opancerzonego „Kozak” pod dowództwem, wówczas porucznika, Stanisława Maczka z oddziałem Ukraińskiej Armii Halickiej. 6 grudnia 1918 r. Ukraińcy zaatakowali Ustrzyki Dolne, by odciąć od Polski załogę Lwowa. Na odsiecz miastu pośpieszył przybyły z Krakowa szwadron kawalerii (60 szabel), który uderzył na Równię i u zbiegu drogi w Hoszowczyku rozbił kolumnę ukraińską, biorąc 38 jeńców. 12 grudnia 1918 r. przez Ustrzyki przeszły polskie oddziały pod dowództwem płk. Henryka Minkiewicza (2 tys. piechoty, 10 dział i pociąg pancerny „Kozak”), rozwijając natarcie, odnosząc zwycięstwo nad Ukraińcami i śpiesząc na odsiecz Lwowa. Ostatecznie w grudniu 1918 roku Ustrzyki stały się częścią odrodzonego państwa polskiego.
W latach 1918–1923 rozbudowano ustrzycką rafinerię (z 1900 roku). W okresie międzywojennym miasto słynęło z dorocznych jarmarków bydła, a w pobliskiej wsi Ustjanowa Górna funkcjonowała szkoła szybowcowa oraz jedno z największych w Europie szybowisk[9][10].
W czasie II wojny światowej walki obronne z nacierającymi wojskami hitlerowskimi toczyła 3 Brygada Górska dowodzona przez płk. Jana Kotowicza, wchodząca w skład grupy operacyjnej gen. bryg. Kazimierza Łukoskiego. 9 września 1939 r. pod Uhercami została obsadzona przez żołnierzy batalionu Obrony Narodowej Sanok (pod dowódcą batalionu kpt. Tadeuszem Kuniewskim), zajmująca pozycję opóźniającą marsz Niemców na wschód. 10 września o godz. 11.00 batalion został zaatakowany przez niemiecką kolumnę zmotoryzowaną i po stoczeniu krótkiej walki, wycofał się. Pamiątką po tych walkach pozostały; znajdujące się na cmentarzu w Uhercach; cztery groby i krzyż z napisem: Tu leżą żołnierze walki wrześniowej 1939 roku; porucznik i ośmiu żołnierzy. 10–11 września 1939 r. wycofująca się 3 Brygada Górska, prowadziła walki pod Ustrzykami. 12 września 1939 r., gdy Niemcy wkroczyli do Ustrzyk, rozpoczęli aresztowania i wywózki do więzień. 28 września 1939 r., jeszcze w czasie kampanii wrześniowej, z miasta wycofały się oddziały niemieckie.
-
Dom kultury -
Pomnik żołnierzy Wojska Polskiego poległych w latach 1945–1947 -
Hala sportowa
29 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną i znalazło się pod okupacją sowiecką. 22 października 1939 r. odbyły się tzw. wybory do Zgromadzenia Narodowego Ukraińskiej SRR. 1 listopada 1939 r. na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow i na „prośbę” Zgromadzenia Narodowego Ukraińskiej SRR Rada Najwyższa ZSRR wydała ustawę o „włączeniu tych ziem” do Ukraińskiej SRS. Miasto oraz okolice weszły wówczas w skład obwodu drohobyckiego, a siedzibą rejonu zostały Ustrzyki Dolne. Jako język urzędowy wprowadzono ukraiński. Sowiecka okupacja pełna represji i wywózek na Syberię trwała w Ustrzykach do 27 czerwca 1941.
Ustrzyki Dolne zostały zajęte przez oddziały słowackie (Rýchla Skupina) 29 czerwca 1941 r.[11][12] Po 29 czerwca 1941 r. całe góry znalazły się pod okupacją niemiecką. W czasie wojny działały tu oddziały partyzantki AK OP-23 „KN-23” Placówka VIII Czarna z 3 plutonami. Dowodził nią Bolesław Rudziński. Działały też Bataliony Chłopskie oraz oddziały samoobrony. Niemcy w bramach ustrzyckich kamienic przeprowadzali rozstrzeliwanie ludności żydowskiej i romskiej. Podczas okupacji Ustrzyki Dolne zostały pozbawione statusu miasta[13].
18 września 1944 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały 1 Armii Gwardii 4 Frontu Ukraińskiego[14].
Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR. W czerwcu 1946 roku zebrano Polaków z Ustrzyk Dolnych i przyległych miejscowości, a następnie wywieziono ich pociągiem towarowym do Polski.
W składzie Ukraińskiej SRR Ustrzyki pozostawały jeszcze od lipca 1944 do 15 lutego 1951 r. W tym czasie zbudowano pomnik Józefa Stalina[15]. Po 1951 był to jeden z trzech pomników Stalina poza ZSRR w Europie (pozostałe znajdowały się w Pradze i Budapeszcie). W ramach korekty granic Ustrzyki Dolne i okolice zostały zwrócone Polsce w zamian za obfitujący w złoża węgla rejon Sokala. W 1951 powróciło do Polski na podstawie umowy o zmianie granic[16]. Niektóre źródła oparte na danych wtórnych, w tym Encyklopedia PWN, podają że w okresie radzieckim Ustrzyki Dolne miały zostać pozbawione statusu miasta i otrzymać go ponownie wraz z powrotem do Polski[17]. Jednak oryginalne dane radzieckie wykazują, że Ustrzyki Dolne nigdy statusu miasta nie utraciły; tak jest np. w spisie jednostek administracyjnych z 1 września 1946 roku, wydanym przez Dział Informacji i Statystyki przy Sekretariacie Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR[18], a także w ostatnim spisie jednostek rejonu ustrzyckiego, wykazanym w Dekrecie Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR z 10 grudnia 1951 w sprawie likwidacji rejonu ustrzyckiego (...)[19]. W obu wykazach Ustrzyki Dolne figurują jako miasto. Do błędu – poza zaniechaniem sprawdzenia źródeł radzieckich – przyczyniła się zapewne forma zapisu w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 12 grudnia 1951 w sprawie utworzenia miasta Ustrzyki Dolne (...)[20], a gdzie wybór wyrazu utworzenie odnosił się po prostu do powstania nowego miasta w granicach Polski (bezwzględnie od uprzedniego statusu) o zmienionych granicach (w skład Ustrzyk Dolnych wszedł wtedy także Strwiążyczek)[20].
W 1951 roku po włączeniu Ustrzyk do Polski ponownie utworzono Kasę Spółdzielczą. W okresie przynależności Ustrzyk do USRR Kasa nie działała, a jej budynek został upaństwowiony. Obecnie nosi nazwę Bieszczadzki Bank Spółdzielczy w Ustrzykach Dolnych[8].
1 stycznia 1952 do Ustrzyk Dolnych włączono Strwiążyczek[21].
W 1954 roku w rynku odsłonięto pomnik ku czci żołnierzy radzieckich, którzy wyzwalali miasto spod okupacji hitlerowskiej[14].
Jesienią 1956 roku rozebrano pomnik Józefa Stalina.
W latach 1962–1964 na rzece Strwiąż wybudowano w czynie społecznym duże kąpielisko z trampoliną do skoków i słupkami startowymi. Obok powstały: natryski, pole namiotowe, boisko do siatkówki, sklep spożywczy i lodziarnia (obecnie kompleks nie funkcjonuje). W latach sześćdziesiątych zbudowano także stadion przy ul. Kolejowej oraz skocznię narciarską na stoku góry Gromadzyń. W późniejszym czasie powstały trasy narciarstwa biegowego na Żukowie, na których w 1987 rozegrano pierwszy Bieszczadzki Bieg Lotników. W 1976 w Jasieniu otwarto tor saneczkowy, wkrótce potem powstał kolejny, znajdujący się w parku Pod Dębami.
1 stycznia 1973 do Ustrzyk Dolnych włączono Strwiążek i część Ustjanowej Górnej o łącznej powierzchni 280 ha[22].
W kwietniu 1973 rozpoczęto w Ustrzykach budowę Zakładów Przemysłu Drzewnego Ustianowa. W szczytowym okresie produkcji w latach 80. zatrudniały 1200 osób. W lutym 1991 postawiono je w stan likwidacji i ostatecznie zamknięto. W ciągu 18 lat w zakładzie pracowało 3495 osób, 8 dyrektorów i kilkudziesięciu zastępców[23].
27 czerwca 1994 do Ustrzyk Dolnych włączono Jasień[24].
1 stycznia 2002 z miasta Ustrzyki Dolne wyłączono obszar 3,16 ha (części obrębów ewidencyjnych Jasień i Ustrzyki Dolne), włączając go do gminy Ustrzyki Dolne, natomiast do miasta Ustrzyki Dolne (do obrębu ewidencyjnego Strwiążyk) włączono obszar o powierzchni 2,17 ha z gminy Ustrzyki Dolne (1,19 ha z Równi, 0,94 ha z Jałowego i 0,04 z Ustianowej Górnej)[25].
-
Muzeum Młynarstwa i Wsi -
Szkoła muzyczna -
Zabytkowa rafineria Fanto
Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie
[edytuj | edytuj kod]W Ustrzykach Dolnych rozpoczął się na początku 1981 r. strajk rolników trwający przez 50 dni, który zakończył się podpisaniem porozumień rzeszowsko-ustrzyckich
W nocy z 18 na 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie i 20 lutego 1981 r. w Ustrzykach Dolnych po 50 dniach ogólnopolskiego strajku robotniczo-chłopskiego, pomimo usilnych prób jego rozbicia i oddziaływania na jego przebieg przez Służbę Bezpieczeństwa PRL w ramach akcji KRET, i przeniesienia się strajkujących do Rzeszowa, podpisano porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie.
Po podpisaniu porozumień Przewodniczący Komitetu Strajkowego Jan Kułaj powiedział: „Chłopi, Polska nasza!”
Sygnowali je przedstawiciele Komisji Rządowej, Komitetu Strajkowego, który działał w imieniu Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych oraz przedstawiciele MZK NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie i Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność”. Strajk wspierali członkowie NSZZ „Solidarność”, mieszkańcy różnych miast oraz rolnicy z całego kraju oraz kapłani i Rada Główna Episkopatu Polski.
Jeden z głównych rolniczych postulatów dotyczył rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Nastąpiła ona dopiero w 12 maja 1981 roku. Jednak rzeszowsko-ustrzyckie strajki zdecydowanie to przyspieszyły, a ponadto zmusiły władzę, m.in. do zagwarantowania nienaruszalności chłopskiej własności i wolności w obrocie ziemią, zrównania praw rolników indywidualnych z prawami gospodarstw państwowych, zrównania praw socjalnych mieszkańców wsi i miast, korzystnych zmian w oświacie na wsi oraz uznania praw religijnych, wydawania zezwoleń na budowę kościołów i zapewnienia opieki duszpasterskiej w wojsku.
Porozumienia rzeszowsko-ustrzyckie zwane Konstytucją Polskiej Wsi podpisali m.in.: w imieniu strony rządowej – wiceminister rolnictwa Andrzej Kacała, w imieniu strony społecznej: Józef Ślisz, Jan Kułaj, Władysław Żabiński (przedstawiciele rolników), Antoni Kopaczewski (przewodniczący Regionu NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie) oraz Lech Wałęsa i Bogdan Lis (za Krajową Komisję Porozumiewawczą NSZZ „Solidarność”).
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 9383 mieszkańców[26].
- Piramida wieku mieszkańców Ustrzyk Dolnych w 2014 roku[27].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Barokowe Sanktuarium Matki Bożej Rudeckiej Królowej Bieszczadzkiej w Ustrzykach Dolnych-Jasieniu z 1740 r. oraz cmentarz rzymskokatolicki z końca XIX wieku.
- Neogotycki kościół rzymskokatolicki Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski z lat 1909–1911 wraz z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem z II poł. XVII wieku.
- Murowana dawna cerkiew na Strwiążyku (obecnie przy ulicy Strwiążyk) z 1831 r.
- Murowana cerkiew greckokatolicka Zaśnięcia Matki Bożej z 1874 r. Dzwony z tej cerkwi w 1939 r. w obawie przed sekwestrem wojennym zostały zakopane, a po 1951 r. wykopane i zarekwirowane przez władze PRL.
- Budynek dawnej synagogi z ok. 1870 r. oraz zabytkowy cmentarz żydowski (założony w XVIII wieku).
- Stacja kolejowa z 1872 r.
-
-
Zabytkowa cerkiew greckokatolicka Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny -
Kościół Świętego Józefa Robotnika
- Lista historycznych synagog, które znajdowały się na terenie Ustrzyk Dolnych
- synagoga w Ustrzykach Dolnych
- synagoga Stara w Ustrzykach Dolnych (bejt ha-midrasz)
- synagoga Nowa w Ustrzykach Dolnych (bejt ha-midrasz)
- synagoga Sadigorer w Ustrzykach Dolnych
- synagoga chasydów z Bełza w Ustrzykach Dolnych
- synagoga Jad Charucim w Ustrzykach Dolnych.
Kultura, turystyka, sport, rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Muzea
[edytuj | edytuj kod]- Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego wybudowane na początku lat 70. XX wieku.
