Vai al contenuto

Lus

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

La lus a l'é la radiassion eletromagnética ch'a peul esse arlevà da l'euj.

Ël sènter dla region dël visìbil a l'é a na longheur d'onda d'apopré 555 nm. Na lus ëd costa longheur d'onda a dà na sensassion ëd giàun verd.
S'as pijo, ëd fasson arbitraria, tanme limitassion ëd lë spetr visìbil le longheur d'onda a le quaj la sensibilità dl'euj a l'é cascà a l'1% ëd sò valor màssim, ij termo a ven-o a esse a 430 nm e 690 nm. L'euj a peul arlevé la radiassion antra costi lìmit s'a l'é fòrta a basta.

Le linie arlongh la diression anté che la lus a viagia as ciamo raj. Ant le sostanse omogenie, ij raj a son dle linie drite.

La natura e l'andi dla lus

[modìfica | modifiché la sorgiss]

La stòria dij tentativ ëd capì la natura dla lus a forniss n'esempi motobin anteressant ëd dësvlup gradual ëd na teorìa sientìfica.

Ant ij temp pi antich j'òm a l'han pensà che la vision a arzultèissa da cheicòs mandà fòra da l'euj. Pi tard, a l'é stàit pensà che un fluss ëd partissele a surtèissa da na fiama o da n'àutr oget luminos për intré ant l'euj e produve la vista. Ës fluss a podìa esse arfletù da oget nen luminos për rendje visìbij.

Newton a l'ha dësvlupà costa teorìa corporin-a, con na spiegassion matemàtica dla rifrassion e dl'arflession, conforma ai fàit conossù. Apopré ant l'istess perìod, ël tard sécol ch'a fa XVII, Christiaan Huygens (1629-1695) a l'ha poponù na teorìa ondulatòria dla lus, ch'a podìa dé dë spiegassion bon-e istess dla rifrassion e dl'arflession. Dagià che a col temp ij fenòmeno dl'antërferensa e dla difrassion dla lus a j'ero ancor nen ëstàit dëscoatà, le doe teorìe a smijavo bon-e istess e contraditòrie l'un-a con l'àutra.
A son passaje pi che sent agn prima che le dëscuverte dl'antërferensa, dla difrassion e dla polarisassion a stabilièisso ëd fasson gorëgna la natura ondulatòria dla lus. Studi sucessiv ëd l'andi dla lus e la mzurassion dle longheur d'onda spetraj a l'han confirmà costa posission.

L'andi con ël qual a viagia la lus - e an efet tuta energìa anrajanta - a l'é un-a dle quantità mzurà con pi precision ëd tute le siense fìsiche. Ël valor acetà dl'andi dla lus ant lë spassi veuid a l'é

.

Costa a l'é un-a dle costante pi amportante ant la teorìa fìsica. Ant la teorìa d'Einstein, l'andi dle partissele materiaj a l'é limità da l'andi dla lus ant ël veuid e la relassion antra massa e energìa a ìmplica l'andi dla lus.

L'andi dla lus a l'é diferent ant ij vàire materiaj e a l'é pì cit an qualsëssìa mojen material che ant ël veuid. Foucault (dël 1850) e Michelson a l'han tuti doi mzurà l'andi dla lus ant l'eva. A l'é stàit donca osservà che ant l'eva l'andi dla lus a l'é apopré ij tre quart che ant l'aria. A l'é stàit n'esperiment decisiv, che a l'ha për un moment eliminà un-a dle teorìe rivaj dla lus.

Newton, con soa teorìa corporin-a, a l'ha mostrà che le laj dla mecànica ordinarie a podìo rende cont dle caraterìstiche osservà ëd la lus si costa-sì a l'èissa viagià pì an pressa ant un material satì (tanme l'eva) che ant l'aria. La teorìa ondulatòria dësvlupà da Huygens a smonìa na spiegassion lògica autërtant bon-a dl'arflession e dla rifrassion e na spiegassion pi sempia dla difrassion. La teorìa ondulatòria a antivëdìa che la lus a dovèissa viagé pi pian ant un mojen satì che ant l'aria. La mzura direta ëd Foucault dl'andi dla lus ant l'eva a l'ha decidù ël debà a pro dla teorìa ondulatòria e la teorìa corporin-a a l'é stàita butà da banda.

La posission moderna

[modìfica | modifiché la sorgiss]

Tutun, d'àutre dëscuverte a l'han ëmnà dij dùbit an sla teorìa ondulatòria. La spiegassion ëd Planck ëd la distribussion dla radiassion dël còrp nèir, ël tratament d'Einstein ëd l'efet fotoelétrich e lë studi ëd Compton ëd lë spatarament dij raj X da part dj'eletron a ciamavo tuti l'assonsion ëd na natura corporin-a dla radiassion eletromagnética, sensa però dësvalidé l'evidensa ëd na natura ondulatòria.

Bele che as sia nen artornasse a la concession ëd Newton ëd la lus coma fàita da partissele massisse, la teorìa dël di d'ancheuj a consìdera che la lus a l'ha dle caraterìstiche sia d'onda che ëd partissele.

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy