Porto
Za ostala značenja, vidi Porto (razvrstavanje).
Porto
| |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Koordinate: 41°9′N 8°38′W / 41.150°N 8.633°W | |||
| Država |  Portugal
| ||
| Regija | Norte | ||
| Distrikt | Distinkt Porto | ||
| freguesias | Aldoar, Bonfim, Campanhã, Cedofeita, Foz do Douro, Lordelo do Ouro, Massarelos, Miragaia, Nevogilde, Paranhos, Ramalde, Santo Ildefonso, São Nicolau, Sé, Vitória | ||
| Vlast | |||
| - Gradonačelnik | Rui Fernando da Silva Rio | ||
| Površina | |||
| - Ukupna | 41,42 km² | ||
| Visina | 0 m | ||
| Stanovništvo (2005.) | |||
| - Urbano područje | 249 260[1] | ||
| - Urbana gustoća | 5.324 /km² | ||
| - Područje utjecaja | 1 700 000 | ||
| Poštanski broj | 4000-286 | ||
| Pozivni broj | (+351) 22 | ||
| Službena stranica Câmara Municipal de Porto | |||
| Karta | |||
  Porto Porto na karti Portugala | |||
Porto, zvan i Oporto je drugi po veličini portugalski grad od 249 260 stanovnika[1] u Regiji Norte, administrativni centar istoimenog distikta Porto.
Porto je svjetski slavan po istoimenom vinu - Porto (Vinho do Porto) gustom i slatkastom vinu koje se proizvodi u vinarijama (adegas) uz rijeku. Brodari koji su prevozili to vino bačvama u Englesku, dosjetili su se kako da povećaju količinu dopremljenog vina, tako što su ga u Portu prokuhali, a u Engleskoj mu dodali vode i tako su dobili veće količine, vremenom se engleskim kupcima dopalo upravo to prokuhano zgusnuto vino, koje su pili za desert uz kolače i tako je nastalo desertno vino porto.
Porto je smješten na sjeveru Portugala, 3 km od ušća rijeke Douro u Atlantski ocean.[2] Okolica Porta je brdovit i plodan kraj, ali je područje oko samog grada danas gusto naseljeno područje sa brojnim naseljima koja formiraju metropolitansku regiju Veliki Porto, koja ima 1 700 000 stanovnika. Najveći od tih povezanih gradova je Vila Nova de Gaia na drugoj (lijevoj ) obali rijeke Douro u kojem se nalazi najviše vinarija. Ostala veća naselja su Matosinhos, Leça da Palmeira, Aguas Santas, Rio Tinto, Valbom, Gondomar, Oliveira do Douro i Canidelo.
Porto je udaljen 280 km od Lisabona[2], u pravcu sjevera, i oko 120 km od Coimbre.
Porto ima sredozemnu klimu, sa vrućim i sušnim ljetima, i kišnim i blagim zimama.
Historija Porta seže do 4. vijeka pne., ostatci keltskih naselja iskopani su na nekoliko lokacija u gradu, a datirani su oko 275. pne.. Za vrijeme rimske vladavine nad Portugalom, grad Portus Cale kako su ga oni nazvali postao važna luka za trgovinu između Olissipona (današnji Lisabon) i Bracare Auguste (današnja Braga). Nakon Rimljana gradom su jedno kraće vladali Alani, a nakon njiih Vizigoti.[2]
Porto je kao i ostatak Portugala potpao podpao pod vlast Maura od 711. Grad je oslobodio 868. galicijski vojvoda Vímara Peres, on je na širem prostoru grada osnovao prvu portugalsku grofoviju - nazvavši je prema tadašnjem imenu grada Portucale - Condado de Portucale. To je bio nukleus budućeg Portugala i kraj iz kojeg je otpočela portugalska reconquista. Iz latinskog imena grada Portus Cale, preko sredovjekovnog Portucale, izvedeno je današnje ime Portugala.[3]. U Portu su se 1387., oženili João I. i Filipa Lankasterska, kćer engleskog kralja Ivana Gentskog, od tad je ojačao dugogodišnji vojni savez između Portugala i Engleske.
Tokom 14. i 15. vijeka brodograditelji Porta pridonijeli su razvoju portugalskog pomorstva i brodogradnje. Iz luke Porta je isplovio 1415., princ Henrik Moreplovac krenuo u pohod na maursku luku Ceuta, na sjeveru Maroka .
Vino iz okolice Porto (iz doline rijeke Douro), je već od 13. vijeka bilo izvoženo barkama do Engleske, - promet je stano rastao, tako da je 1703 . sklopljen trgovački ugovor - Methuen između Portugal a i Engleske [2]. Prvo englesko trgovačko predstavništvo otvoreno je 1717., postepeno je par engleskih firmi preuzelo kontrolu nad svom proivodnjom i prodajom porto vina. Zbog toga je tadašnji premijer - markiz Pombal, željevši suzbiti taj engleski monopol , osnovao portugalsko državno poduzeće, koje je dobilo monopol na proizvodnju vina iz doline Douro. Uz to je 1906. zakonski ograničio proizvodnju tog tipa vina - samo na taj kraj, i uveo stroga pravila (pravi porto morao je imati najmanje 16.5 % alkohola [2]) koja su trebala osigurati provođenje tih njegovih mjera, - to je bio prvi pokušaj kontrole kvalitete vina u Evropi . Ali nisu svi bili oduševljeni njegovim mjerama, - mali vinogradari pobunili su se protiv njegovih strogih pravila na Pokladni utorak , i zapalili zgradu uprave državnog monopola, ta pobuna je kasnije posprdno nazvana Pobuna pijanaca(Revolta dos Borrachos). Od kraja 18. i kroz 19. vijek Porto se transformirao u industrijsko središte, tad mu se radikalno povećao broj stanovnika.
Za vrijeme napoleonske invazije na Portugal 1809. preplašeni građani Porta, bježali su pred francuskim vojnicima preko tadašnjeg drvenog mosta preko rijeke Douro koji je je popustio pod njihovom težinom, tako da je mnogo njih poginulo. Porto je 1822. je izlasao liberalni gradski ustav kojeg je kralj Miguel I. odbio ratificirati, već je zbog toga napao grad i opsjedao ga 8 mjeseci. Nakon njegove abdikacije je grad je usvojio novi ustav. Građani Porta su 31. januara 1891. počeli ustanak, koji je nakraju doveo do osnivanja Republike Portugal 1910. godine.
| Historijsko središte Porta | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
| Portugal (Evropa) | |
| Registriran: | 1996 (20. zasjedanje) |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iv |
| Ugroženost: | no |
Porto ima izvrsno očuvanu staru gradsku jezgru unutar romaničkih zidina iz 14. vijeka, koja je upisana na popis svjetske baštine UNESCO-a 1996.[2] U Starom gradu ističe se romanička katedrala, izgrađena u 12. vijeku, na temeljima vizigotske citadele, sa dograđenim gotičkim klaustrom, koja je temeljno obnovljena tokom 17. - 18. vijeka. Od ostalih crkava značajne su: romanička São Martinho de Cedofeita (10. vijek), gotička Crkva São Francisco i Crkva Santa Clara u originalnom portugalskom manuelinskom stilu, te Misericórida. Između 1732. i 1763. talijanski arhitekt Nicolau Nasoni izgradio je baroknu crkvu s tornjem, - taj toranj zvan Toranj vjernika (Torre dos Clérigos) vremenom je postao zaštitni znak Porta.
Porto je grad brojnih palača od kojih se ističu neoklasicistička Palača burze -Bolsa do Porto, iz 1834. i Kristalna palača (Palácio de Cristal), te romanička Biskupska palača (Paço Episcopal do Porto) koja je u 18. vijeku obnovljena u stilu rokokoa.
Najrenomiranija obrazovna institucija Porta bila je Pomorska škola (Aula de Náutica) iz 1762. godine. Univerzitet]] Porto (Universidade do Porto) osnovan 1911.[2] je jedan od najvećih u zemlji na kojem studira oko 28,000 studenata.
Porto je od srednjeg vijeka znan kao Grad mostova, ali iz tog vremena nije ostao ni jedan do današnjeg dana, tako da je danas najstariji željeznički most Ponte Maria Pia, kojeg je 1876. projektirao Gustave Eiffel.[2]. Vizurom starog grada dominira most Ponte Dom Luís I. dug 180 m koji je izgrađen između 1881.-1886. godine.
Porto ima brojne muzeje i galerije, od kojih su najpoznatiji Museu Nacional de Soares dos Reis, i Muzej suvremene umjetnosti (Museu de Arte Contemporânea) fundacije Serralves. Poznatu koncertnu dvoranu Coliseu do Porto, kazalište São João i Rivoli. Novu koncertnu dvoranu Casa de Música (2001.-2005.) projektirao je holandski arhitekt Rem Koolhaas.[2]
Porto je dobro povezan sa ostalim gradovima u zemlji i na Pirinejskom poluotoku autoputevima (A28, A29, A1, A4, A3, A41A7, A11, A42, A43) i željezničkim prugama. Grad ima i međunarodni aerodrom Francisco Sá Carneiro. Javni gradski prijevoz obavlja se tramvajem (od 1895) i autobusima, a od 2002. grad ima metro, sa 6 linija.
Porto je industrijski grad, u kojem imaju sjedište i mnoga poduzeća sa sjevera zemlje.
Nekoć slavna Burza iz Porta (Bolsa do Porto) fuzionirala se sa lisabonskom, koja je udružena u asocijaciju burzi Euronext (Amsterdam, Bruxelles i Pariz). U Portu izlaze poznate portugalske dnevne novine Jornal de Notícias, a u njemu je sjedište izdavačke kuće Porto Editora, koja je poznata po svojim portugalskim rječnicima.
Porto je ima ugovore o prijateljstvu sa slijedećim gradovima :
Pored toga Porto ima sporazume o suradnji sa:
Brazil, Belo Horizonte
Mozambik, Beira
Angola, Luanda
Zelenortska Republika, Mindelo
Sveti Toma i Princip, Neves
Zambija, Ndola- Brazil, Recife
Turska, Akhisar
Kao i ostalom Portugalu i u Portu je nogomet najpopularniji sport, grad ima tri kluba; Futebol Clube do Porto, Boavista Futebol Clube i Sport Comércio e Salgueiros.
FC Porto je veliki evropski klub. Boavista je osvojila prvenstvo Portugala u sezoni 2000/2001, ali je klub zbog financijskih i disciplinskih problema danas u drugoj ligi. Salgueiros je bio prvoligaš 1980-ih i 1990-ih, ali je zbog financijskih poteškoća danas pao na regionalnu razinu.
Porto ima dva stadiona; Estádio do Dragão (FC Porto) i Estádio do Bessa (Boavista)
- ↑ 1,0 1,1 „2005 population estimates for cities in Portugal ” (engleski). mongabay. Pristupljeno 8. 11. 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 „Porto” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 8. 11. 2011.
- ↑ „Portugal” (engleski). Online Etymology Dictionary. Pristupljeno 12. 11. 2011.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 „International Relations of the City of Porto” (engleski). Municipal Directorate of the Presidency Services International Relations Office. Arhivirano iz originala na datum 2019-01-06. Pristupljeno 12. 11. 2011.