- Muzeum Młynarstwa i Wsi oraz Izba Regionalna wchodząca w skład Bieszczadzkiego Centrum Turystyki i Promocji. W Izbie zorganizowano kilkanaście ekspozycji historycznych dotyczących miasta i okolicy
Szlaki turystyczne: spacerowe, pieszy, drogowy
[edytuj | edytuj kod]
– ze stacji PKP, przez szczyty Kiń i Orlik do Jasienia,
– z Rynku, przez szczyt Małego Króla, źródła Strwiąża, Kamienną Lawortę do Rynku,
– ze stacji PKP, przez szczyt Gromadzyń, sanktuarium w Jasieniu do stacji PKP,
– ze szczytu Małego Króla na szczyt Kamiennej Laworty,
– z Rynku na cmentarz żydowski.- Korona Ustrzyckich Gór: Kamienna Laworta, Mały Król, Holica, Gromadzyń, Orlik.
- – niebieski szlak turystyczny Rzeszów – Grybów – pieszy
- Szlak architektury drewnianej – trasa III i trasa III A – drogowy
-
-
Biblioteka w dawnej synagodze -
Cmentarz żydowski
Narciarstwo
[edytuj | edytuj kod]Ustrzyki Dolne mają najbardziej[28] rozbudowaną infrastrukturę narciarską w woj. podkarpackim, dlatego nazywane są często zimową stolicą[29] tego województwa. W promieniu kilku kilometrów od centrum miasta znajdują się:
- Stacja Narciarska Gromadzyń. Pierwszy wyciąg linowy (tzw. wyrwirączka) powstał tu w 1962 roku, około 1963–1964 zbudowano pierwszy wyciąg orczykowy. W 1963 powstała niewielka (30 m) skocznia narciarska, a w latach 70. XX w kolejna o K-80, która po zmontowaniu przy użyciu śmigłowca nie została jednak wykorzystana, w związku z czym po kilku latach ją rozebrano. Ponadto w latach 70. wytyczono na Gromadzyniu narciarskie trasy biegowe i biathlonowe, a na szczycie góry powstała strzelnica na 20 stanowisk. Zlikwidowana później ze względów bezpieczeństwa[23].
- Stacja Narciarska Laworta – decyzja o jej budowie została podjęta w 1978, a trasę zjazdową otwarto w 1980 roku
- wyciąg orczykowy na Małym Królu: o długości 200 m
- trasy biegowe na górze Żuków, posiadające homologację FIS o łącznej długości ok. 10 km
Klub i basen
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości od roku 1951 istnieje klub sportowy piłki nożnej, MKS Bieszczady Ustrzyki Dolne. W sezonie 2021/2022 klub gra w IV lidze (grupa podkarpacka)[30].
Przy ulicy Gombrowicza znajduje się kompleks basenowo-rekreacyjny z krytą pływalnią, basenem zewnętrznym, sauną, siłownią, kortami tenisowymi, boiskami do siatkówki.
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Na terenie miejscowości działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół greckokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Ustrzyki Dolne (Sala Królestwa ul. Jana Pawła II 17)[31].
-
Pomnik generała Stanisława Maczka -
Rynek, tablica na pomniku poświęconym żołnierzom polskim poległym w latach 1914–1945 -
Rynek, pomnik ofiar II wojny światowej -
Pomnik ku czci ofiar ukraińskich nacjonalistów w powiecie bieszczadzkim i sokalskim ustanowiony z inicjatywy Franciszka Flaka -
Tablica na pomniku ofiar UPA w powiecie sokalskim i bieszczadzkim w Ustrzykach Dolnych wyszczególniająca zaatakowane miejscowości
Współpraca międzynarodowa
[edytuj | edytuj kod]Miasta i gminy partnerskie:
Osoby związane z miastem
[edytuj | edytuj kod]Honorowi obywatele
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- gmina Jasień
- korekty granic Polski od 1945 roku
- Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna
- powiat bieszczadzki
- powiat ustrzycki
- Wolna Republika Bieszczad
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ OBWIESZCZENIE KOMISARZA WYBORCZEGO W RZESZOWIE I z dnia 22 kwietnia 2024 r. uzupełniające obwieszczenie z dnia 8 kwietnia 2024 r. o wynikach wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast na obszarze województwa podkarpackiego. 2024-04-25, 2024-04-22.
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 1, Warszawa 1901, s. 2.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1], Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego […], k. 23.
- ↑ Kazimierz Przyboś: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.). „Rocznik przemyski”, t. XXIX. Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Przemyśl 1994, s. 197. ISSN 0137-41-68
- ↑ https://www.visitustrzyki.pl/historia-miasta
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 231.
- ↑ a b Historia Bieszczadzkiego Banku Spółdzielczego [online], Bieszczadzki Bank Spółdzielczy w Ustrzykach Dolnych [dostęp 2023-01-03].
- ↑ https://www.visitustrzyki.pl/historia-miasta
- ↑ https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/u/239-ustrzyki-dolne/96-historia-miejscowosci/70169-historia-miejscowosci
- ↑ Czołgi ustawiły się na rynku i z nich powychodzili żołnierze. Nie było już czasu organizować powitania. Przybiegło jednak kilka ukraińskich dziewcząt i jedna z nich zaczęła witać żołnierzy. Żołnierz jednak nie pozwolił jej jednak dokończyć przemówienia i szorstkim głosem odezwał się: Mówcie po polsku, bo my po ukraińsku nie rozumiemy!. Speszone Ukrainki powitały ich po polsku. Okazało się, że nie byli to Niemcy, lecz Słowacy. Na podstawie W. Dziduszko: Z obcymi i u swoich, cz.II Bieszczad 9. Ustrzyki Dolne 2002, s. 177–178.
- ↑ „В ночь на 27 июня по приказу отряд отошел от границы, так как противник на участке 92-го пограничного отряда глубоко вклинился на нашу территорию. Впоследствии, прикрывая отход 72-й стрелковой дивизии, отряд вел тяжелые бои. 2-я пограничная комендатура при поддержке полковой артиллерии в районе местечка Устрики-Дальние отбила атаку 15 танков противника и обеспечила отход дивизии на следующий оборонительный рубеж…”, [w:] Г.А.Куманева и А.С.Чайковского „Чекисты стояли насмерть”, Киев, Издательство политической литературы Украины, 1989 (с. 11–32) [1].
- ↑ Gemeindeverzeichnis Kreishauptmannschaft Sanok [Stand: 1. 1. 1945.
- ↑ a b Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 392.
- ↑ Niezwykła historia pomnika Stalina w Ustrzykach.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 11, poz. 63.
- ↑ Ustrzyki Dolne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-02-12].
- ↑ Українська РСР: Адміністративно-територіальний поділ: на 1 вересня 1946 року. Вид. перше / Відп. ред. М. Ф. Попівський. Інформайно-статистичний відділ при Секретаріаті Президії Верховної ради Української РСР. – К.: Українське вид-во політичної літератури, 1947. – 1064 с.
- ↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР ПРО ЛІКВІДАЦІЮ НИЖНЬО-УСТРІЦЬКОГО РАЙОНУ І ДЕЯКИХ СІЛЬСЬКИХ РАД СТРІЛКІВСЬКОГО ТА ХИРІВСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ
- ↑ a b Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448.
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.
- ↑ a b Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Część 2. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2013. ISBN 978-83-7576-187-0.
- ↑ Uchwała Nr XVI/116/92 Rady Miejskiej w Ustrzykach Dolnych z dnia 30 marca 1992 (Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego. 1994, nr 12, poz. 99). Uchwała weszła w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia (20 czerwca 1994), czyli 27 czerwca 1994.
- ↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241.
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 87).
- ↑ Ustrzyki Dolne w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Ustrzyki Dolne – Polska – Onet.pl Narty.
- ↑ Podkarpacki Regionalny Portal Turystyczny – Ustrzyki Dolne i okolice.
- ↑ Strona 90minut.pl.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-17].
- ↑ Uchwała Nr XIII/99/03 Rady Miejskiej w Ustrzykach Dolnych z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie nawiązania współpracy gminy Ustrzyki Dolne z miastem Stary Sambor na Ukrainie., 28 listopada 2003.
- ↑ Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych [online], bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
- ↑ Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych [online], bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
- ↑ Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych [online], www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
- ↑ Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych [online], www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
- ↑ Urząd Miejski w Ustrzykach Dolnych [online], www.bip.ustrzyki-dolne.pl [dostęp 2016-06-28].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ustrzyki Dolne (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 847.
- Ustrzyki Dolne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 675.
- Ustrzyki Dolne – galeria zdjęć
- Ustrzyki Dolne – opis i fotogaleria
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie |
|
| Części wsi |
|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Nieistniejące wsie i ich części |
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
